یکشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۲ - ۱۴:۳۰
درس‌هایی که باید از حج آموخت/ از مدینه منوره؛ شهر نور تا قبرستان بقیع

«سفرنامه حج» در عین روانی قلم و شیرینی بیان، نکات آموزنده بسیاری برای حجاج بیت‌الله الحرام و همه مشتاقان سفر به دیار وحی در بردارد.

سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «سفرنامه حج» نوشته آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی با موضوع سیر و سفر به عربستان سعودی از سوی دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به چاپ رسیده است. «سفرنامه حج» در عین روانی قلم و شیرینی بیان، نکات آموزنده بسیاری برای حجاج بیت‌الله الحرام و همه مشتاقان سفر به دیار وحی در بر دارد. حجّ یکی از امور عبادی و ارکان مهمّه اسلام و فرایض بزرگ است که در آن فوائد، مصالح و منافع بسیار درج و متضمن سعادت دارَین و فوز دنیا و آخرت است. این کتاب در یک مقدمه و پنج فصل اصلی «آغاز سفر، در مدینه منوره، وحدت اسلامی، در مکه مکرمه و درس‌هایی که باید از حج آموخت» تدوین شده است.

در مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «حج یکی از ارکان اسلام است که عظمت و فضیلت آن بر حسب آیات متعدد قرآن مجید و احادیث شریفه ثابت و مسلم است. با تامل در دو آیه آل عمران: 97-96 اهمیت حج معلوم می‌َشود؛ زیرا بیش از اینکه وجوب حج را اعلام بفرماید، به چند خصوصیت و فضیلت از فضایل بیت (خانه کعبه معظمه) اشاره می‌فرماید که برای اینکه خواننده و شنونده را برای پذیرفتن این اعلام، آماده کند و بزرگی آن و تاکیدی را که خدا بر آن دارد، درک کند، در نهایت بلاغت است. نخست اینکه: اولین خانه‌ای که برای مردم بنا شده و بیت‌الناس و خانه مردم است، «کعبه معظمه» است. دوم اینکه مبارک است، یعنی برکت داده شده است. سوم این است که برای جهانیان، هدایت است. چهارم این است که: در آن نشانه‌های روشن است که از آن جمله مقام ابراهیم(ع) است و پنجم این است که هر کس داخل حرم آن شود، در امان است و بعد از این خصایص و فضایل که هر یک شرح و تفسیر طولانی دارد- می‌فرماید: «از برای خداست برای مردم حج بیت؛ آنان که توانایی رفتن به سوی آن را دارند و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان بی‌نیاز است.»
 
در بخش «حج و سیاست» می‌خوانیم: «مسئله جدا بودن دیانت از سیاست و دین از دنیا و حصر و حبس دین در امور اخلاقی و عبادی از اروپا و غرب به شرق و عالم اسلام نیز وارد شد. در غرب به طور‌کلی جوامع غیراسلامی به واسطه اینکه ادیانی که به آن متدین هستند، یا از اصل بی‌اساس و غیرمتکی به وحی و مبانی توحیدی هستند، یا علاوه بر آنکه به واسطه ظهور اسلام منسوخ شده‌اند، دستخوش تحریف و تغییر و آلوده به اوهام و خرافات و تعالیم غیرمعقول و مخالف با فطرت و کمال و ترقی شده‌اند، جدا شدن دین از دنیا و حبس آن در کلیسا و معابد، یک ضرورت است، به ویژه با تحولات عظیمی که صنعت در زندگی بشر به وجود آورده است، از آن گریز و گزیری ندارند. 

اگر بخواهند با آن ادیان و با آن برنامه‌ها بسازند و در آن افکار و عقاید، همچنان بمانند و از سوی دیگر، به دنیای خود برسند، باید دین را از دنیا جدا بدانند و اگر تعالیمی مربوط به دنیا و نظام‌ها دارند، کتاب بگذارند و خلاصه در مثل جهان مسیحیت به ملاحظه برداشت‌های غلطی که از مواعظ و ارشادهای مسیح پیدا شده است، طرح این مسئله قابل پذیرش است. اما در جوامع اسلامی مسئله بر اساس چنین واقعیتی نبود؛ چون وضع به عکس بود، لذا مسئله «جدایی دین از سیاست» به صورت یک مسئله استعماری تمام عیار درآمد و در رابطه مستقیم با منافع استعمار و برانداختن اسلام؛ یعنی یگانه قوه شکست‌ناپذیر ضد استکبار، مطرح و ترویج شد.»

