سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سیر مطالعاتی مسئله مهمی است که به طور هدفمند به آن پرداخته نشده است .هرکس به فراخور علاقه و دیدگاه خود کتاب‌هایی معرفی می‌کند و به مطالعه می‌پردازد و در صورتی که سیر مطالعاتی نباید صرفا بر پایه علاقه باشد بلکه باید از یک نظم و نظام نیز برخوردار باشد. به منظور اطلاع بیشتر در مورد سیر مطالعاتی گفت‌وگویی با علی‌الله سلیمی، نویسنده و منتقد ادبی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:
 
آیا سیر مطالعاتی لازم است؟
سیر مطالعاتی برای افرادی که در حوزه خاصی مطالعه دارند، لازم است. برخی افراد هم کتاب‌هایی به صورت پراکنده مطالعه می‌کنند و ضرورت ندارد مطالعه آنها پیوسته و خاص باشد. افراد معمولی لازم نیست که نظم مطالعاتی داشته باشند اما افرادی که می‌خواهند در یک حوزه تخصصی کار و تحقیق کنند باید سیر مطالعاتی داشته باشند.
 
شاخصه‌ های سیر مطالعاتی مفید کدام است؟
باید ابعاد موضوع شناسایی شود و تاریخچه آن درآورده شود. چارچوب و ابعاد و تاریخچه موضوع باید مشخص شود. اگر از جایی شروع به مطالعه شود که خواننده با زمینه آشنا نباشد، سردرگم خواهد شد. اگر سیر مطالعاتی از صفر شروع شود خواننده دقیقا نمی‌داند کتاب بعدی مورد مطالعه چیست و اطلاعاتش به‌مرور تکمیل می‌شود. کسی که تاریخچه موضوع را نخواند و زمان حال مسئله را مطالعه کند چون رابطه علی و معلولی مشخص نیست، دچار سردرگمی می‌شود  پس لازم است ابتدا در زمینه تاریخچه مسئله مطالعه کند. باید برانیم از چه زمانی به موضوع مورد نظر پرداخته شده است. مسئله دیگر این است که نباید یک‌سونگری شود بلکه باید از ابعاد مختلف به موضوع بپردازیم. گاهی کتاب‌هایی می‌خوانیم که همه از یک دریچه به موضوع پرداختند در صورتی که آن موضوع می‌تواند زوایای دیگری هم داشته باشد. فردی که در مورد موضوعی تحقیق می‌کند باید در یک دفترچه بنویسد که چه جریان‌های فکری و کدام نویسندگان و ناشران در مورد این موضوع کار کردند و چه کتاب‌هایی پیرامون آن نوشته شده است. به این صورت فرد یک روند تخصصی دنبال می‌کند.
 
چه کسانی می‌توانند سیر مطالعاتی داشته باشند؟
محققان، پژوهشگران و کسانی که تخصصی روی موضوعی کار می‌کنند باید سیر مطالعاتی داشته باشند .حال این افراد ممکن است نویسنده باشند یا سخنران و لازم است این افراد از تاریخچه موضوع موردنظر مطلع باشند و از زوایای مختلف آن را بررسی کنند تا اشراف کلی نسبت به آن پیدا کنند. افراد معمولی هم می‌توانند سیر مطالعاتی داشته باشند اما لازم و ضروری نیست زیرا سیر مطالعاتی هزینه‌بر و زمان‌بر است. فرد باید وقت زیادی صرف جست‌وجو درباره منابع و کتاب‌های مرتبط کند. در مورد یک موضوع ممکن است صدها عنوان کتاب نوشته و چاپ شده باشد که برای خرید آنها باید هزینه زیادی صرف شود و علاوه بر هزینه در زندگی آپارتمان‌نشینی امروز جایی برای نگهداری کتاب‌ها در حجم زیاد نیست. بر این اساس افراد به کتابخانه مراجعه می‌کنند تا با مطالعه و فیش‌برداری به مقاصد خود اعم از نوشتن کتاب یا پایان‌نامه و یا سخنرانی برسند.
 
