بانی‌مسعود، معمار و مولف کتاب‌های تخصصی معماری، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره ویژگی برجسته این کتاب که آن‌را شایسته تقدیر کرده است، گفت: نخست این که در آن برای اولین‌بار به موضوع معماری معاصر در ایران پرداخته شده است و پیش از این کتاب تالیفی در این زمینه نداشته‌ایم.

وی در ادامه گفت: بحث اصلی این کتاب بررسی معماری دوره قاجار تا حال در یک پیوستگی در تقابل بین سنت و مدرنیته است. ما در دوره قاجار و بعد از دوره ناصری، با غرب مواجه شدیم و در این دوره بود که بحث شناخت غرب پیش آمد و از آن‌موقع تا امروز همواره این چالش را داشته‌ایم.

این معمار ایرانی افزود: این کتاب نشان می‌دهد که در دوره قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و بعد از انقلاب، عملا چه برخوردی با تجربه غرب در ایران داشته‌ایم. برای مثال در دوره اول یعنی دوران ناصری، ایران شیفته غرب بود و آن‌را دست‌نایافتنی می‌دانست. در این دوره تاثیر غرب در فرم ساختمان خود را نشان می‌داد و پلان و فضای داخلی ساختمان‌ها هنوز شکل سنتی داشت و تنها موتیف‌های مختصر غربی در فرم و نمای ساختمان‌ها نمایان شدند.

وی ادامه داد: در دوره رضاشاهی این اوضاع وارونه شد؛ یعنی ظاهر ساختمان‌ها ایرانی و پلان آن‌ها کاملا غربی بود. دلیل این اتفاق این بود که جامعه ایرانی با ساختمان‌های اداری مثل شهربانی مواجه شد که در سنت جایگاهی نداشتند. در نتیجه معماران غربی این ساختمان‌ها را برای ایرانیان طوری می‌ساختند که بتوانند نوعی معماری ایرانی را کشف و نشانه‌های آن‌را حفظ کنند تا به ساختمان‌های اداری با پلان غربی، حال و هوای ایرانی بدهند.

بانی‌مسعود اضافه کرد: در دوره رضاخان، این سبک معماری «سبک ملی» نام گرفت و از نمونه‌های آن می‌توان به کاخ شهربانی و کاخ دادگستری واقع در محوطه باغ ملی در خیابان ملل متحد کنونی اشاره کرد.

وی درباره دلیل تقدیر از «معماری معاصر ایران» گفت: نفس کتاب فصل ایجاب می‌کند از تالیفاتی که برای نخستین بار در هر حوزه‌ای انجام می‌شوند، تقدیر شود. به همین دلیل ممکن است کارهای برگزیده و شایسته تقدیر آن‌قدرها هم عالی نباشند و صرفا به دلیل پیش‌رو بودن از آن تقدیر شده باشند. شاید اگر هرکس دیگری جای من هم این کار را برای نخستین بار انجام می‌داد، از آن استقبال می‌شد. ضمن این‌که موضوع این کتاب برای همه ملموس است و مردم آن‌را دوست دارند و در فضای آن زندگی کرده‌اند.

این مولف همچنین درباره میزان رضایتش از این کتاب گفت: راضی بودن از نتیجه، یک بخش ماجراست. مشکل عمده من در تالیف این کتاب این بود که اطلاعات کافی در دسترس نداشتم و هیچ جا، اطلاعات مربوط به معماری معاصر ایران که مسلما قدمت چندانی هم ندارد، به‌صورت مدون وجود نداشت. بخش عمده‌ای از اطلاعاتی که در کتاب از آن‌ها استفاده شده، شفاهی است و در اطلاعات شفاهی ممکن است اشتباهاتی صورت گیرد یا نقصانی موجود باشد.

وی ادامه داد: مهم‌ترین پتانسیل این کتاب این است که مجموعه اطلاعات مربوط به معماری معاصر ایران، اعم از اطلاعات مکتوب و شفاهی را در یک‌جا جمع کرده است. این جمع‌بندی کلی به آیندگان کمک می‌کند که تحقیقات بیشتری را در این‌باره ادامه دهند. از نظر من نخستین رویکرد در یک کار تازه، باید به جمع‌بندی در آن حوزه مختص باشد و بعد بقیه مراحل در مورد آن طی شود.