آغاز سفر: به حول و قوه الهی و به امید توفیق برای انجام عمره مبروره و حج مقبول و تشرف به تقبیل آستان فرشته پاسبان خواجه کائنات و خلاصه موجودات حضرت خاتم‌الانبیاء و شفیع روز جزا ابوالقاسم محمد مصطفی (ص) و تشرف به زیارت قبور منتسبه به شفیعه قیامت و خاتون دنیا و آخرت، سیده بانوان بهشت و اعتاب مقدسه با هواپیما تهران را به عزم مقصد ترک کردیم. در هواپیما بهترین اشتغال، یاد خدا و اندیشه در عظمت آفرینش است.» 

ورود به جده: «جده یکی از بنادر معروف و شهرهای عربستان است و شهرت جهانی دارد. این شهر در هفتاد و سه چهار کیلومتری مکه معظمه واقع است و به صورت یکی از آبادترین شهرهای عربستان است. باری قریب ساعت چهارده به وقت تهران و سیزده‌و‌نیم به وقت جده وارد این شهر شدیم و پس از انجام مراسم گمرکی که در حد متعارف بود، در انتظار هواپیما برای عزیمت به مدینه منوره ماندیم».

مدینه منوره یا شهر نور: «نزدیک به ساعت نیم بعد از 24 به وقت محلی، هواپیما در مطار(فرودگاه) مدینه منوره فرود آمد و با ابتهاج و شادمانی بی‌اندازه و خوشحالی زایدالوصف قدم در زمین مبارک مدینه منوره گذاشتیم. آنچه این شهر مقدس و عزیز که صدها میلیون مسلمان شوق زیارتش را دارند، دارد، هیچ شهری در روی زمین ندارد. راستی این شهر، بی‌نظیر است و وجود قبر مطهر رسول‌اکرم و مسجد آن حضرت و مشاهد مقدسه اهل بیت همه فقدان‌های عرضی آن را که در اثر سوءسیاست‌های سیاستمداران پیدا شده- تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. اولین مسجد را مسلمان‌ها در این شهر بنا کردند و سوره‌های مدنی در این شهر نازل شد.»

تشرف به مسجد و حرم رسول خدا (ص): «اینجا مزار کسی است که نزدیک به هزار میلیون انسان گرونده و مومن دارد که برنامه‌های گوناگون زندگی را از مکتب تعلیم و ارشاد او می‌گیرند. اینجا ضریح شخصیتی است که صدها میلیون انسان گرونده و مومن دارد که برنامه‌های گوناگون زندگی را از مکتب تعلیم و ارشاد او می‌گیرند. 

تشرف به مسجدالنبی(ص): پس از ورود به مسجد و پس از گفتن یک‌صد تکبیر که در اینجا مفهوم و معنای بیشتری دارد و مفهومش تنها خدا بزرگتر است، یا بزرگتر از هر چیز است، یا بزرگتر از اینکه وصف شود، نیست. در اینجا انسان خواه و ناخواه تحت تاثیر بزرگی و عظمت بزرگترین بندگان خدا قرار می‌گیرد و با دیدن مناظر مختلف، چنان شعور به عظمت محمد(ص) پیدا می‌کند که در برابر آن شخصیتی که این اوضاع را به وجود آورد و تاریخ را عوض کرد و چهارده قرن است بر قلوب میلیاردها بشر حکومت می‌کند و همه را شیفته و دلباخته خود ساخته است، خواه‌ناخواه خاضع و خاشع می‌شود. جمعیت زوار در مدینه منوره در موسم حج شاید بیشتر از هر زمان باشد، به طوری که از کثرت جمعیت، آمد و شد در خیابان‌ها دشوار است.»

