سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)- علیرضا محمودی، دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی و استاد دانشگاه و پژوهشگر: ظهور رسانه‌های اجتماعی فرصت جدیدی را پیش روی صنعت تولید و نشر کتاب قرار داد؛ فرصتی که در مقایسه با صنایع دیگر چشم نوازتر است، زیرا هر دوی آن‌ها (رسانه‌های اجتماعی و کتاب) تنها محتوا تولید و نگهداری می‌کنند. ابتدا به ساکن بهتر است تفاوت بین کتاب و رسانه‌های اجتماعی را مشخص کرد. کتاب، توسط افراد مشخص با نام نویسنده یا نویسندگان تولید می‌شود، درحالی که محتوای رسانه‌های اجتماعی را کاربران تولید می‌کنند.

محتوای کتاب محدودیت مکانی و زمانی دارد، این در صورتی است که محتوای رسانه‌های اجتماعی در فضای آنلاین انتشار می‌یابد و محدودیت زمان و مکان ندارند. در اینجا بحث جانشینی رسانه‌های اجتماعی به جای کتاب و کتابخانه نیست، بلکه رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان مکمل کتاب و کتابخانه مطرح هستند. امروزه شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یک رسانه اجتماعی، فعالیت اشتراک‌گذاری اطلاعات و همکاری را در محیط وب تسهیل می‌کنند. تصور بر این است که ارتباطات در رسانه‌های اجتماعی زودگذر هستند، با اینکه استفاده از این ابزارها درحال افزایش است و این امر سازمان‌ها را به استفاده از آن‌ها ترغیب می‌کند.

آمارها نشان می‌دهد که به‌طور متوسط روزانه هر فرد در ایران یک ساعت از وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی به سر می‌برد، این در صورتی است که سرانه حضور افراد در مراکز فرهنگی ازجمله کتابخانه‌ها کمتر ار این عدد است، اینجا است که با رشد تولیدات اطلاعاتی و نیاز کتابخانه‌ها به همگام شدن بیشتر با نیازهای کاربران و پاسخگویی به موقع و مناسب به آن‌ها، ضروری است تا کتابخانه‌ها با آخرین تحولات و پیشرفت‌های فناوری همگام شده و همواره خدماتشان را روزآمد سازند.

درحال حاضر مخاطبان امروزی، مخاطبان منفعلی نیستند، یلکه مخاطبان هدفمند و هوشمندی هستند، برای چنین مخاطبانی استفاده از ابزارهای رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی یک سویه همانند وبلاگ‌ها، وب سایت‌های کتابخانه‌ای دیگر سازگار نیست، و کتابخانه‌های عمومی باید از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی که قابلیت ارتباطات تعاملی را دار هستند، به نحو احسن و در راستای ترویج و توسعه فعالیت‌های کتابخانه‌ای استفاده نمایند. زیرا به صورت یک رویه است که همیشه مخاطب باید سراغ کتابخانه‌های عمومی برود، این در صورتی است که در عصر حاضر با توجه به سرعت تغییرات در اکثر حوزه‌ها، الخصوص محیط‌های فرهنگی نیازمند ارتباطات دوسویه و تعاملی برای دریافت اطلاعات مورد نیاز از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی استفاده نمایند و به سراغ مخاطبان بروند و خدماتشان را در این بستر عرضه نمایند.

این روزها بعضی از شبکه‌های اجتماعی فعالیت‌های فرهنگی متنوعی را در فضای مجازی انجام دهند، همچون رونمایی کتاب، معرفی جدیدترین تازه‌های کتاب و دیگر موارد فرهنگی که نشان‌دهنده این امر است که کتابخانه‌ها، الخصوص کتابخانه‌های عمومی در فضای مجازی ضعیف عمل کرده و برای کتابدارن  و مسئولین مربوطه این تکلیف است که یکسری از فعالیت‌های روزمره خود را در فضای مجازی سرویس دهند تا بتوانند به دغدغه‌های مخاطبان پاسخگو باشند و نیازهای آنان را برآورده نمایند.

به‌عنوان مثال افراد بسیاری، همچون معلولین حرکتی، جانبازان و سایر افراد، وجود دارند، که امکان مراجعه حضوری به کتابخانه‌های عمومی را ندارند و نیازمند به یکسری خدمات و اطلاعات روز هستند؛ به‌عنوان مثال یکی از شبکه‌های اجتماعی که محبوبیت زیادی در بین کاربران و کسب و کارهای اینترنتی دارند، اینساگرام است. جالب است بدانید که بر‌خلاف فیسبوک، اینستاگرام کاربران و افراد جوان را جذب کرده است؛ بنابراین کسب و کارهایی که مخاطبان هدف آن‌ها نسل جوان هستند، می‌توانند از این شبکه اجتماعی جذاب برای فعالیت‌های کتابخانه‌ای  استفاده کنند.

این شبکه‌ها به دلیل داشتن ویژگی‌هایی چون ارتباط دوسویه، شکل‌گیری گروه‌های آنلاین می‌توانند برای کتابخانه‌ها در تشویق مشتریان به استفاده از خدمات کتابخانه‌ای ازجمله افزایش سرانه مطالعه، ترویج فرهنگ کتابخوانی، کسب وجهه برای کتابخانه‌ها، اطلاع‌رسانی درباره محصولات و خدمات، از بین رفتن محدودیت‌های زمانی و مکانی و جذب مشتریان پیوسته و مشارکتی می‌تواند بسیار موثر باشند. در حال حاضر اکثر کاربران یکی از شبکه‌های اجتماعی(اینستاگرام) زیر 35 سال سن دارند و این نشان دهنده جامعه‌ای بسیار جوان در این شبکه اجتماعی است.

مسئله‌ای که موجب شده تا کاربران جوان و نوجوان در این شبکه حضور داشته باشند، این است که محتوای دیجیتال تعاملی در آن منتشر می‌شود و همین مسئله باعث شده تا کاربران جوان زیادی به آن جذب شوند! چرا‌که جوانان، عاشق محتوای تعاملی و جذاب هستند که در مورد شبکه‌ها اجتماعی آمار بسیار خیره‌کننده‌ای وجود دارد.

بنابراین کتابخانه‌های عمومی علاوه بر وظایف روزمره و جاری که برای مخاطبان ارائه می‌نمایند، باید تولید محتوا داشته و به‌عنوان محصول مجازی ارائه خدمات داشته و فعالیت‌های خود را ساماندهی کرده؛ زیرا ذائقه مخاطبان امروزی و خوراک فکری آنان تغییر کرده است و کتابخانه‌ها به‌عنوان بزرگترین فراهم‌کننده منابع علمی و تسهیل‌کننده دسترسی به این منابع بوده و هستند. پس پویایی و حرکت کتابخانه‌های عمومی امروزی از منابع فیزیکی استاتیک به منابع الکترونیکی دینامیک و قابل دسترس در فضای مجازی یک وظیفه است و بزرگترین نقش را در این زمینه یک شبکه اجتماعی ایفا می‌کند.