افتخارالسلطنه و تاج‌السلطنه دختران ناصرالدین شاه، از جمله پیشگامان زنان تجددخواه و از موسسین اولین انجمن‌های زنان در ایران بودند و از استقلال میهن و لزوم تقویت مشروطیت ایران و همکاری با مشروطه‌خواهان سخن می‌گفتند.
اتفاقات مشروطه در زمان رخدادش جدا از تاثیرات داخلی که داشت واکنش‌های زیادی هم از طرف خارج در پی داشت. در دورانی که هنوز رسانه‌ها در جهان قدرتی همانند امروز نداشتند این رویداد همانند بمب خبری در جهان پیچید.
محسن دریابیگی می‌گوید: کنش و نقش علما و مشروطه‌خواهان به آن چیزی نیجامید که انتظارش را می‌کشیدند حتی رهبران دینی مورد بی‌مهری قرار گرفتند. مرحوم آخوند خراسانی به شکل مشکوک از دنیا رفت؛ مرحوم بهبهانی و طباطبایی گرفتار تیر کینه و حذف شدند، آنان جان خود را در مسیر آزادی از دست دادند و انتساب ضعف‌های مشروطه به آنان اوج بی مهری است.
اكنون صد و پانزده سال از امضاي تاريخ مشروطيت مي‌گذرد. در اين فاصله ايران غير از انقلاب مشروطه، يك انقلاب ديگر، دست‌كم سه كودتا و سقوط دو رژيم سياسي يعني سلسله قاجار و سلسله پهلوي را تجربه كرده است.
محمد فرزانه می‌گوید: آخوند خراسانی و حرکات طرفدارانه او نسبت به مشروطیت را باید در چهارچوب علم فقه و نسبت روحانی مذهبی و مقتضیات زمان را در حضور دولت بی‌عدالت قاجار تجزیه و تحلیل کرد.
حمید اسدپور در یادداشتی نوشت: انقلاب مشروطیت ایران شبیه هر پدیده دیگر در تاریخ معاصر ایران قربانی نگاه‌ها و تحلیل‌های حزبی، گروهی و انسدادی شده است و ذی نفعان در تاریخ معاصر ایران له و یا علیه آن و همدیگر قلم به دست گرفته‌اند.
مکالمات خیالی گونه‌ای نو از انتقاد در گفتمان مطبوعاتی دوره مشروطه است؛ محورهای موضوعی آن نقد ساختارهای سیاسی و مخاطبش جامعه ایران بوده و نام بسیاری از نویسندگان آنها نیز از ترس مجازات توسط دولت وقت مخفی شده و با وجود گذر زمان همچنان گمنام مانده است.
صفحه قبل | 
