سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - حسین سعیدی، مدیرعامل به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی): هفته ملی کتاب فرصت مغتنمی است که علاوه بر برگزاری رویدادهای کتاب‌محور و ایجاد شور و نشاطی مبتنی بر کتاب در جای‌جای ایران عزیز به بازخوانی اقدامات صورت گرفته و صورت نگرفته در این زمینه پرداخت و با نگاهی موشکافانه و دقیق سیاست‌های فرهنگی دولت در زمینه کتاب و کتابخوانی را مورد ارزیابی قرار داد.
شکی نیست کتاب، مهم‌ترین محصول فرهنگی است و علی‌رغم سیاه‌نمایی‌هایی که درباره سرانه مطالعه می‌شود و البته با وجود گران شدن کتاب- مثل همه چیزهای دیگر- باز هم کتاب و مطالعه طرفداران پرشمار خود را دارد و خوشبختانه همچنان می‌تواند موج‌آفرینی و اثرگذاری در حیات فرهنگی جامعه داشته باشد. صرف نظر از مشاهدات میدانی و چراغ روشن کتابفروشی‌ها، آمارهای رسمی خانه کتاب و رقم تراکنش‌های مالی که عمدتاً پس از برگزاری نمایشگاه‌ها اعلام می‌شود، حکایت از این دارد که کتاب به‌عنوان یک صنعت و اقتصاد فرهنگی قدرتمند در ایران حضور دارد و قدرت و قوت آن از صنایع دیگر فرهنگی نه‌تنها کمتر، که بیشتر و بالندگی آن به جهات مختلف به نفع زیست فرهنگی جامعه است.
در طی سال‌های گذشته بدنه انقلابی نشر کشور ناظر به وضع موجود و با نگاه به وضع مطلوب، افق‌هایی را برای صنعت نشر کشور ترسیم کرده و گام‌های اجرایی تحقق این اهداف را نیز در دستور کار قرار دادند. با روی کار آمدن دولت سیزدهم قطار نشر کشور در راستای تحقق اهداف ترسیم شده، سرعت گرفت و در چند مورد اتفاقات مهم و ارزشمندی در این زمینه رخ داد.
بی‌شک بحث «کاغذ» به‌عنوان ماده اولیه تولید کتاب و تولید کاغذ ایرانی باکیفیت و با قیمت مناسب از مهم‌ترین مسائل صنعت نشر کشور است که در دولت سیزدهم و با همت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز تلاش‌های خانه کتاب و ادبیات ایران، گام‌های موثر و خوبی در این زمینه برداشته شد. گرچه کاغذ همچنان گران است و کار ناشران را کاغذ وارداتی راه می‌اندازد، اما تقویت شبکه داخلی تولید و توزیع کاغذ از گره‌های کور صنعت نشر بود که تا حدی باز شد و امید می‌رود در آینده نزدیک شاهد تحولات اساسی‌تری در این زمینه باشیم.
توجه به ظرفیت فضای مجازی و تقویت زیرساختی فروش و عرضه کتاب در فضای مجازی گرچه با اهرم کرونا شروع شد، اما برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به‌صورت مجازی، از اقدامات ضروری و درستی بود که با آزمون و خطا آغاز و با استقبال چشمگیر اهالی کتاب به یک ضرورت تبدیل و باعث شد بخش مجازی فروش برای همیشه به نمایشگاه کتاب تهران افزوده شود.
در زمینه فعالیت نمایشگاهی، علاوه بر تولد مبارک نمایشگاه مجازی، تجربه مدل‌های جدید اجرای نمایشگاه همچون نمایشگاه‌های یکپارچه که با اصل قرار دادن موضوع و محتوا و حذف ناشران، انتخاب کتاب را تسهیل کرده از اقدامات مثبت اخیر است. در این روش نیروی انسانی تمرکز خود را به جای غرفه‌داری بر مشاوره تخصصی کتاب معطوف می‌کند و تجربه خرید آگاهانه‌تر و مطلوب‌تری برای مخاطب رقم می‌خورد.