بانی‌مسعود درباره جایگاه تحقیق و تالیف در حوزه معماری گفت: مشکل عمده ما در ایران این است که جامعه معماری ایران برای نوشتن یک کتاب در حد نقد، به حد مقبول نرسیده است. ما اطلاعات دقیق درباره معماری خودمان نداریم و هیچ‌وقت مرجع مناسبی پشتیبان تحقیقات ما نبوده است. جامعه معماران ما از نظر علمی خیلی جوانند و ما هنوز به مرحله نقد نرسیده‌ایم؛ زیرا مجموعه داشته‌هایمان شفاف نیست و در نتیجه نمی‌توانیم در غیاب این شفافیت درباره دیدگاه‌های مختلف تبادل نظر کنیم.

این مولف ادامه داد: جامعه معماری ما به‌لحاظ علمی جوان است؛ به این دلیل که معماری آکادمیک ما جوان است و دلیل جوان بودن معماری آکادمیک ما نیز این است که از ابتدا به مباحث تئوریک اهمیت کافی داده نشده و جای نقد همیشه در معماری ما خالی بوده است. در نتیجه کار نکردن در این زمینه، آن‌چنان که باید مخاطب نداریم. 

وی افزود: آکادمی‌های ما هم کسی‌را به‌سمت مباحث تئوریک هدایت نمی‌کند و ناشران ما عموما از طریق ترجمه‌هایی که اغلب ناآگاهانه انتخاب می‌شوند، در این حوزه فعالیت می‌کنند. معماران ما بیشتر به سمت بازار کار هدایت می‌شوند و نه مباحث تئوریک و علمی معماری؛ چرا که رشته‌های مجزایی نیز برای این مباحث وجود ندارند و هیچ‌گاه آموزش پیوسته‌ای برای این کار صورت نگرفته است.

بانی‌مسعود درباره جایزه کتاب فصل گفت: نفس کاری که در کتاب فصل صورت می‌گیرد عالی است؛ ولی من اعتراضی به آن دارم که به‌صورت مکتوب هم آن‌را با مسوولان در میان گذاشتم. اعتراض من به این مساله است که در بیشتر دوره‌های کتاب فصل، کتاب‌های ناشران دولتی برگزیده می‌شوند. این درست نیست که محصول کار یک ارگان دولتی که به‌شدت حمایت می‌شود با کار یک ناشر خصوصی که با مشکلات فراوان اقدام به تالیف و انتشار یک کتاب می‌کند با یک میزان سنجیده شوند. 

این پژوهشگر ادامه داد: به‌نظر من با امکاناتی که در اختیار ناشران دولتی است، آن‌ها کار خاصی انجام نداده‌اند. من انتظار نداشتم «معماری معاصر ایران» فقط شایسته تقدیر شناخته شود. باید به کتاب‌هایی که به‌صورت خودجوش تالیف می‌شوند، بیشتر از کتاب‌هایی که از طریق دولت پشتیبانی می‌شوند اهمیت داده شود.

از دیگر تالیفات امیر بانی‌مسعود می‌توان این دو را نام برد؛ «پست‌مدرنیته و معماری: بررسی جریان‌های فکری و معماری غرب» با مقدمه علی‌اکبر صارمی و  «تاریخ معماری غرب: از عهد باستان تا مکتب شیکاگو» که در سال ۱۳۸۳ برای اولین‌بار توسط نشر خاک منتشر شده و چندی پیش به چاپ سوم رسید.

«معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته» تالیف امیر بانی‌مسعود، در بهار ۸۸ توسط انتشارات «هنر معماری قرن» در ۵۳۶ صفحه گلاسه در قطع رحلی، به‌صورت مصور و نیمه‌رنگی با صحافی نفیس در شمارگان ۲۰۰۰ نسخه و با قیمت ۳۴۰۰۰ تومان منتشر شد. 

 ۲۰۰۰ نسخه نوبت اول چاپ این کتاب در پنج‌ماه اول انتشارش به اتمام رسید و اکنون در آستانه چاپ دوم است. این کتاب در نهمین دوره جایزه کتاب فصل(بهار88) به‌عنوان کتاب شایسته تقدیر در حوزه هنر شناخته شد .