مخاطبان سیر مطالعاتی در ادبیات داستانی متنوع هستند؟
بله؛ در حوزه داستان ژانرهای مختلف داریم که هر یک مخاطبان خاص خود را دارد. بخش قابل توجهی از مخاطبان ادبیات داستانی را توده‌های مردم و مخاطبان عام تشکیل می‌دهد و این دسته از مخاطبان گسترده هستند اما مخاطبان تخصصی محدود هستند. کتاب‌های مخاطبان عام نسبت به تخصصی زیادتر هستند  و عناوین دایره کتاب‌های آنها بیشتر است.
 
آیا می‌توان انواع سیر مطالعاتی در نظر گرفت؟
بستگی به سلیقه و نوع کار، هدف و مقصود افراد دارد. هدف مشخص می‌کند که به‌عنوان مثال نویسنده کتاب را قطور یا دنباله‌دار بنویسد و چند جلدی. یک خانم خانه‌دار که رمان و داستان می‌خواند المان‌های عادی برای مطالعه در نظر می‌گیرد اما بعد از مدتی در همان انتخاب و خواندن رمان و داستان به یک مهارت می‌رسد. کسی که به تاریخ قاجار علاقه‌مند است اول باید تاریخ قاجار را بخواند و بعد زندیه و سپس تاریخ پهلوی را مطالعه کند. این سیر مطالعاتی معمول است و به این ترتیب می‌توان انواع سیر مطالعاتی برای همه اعم از زنان خانه‌دار تا متخصصان مشخص کرد.
 
چه نظری درباره سیرهای مطالعاتی که تاکنون عرضه شده است، دارید؟
آدم‌ها متناسب با کار و حرفه خود، مطالعاتی دارند و مطالعه خود را از نقطه یک شروع می کنند تا به نقطه صد برسند. افراد متناسب با نیازهای خود سیرهای مطالعاتی را در دستور کار قرار می‌دهند. برخی گزینشی عمل می‌کنند یعنی از ۱۰۰ عنوان کتابی که درباره موضوعی نوشته شده است به خواندن ۲۰ کتاب اکتفا می‌کنند و به هر میزان از دایره کتاب‌هایی که در باب یک موضوع نوشته شده است، کم کنیم سیر مطالعاتی ناقص می‌شود. در کنار سیر مطالعاتی کامل، سیر مطالعاتی ناقص داریم و بسته به میزان برهم زدن نظم مطالعاتی سیر مطالعاتی ناقص خواهد شد. برخی از صد عنوان کتاب لازم برای موضوع مورد نظر، 20 عنوان را می‌خوانند، برخی ده عنوان را و کسی که درباره عاشورا تحقیق می‌کند باید همه کتاب‌های پیرامون این واقعه را بخواند تا تحقیق کامل و جامع داشته باشد. از طرفی کسی که برای دل خودش کتاب‌های به عنوان مثال مودب‌پور را می‌خواند می‌تواند گزینشی عمل کند و به چند عنوان اکتفا کند چون کار تخصصی نمی‌کند و لطمه‌ای هم به کار وارد نمی‌شود.
 
شما چه سیر مطالعاتی را پیشنهاد می‌کنید؟
توصیه می‌کنم اگر تعهدی ندارند و تخصصی کار نمی‌کنند در وهله اول به علایق خود توجه کنند. کسی که تعهد به سازمانی دارد و یا باید درباره مسئله‌ای تحقیق کند باید تمام کتاب‌های مربوط به آن موضوع را بخواند و سیر منظمی در پیش گیرد. زمانی به هنرستان ادبیات داستانی حوزه هنری می‌رفتم و جدولی تهیه و به ما داده شد که طبق آن باید تقریبا تمام داستان‌های ایرانی شاخص را طبق نظمی می‌خواندیم. حتی کتاب‌هایی بود که به نظرم خوشخوان و روان نبودند اما مجبور بودیم آنها را بخوانیم. آن سیر مطالعاتی بعدها خیلی به کارم آمد و برایم مؤثر بود. توصیه می‌کنم حتی کسانی که به موضوعی علاقه دارند و کار تحقیق انجام نمی‌دهند تاریخچه‌ای از موضوع مورد علاقه و کتاب‌های آن حوزه تهیه کنند و بر طبق نظمی مطالعه کنند تا لذت و بهره بیشتری ببرند.