بی‌شک کتابفروشی‌ها یکی از ارکان اصلی و مهم صنعت نشر هستند و هر کتابفروشی یک پدیده فرهنگی به حساب می‌آید. تعدد و رونق کتابفروشی‌ها حکایت از نبض تپنده و زنده فرهنگ دارد و برای بخش فرهنگی هر دولتی، حفظ و توسعه کتابفروشی‌ها مهم و ضروری است. راه اندازی سامانه مجازی فروش کتاب ویژه کتابفروشی‌ها از آن دست اقداماتی است که در بلندمدت آثار و برکات خود را نشان خواهد داد. گسترش پیشخوان فروش به وسعت ایران ضمن بهروز شدن کتابفروشی‌ها با اقتضائات زمان، دامنه مشتریان کتابفروشی‌ها را نیز افزایش داده و سهم و بهره کتابفروشی‌ها را در رویدادهای بزرگ کتابی مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب، بالا می‌برد.
افزایش کمّی و کیفی تبلیغات کتاب‌محور در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و نیز بیشتر شدن برنامه‌های تبلیغی و ترویجی حوزه کتاب در رسانه‌ها و فضای مجازی از دیگر اقدامات قابل تقدیر است. راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی کتاب و تمرکز بر فعالیت خبری منسجم در یک خبرگزاری ویژه کتاب حکایت از عزم جدی دولت در افزایش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در کشور است. گرچه همچنان سهم کتاب در برنامه‌های صدا و سیما ناچیز و مایل به صفر است و ساخت فیلم، سریال، مستند، مسابقه و جنگ‌های کتاب‌محور از آرزوهای محقق نشده این حوزه است.
صرف نظر از حمایت‌ها و برنامه‌های صنفی مرتبط با پدیدآورندگان که مهم و قابل تقدیر است اما به نظرمی‌رسد در موضوع «شناسائی، پرورش و به صحنه آوردن نویسندگان جوان و بااستعداد و نیز حفظ خط فکری و معنوی آن‌ها در دراز مدت براساس سازوکارهای کارآمد» اقدام مهم و اثربخشی صورت نگرفته است.
پالایش محتوایی بازار نشر نیز از آن دست اقداماتی است که ورود جدی و با برنامه فعالان فرهنگی دولتی و غیردولتی را می‌طلبد. این ساماندهی به خصوص در بخش کتب ترجمه و از آن مهم‌تر در بخش کتب ترجمه‌ای کودک و نوجوان به‌شدت احساس می‌شود. برنامه‌ریزی و اقدام در بحث ترجمه معکوس و صادرات کتاب از حلقه‌های مهم نشر است که تا تحقق آرمان‌های مطلوب فاصله زیادی دارد.
ساماندهی تعداد زیاد ناشران و وضع قوانین دقیق و سختگیرانه، ایجاد نظام رده‌بندی ناشران و نویسندگان و ایجاد تحول مدیریتی در بخش ناشران دولتی نیز از کارهای بر زمین مانده نشر کشور است.
درباره صنعت نشر کشور و مسائل حوزه کتاب، کتابفروشی و کتابخوانی به عدد صفحات کاغذهای تولید شده حرف برای گفتن وجود دارد؛ از تدوین نظام محتوایی نشر تا ایجاد ساز و کارهایی برای حمایت از کتابفروش‌ها، توجه به بخش گرافیک و تصویرگری، حل مشکلات بخش موزعان، صنعت چاپ و ماشین‌آلات و فناوری‌های مرتبط با چاپ و بحث مهم آموزش در همه بخش‌های صنعت نشر هر یک نظام مسائل خاص خود را دارند که در این مجال فرصت طرح بحث درباره همه آن‌ها نیست. در این میان مهم این است که زنجیره محترم نشر، تغییر و رشد را احساس کند و متوجه بشود که دولت برای حل مسائل بنیادین این حوزه عزم و جزم جدی دارد. در هر حال گره‌ها، فراوان و البته امیدها فراوان‌تر است.
نظر شما