به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در هفتمین روز برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، نشست «فارسی‌گرایی در حوزه تمدنی زبان فارسی» با حضور شاه‌منصور شاه‌میرزا، کارشناس تاجیکستان در مؤسسه فرهنگی اکو؛ احسان‌الله شکراللهی، مدیر انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و رئیس سابق مرکز تحقیقات زبان فارسی در دهلی؛ بلرام شکلا، رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند در ایران و ابوطالب مظفری، شاعر و نویسنده افغانستانی در سرای ملل نمایشگاه کتاب برگزار شد.

ابوطالب مظفری، شاعر و نویسنده افغانستانی در ابتدای این نشست بیان کرد: منطقه بزرگی که به نام تمدن فارسی می‌شناسیم، سه دوره پارسی باستان، میانه و معاصر را طی کرده است و متأسفانه دایره نفوذ آن روز به روز کاهش می‌یابد. در روزگاری بسیاری از سرزمین‌ها فارسی زبان بودند و اسطوره‌های ادبی داشتند. افغانستان که در قدیم به نام آریانا، خراسان و… بوده، به باور برخی‌ها زادگاه زبان دری بوده است.

وی ادامه داد: در مرور تاریخ در افغانستان، زبان فارسی خدمات بسیاری را از خود در فرهنگ و ادب به جای گذاشته است. اما امروز زبان فارسی دوران افول خود را در این منطقه طی می‌کند.

این شاعر و نویسنده افغانستانی درباره عواملی که زبان فارسی را تهدید می‌کند، گفت: ما زاده دنیای مدرن هستیم، یک بخش ما از دنیای تمدن غرب آمده، بخشی مربوط به دین ما و زبان عربی است و بخشی هم به گذشته ما، تمدن و زبان فارسی مربوط است. من فکر می‌کنم ما به زبان فارسی در جهان امروز نیاز داریم؛ هویت با آثار، جغرافیا و زبان گره خورده و صحبت از زبان فارسی تلاشی برای حفظ هویت ما محسوب می‌شود. در واقع زبان فارسی، قومی نیست، بلکه زبانی تمدنی است و تزلزل آن‌کاری استعماری محسوب می‌شود.

زبان فارسی هویت‌بخش و حافظ تمدنی کهن است

وی ادامه داد: از ۱۲۰ سال قبل حکومت در افغانستان به دست پشتوها افتاد و در دوره استعمار انگلیس، زبان فارسی برای افغانستان به‌عنوان یک خطر معرفی شد و کم‌کم تلاش کردند، زبان پشتو را وارد کنند. بعدها به نام ایجاد زبان قومی و ملی دستور زبان پشتو با کمک آلمانی‌ها ساخته شد. وقتی قدرت سیاسی از یک زبان برگشت برای این زبان، لغت هم اختراع کردند. در اداره‌ها اگر به زبان پشتو صحبت نکنیم کارهای مراجعان را انجام نمی‌دهند.

احسان‌الله شکراللهی، مدیر انتشارات کتابخانه مجلس و رئیس سابق مرکز تحقیقات زبان فارسی در دهلی نیز عنوان کرد: در طلوع خورشید اسلام قادر به تغییر زبان فارسی نشدند. حتی شعر فارسی در طول تاریخ تا چین هم رسیده بود. این زبان در تربیت قوم وحشی مغول نقش مهم و بسزایی داشت و آنها را به جامعه‌ای فرهیخته تبدیل کرد.

وی ادامه داد: زبان فارسی فقط یک وسیله ارتباطی نبوده و خاصیت آن افشره و عصاره ادیان و فرهنگ‌هایی بوده که در قالب متون نثر فارسی و شعر نظم حفظ و ثبت شده است. زبان فارسی در طول تاریخ توانسته خود را در دل‌های سخت، جا دهد و بشکفد و گل دهد.

شکراللهی، زبان فارسی را هویت‌بخش کشورهای منطقه دانست و گفت: فارسی زبان وحدت کشورهای منطقه است، با شعر فارسی مضامین انسانی به زیباترین شکل توصیف شده است. در واقع می‌توانیم اشعاری را که مضامین جهانی دارند به زبان‌های دیگر ترجمه کنیم، چراکه بسیاری از زیبایی‌های شعر در ترجمه نمی‌گنجد و منتقل نمی‌شود.

زبان فارسی در خطر جدی است

شاه‌منصور شاه‌میرزا، کارشناس تاجیکستان در مؤسسه فرهنگی اکو، سخنران بعدی این نشست بود. وی در بخشی از سخنان خود گفت: در آثار شاعران نامدار به گسترده بودن دایره زبان فارسی اشاره شده است. حتی سلاطین غیرفارسی زبان به زبان فارسی دیوان دارند و به این زبان شیرین علاقه بسیار داشتند. حتی در فرهنگ عامه، فارسی تا امروز هم جایگاه بسیار رفیعی دارد که مهریه دختران تاجیکستان در زمانی نه چندان دور، یک جلد شاهنامه فردوسی بود.

