سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): نشست تخصصی «نشانه؛ فصل مشترک هنر و ادبیات دفاع مقدس» در راستای نشست‌های اندیشکده ادبیات پایداری سه‌شنبه ۲۸ شهریورماه به میزبانی و همت حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد.

مرتضی گودرزی دیباج استاد دانشگاه و منتقد هنری در این نشست اظهار کرد: هنر دفاع مقدس همان هنر انقلاب است که در حوزه دفاع مقدس در یک عصر خود را تغییر داده و مجددا به سبک دیگری ادامه داده است و به لحاظ فرم و حتی محتوا و منشا یکی است و آنچه در هر دو مدنظر است تعهد به کشور و دین است.

وی افزود: هنرهای تجسمی فردگرایانه عمل می‌کند و خود هنرمند می‌تواند با اراده و کمترین ابراز کار خود را انجام دهد و در این میان نقاشی بهترین گزارشگر است و زیرا نقاشی با خود و مردم صادق است. اگر تاریخ یک روز سوزانده شود با تصویرها به خصوص نقاشی‌های زمان می‌توان کلیت تاریخ را بازنویسی کرد.

منتقد هنری ادامه داد: بحث مهم در ادبیات و هنر کشور «راز» است زیرا یک امر بی‌تکرار در دنیا است که قابل توضیح و ترجمه برای هیچ کشور و ادبیاتی نیست. این امر قابل لمس نیست و همیشه برای اینکه مسئله خون جوانان را توضیح دهیم به این موضوع تکیه می‌کردیم زیرا امری مهم و عمیق است که در آن به نمادها و نشانه‌ها روی آوردند.

گودرزی دیباج اضافه کرد: راز حتی در فرض نیست قابل حل شدن نیست در حالی مسئله همواره قابل حل است اما راز طفره می‌رود و به همین دلیل توجیه علمی ندارد و یک امر مرموز است و به نوعی باور به دنیای غیب است اما از لحاظ دنیای ماتریالیستی قابل توضیح نیست که برخی آن را امر قدسی می‌دادند و ما می‌گوییم قدرت خدا در پس همه هستی است.

وی تصریح کرد: در هنر انقلاب به زیبایی شناسی اعتقاد زیادی وجود ندارد و نگاه آن بیشتر القایی است، اما در امر دفاع مقدس زیبایی شناسی بسیار مهم است و به همین دلیل بخش‌های هنر دفاع مقدس زیبایی بیشتری دارد و زیبایی یک امر بسیار مهم در آثار دفاع مقدس است در حالی که در هنر انقلاب اینگونه نیست و نگاهی که از بیرون وجود دارد فقط به هنر دفاع مقدس معطوف می‌شود.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: وقتی می‌خواهیم از راز صحبت کنیم ناچاریم به سمت استعاره‌ها و نمادها برویم که استعاره‌ها در ادبیات دیده می شود و نمادها نیز در آثار هنر تجسمی دفاع مقدس دیده می‌شود و باید بیش از پیش به آن توجه کرد.

وی افزود: یک بحث مهم در هنر و ادبیات دفاع مقدس قرارداد است، هیچوقت در ادبیات و نقاشی برای نشان دادن پاکی از کلاغ استفاده نکردیم و همواره از یک کبوتر استفاده کردیم که آن را هم نه با رنگ تیره بلکه با رنگ روشن توصیف کردیم که به بازنمایی نظام‌های نشانه‌ای برمی‌گردد تا نشان از پاکی و عطوفت باشد.

گودرزی دیباج گفت: اگر نشانه‌ها و نمادها منجر به باز کردن رازها نشود ارزشی ندارد زیرا اگر راز باز نشود هیچ تاثیری در آن آثار وجود ندارد و باید این راز را برای مخاطب باز کند تا کسی که در مقدم هر لحظه احتمال دارد جان خود را بدهد تا کسی ک در آن خانه بتوانند موضوع را درک کنند.
وی ادامه داد: علاوه بر آثار که بر متن دفاع مقدس آمده است یکسری آثار است که در حاشیه جنگ به مردم این را یادآوری می‌کند که نباید درگیر امور دنیوی و مادی شوند و باید به امور عرفانی در پوسته شهر توجه بیشتری شود و با وجود اینکه به متن جنگ نمی‌پردازد در آن زمان منتشر می‌شود و این خطر توجه به امور دنیوی را به شهر یادآوری می‌کند.

چشم‌ها یک نشانه بزرگ هستند

همچنین محمدرضا سنگری منتقد ادبی در این نشست اظهار کرد: نشانه هیچ هنگام برای مفهوم خود نشانه نیست بلکه برای معنای ثانویه آن است، مثل تابلوهای راهنمایی و رانندگی که نشانه‌ای از یک موضوع یا اتفاق است و خود آن معنی دیگری می‌دهد که همان مدنظر است.

وی با تقسیم‌بندی نشانه‌ها افزود: نشانه‌ها به طور کلی به دو دسته قراردادی و طبیعی تقسیم می‌شود. منظور از نشانه‌های طبیعی نشانه‌هایی که بعد از برخورد با آنها به چیز دیگری پی می‌بریم، این نشانه موضوع دیگری را نشان می‌دهد بخشی از این نشانه‌ها و نمودهای در دنیای واقعی است، مثل نشان‌های رنگ در ادبیات فارسی که مثلاً سبزی نشانه خوبی است.

این منتقد ادبی ادامه داد: چشم انسان یک نشانه بزرگ است، آنها که می‌توانند چشم‌خوانی کنند، قلب‌خوانی هم می‌کنند، چشم نشانی از تمام وجود و یک کتاب کامل از شخصیت انسان است. نشانه‌شناسی طبیعی در دنیای امروز یک بحث بسیار مهم است و حتی روانشناسان در تحقیقات خود حالات چشم در وضعیت‌های مختلف را بررسی می‌کند و آنها را دسته‌بندی می‌کنند.

سنگری تصریح کرد: حرکات چشم بچه‌ها در یک تحقیقات به سه دسته جلو، چپ و راست دسته‌بندی می‌شود، مثلا آنکه چشمش جلو و مستقیم است کسانی هستند که وقع رفتن به پارک از خودشان می‌گویند و آنها کسانی هستند که در آموزش‌شان باید به صورت عملی انجام شود و از همان حرکات چشم می‌توان نوع آموزش به فرزندان را انتخاب کرد و حائز اهمیت است زیرا نوع درگاه‌ها آنها به جهان متفاوت است.