وی با بیان اینکه در تاجیکستان ۳۰ هزار نفر دیوان خود را به زبان فارسی نوشته بودند، گفت: من خبرهای بدی دارم، در معرض خطر وحشتناکی هستیم؛ چه کسی باور داشت که زبان فارسی از هند برچیده شود؟ هند موطن شاعران و ادیبان فارسی زبان بود. دور از انتظار نیست که در دیگر مناطق فارسی زبان هم زبان فارسی تضعیف شود، همان‌طور که در افغانستان این‌طور شد. ما در مقابل طوفان‌هایی که در حال شکل گرفتن است باید برای حفظ زبان فارسی قدرتمند اقدام کنیم.

بلرام شکلا، رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند در ایران با بیان اینکه زبان فارسی فرامرزی است، گفت: زبان فارسی در مناطق بسیاری جلوه‌گری می‌کرد، اما در هند جلوه‌ای خاص داشت. ۷۰۰ سال در هند زبان فارسی، زبان رسمی هندوستان بود و مردم به زبان فارسی عشق می‌ورزیدند. کتاب‌ها و آثار نویسندگان و شاعران بسیاری به زبان فارسی به نگارش درآمد.

وی افزود: زمانی این‌طور بود که تعداد شاعران فارسی زبان هند از ایران بیشتر بود. زبان سانسکریت در آن زمان بر زبان فارسی اثر گذاشت. شعر بیدل دهلوی را بدون معرفت هندی نمی‌توانیم درک کنیم و دانش زبان فارسی به تنهایی برای درک آن کافی نیست. اما هیچ‌گاه نمی‌توانیم از فارسی گذر کنیم و برای فهم هویت هندوستان، فارسی بسیار مهم است.

رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند در ایران، گفت: زبان‌های امروزی چون شیر و شکر به زبان فارسی آمیخته شدند و تا زبان فارسی را نشناسیم، نمی‌توانیم زبان‌ها و حتی اماکن تاریخی خودمان را بشناسیم. ما با هر شکل فارسی که در طول تاریخ وارد هند شد، کار داریم و محدود به زبان فارسی زمان ورود اسلام نیستیم.

شکلا یادآور شد: هیچ‌گاه زبان فارسی، زبان عامه مردم نبوده است. مجلس ما قانون جدید آموزش را مصوب کرد و زبان فارسی یکی از زبان‌های کلاسیک از بین ۹ زبان معرفی شد و هم اکنون کرسی‌های زبان فارسی در حال افزایش است. هدف آموزش هم کشف گنجینه هند است که در کتابخانه‌های ماست، اگرچه زبان مادری ما نیست اما زبان نیاکان ماست.

زبان فارسی عامل وحدت کشورهاست

هادی خورشاهیان، دبیر شورای پاسداشت زبان فارسی، با بیان سخنانی در رابطه با شورای پاسداشت زبان فارسی، گفت: ریاست این شورا برعهده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. وقتی در رابطه با زبان فارسی سخن می‌گوییم، لازم است راجع به واژگانی که از زبان عربی به زبان فارسی راه یافته نیز سخن بگوییم.
وی در بخشی از سخنانش بیان کرد: وقتی راجع به بسیاری از زبان‌های دنیا سخن می‌گوییم کشور مشخصی دارند، در مورد زبان فارسی و عربی این‌طور نیست. برای داشتن زبان فارسی مقتدر راه به جایی نمی‌بریم؛ لازم است اقتدار قبل را داشته باشیم و امروز نمی‌توانیم از آثار ادبی فارسی که فراتر از مرزهای ایران رفته باشد، سخن بگوییم.

دبیر شورای پاسداشت زبان فارسی افزود: باید امکانی به وجود بیاوریم که زبان فارسی را حفظ کنیم و گسترش دهیم. اندیشه‌هایی را که پایگاه آن زبان فارسی است تقویت کنیم. انگلیس با گرفتن زبان فارسی از هندی‌ها بر آنها مسلط شد. آنها آمدنامه را ایجاد کردند که زبان‌آموز را منزجر می‌کرد و هنوز هم در هند چاپ می‌شود.

خورشاهیان در پایان تأکید بر زبان فارسی به‌عنوان یک وجه اشتراک فرهنگی توسط متولیان امر را ضروری خواند و گفت: فارسی نقطه مشترک مهمی است و نباید به آن نگاه سیاسی شود. اگر غیر از این باشد نمی‌توان آن را توسعه داد.

به گزارش ایبنا؛ سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری برگزار می‌شود و سامانه ketab.ir فضای مجازی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ است.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.