قبرستان بقیع: «قبرستان بقیع، پیش از هجرت پیغمبر اکرم(ص) به مدینه منوره، قبرستان نبود و بر حسب بعضی از نقل‌ها اولین نفری که از انصار در این مقبره مدفون شد «اسعدبن زراره» بود، وضع قبرستان بقیع در حال حاضر بسیار موهن و اهانتی که به رجال و شخصیت‌هایی که در این گورستان مدفون شده فوق‌العاده تاسف‌آور و رقت‌انگیز است.»

بیت‌الاحزان: «یکی از اماکنی را که زیارت می‌کنند و در آن نماز می‌خوانند، مکانی است به نام بیت‌الاحزان. این مکان فعلی در خارج از بقیع واقع شده و در سفر قبل، من به زیارت آن مشرف شدم، متاسفانه در این سفر با کمال شوقی که داشتم، توفیق نیافتم و نمی‌دانم وضع فعلی آن با این تلاشی که رژیم سعودی برای از یاد بردن این عناوین دارد، در چه حال است.»

زیارت مشهد حمزه سید‌الشهداء: «پیش از حرکت به مکه مکرمه حاجیان و زوار مساجد و مشاهدی را که در مدینه و اطراف آن است، زیارت می‌کنند، از جمله مساجدی که در آنها می‌روند و به نماز و تحیت و دعا و عبادت می‌پردازند، مسجد قبا، مسجد حضرت زهرا(س)، مسجد حضرت علی(ع)، مسسجد سلمان، مسجد غمامه، مسجد فضیح، مسجد شمس، مسجد فتح و مسجد قبلتین است که یا در شهر مدینه یا در خارج مدینه منوره واقع هستند و مشحون از روحانیت است.» 

تشرف به حرم پیامبر (ص) برای وداع: «اکنون باید برای آخرین بار در این سفر به زیارت حجره شریفه خواجه کائنات و خلاصه ممکنات، عقل کل و هادی سبل و مفخر رسل(ص) مشرف شویم با حالی پریشانی آماده تشرف شدیم. این بار مثل اینکه قدم‌ها جلو نمی‌رود و انسان می‌خواهد دیرتر برسد، سفر سفر الی‌الله است. باید سیر و سلوک به سوی خدا واقعیت پیدا کند و انسان بفهمد که به سوی او می‌رود. سراپایش توجه و حضور قلب باشد و اگر اندکی غافل شود، واقعا مغبون می‌شود.»

به سوی خدا (مکه معظمه): «لبیک اللهم لبیک» پس از ورود به مکه مکرمه که حدود ساعت هشت روز جمعه بود- مستقیما به منزلی که در اختیار گروه گذارده شده و در محل معابده بود، رفتیم. تا ساعت 11 شب شنبه به اتفاق بعضی از دوستان برای طواف‌کنندگان، نمازگزاران و سعی‌کنندگان شبیه کردم. اگرچه در موسم حج تمام شهر مکه مظهر نیرومندی ایمان و اعلای کلمه‌الله است، اما در این اماکن معظمه تجلی آن، بیشتر و شگفت‌انگیزتر است.»

اعمال و عبادات منا: «رمی جمره عقبه؛ رمی را بسیاری از مردم، سنگ زدن به شیطان می‌گویند و آن را یک نوع اظهار برائت از شیطان و اعلام قطع رابطه با آن می‌شمارند. حتی بعضی از حاج که نمی‌دانم از چه کشوری بودند، در مقام و پرسش از طریق جمره می‌پرسیدند: راه ابلیس کجاست؟ به این ترتیب، این رمی، یک برنامه تخلیه و قطع رابطه با دشمنان خدا و اظهار برائت و به اصطلاح تبری است.»

ذبح (قربانی): «پس از رمی جمره عقبه باید حاج اگر متمتع باشد، قربانی کند و ذبح باید در منا انجام شود. این برنامه نیز از حضور جدی ابراهیم (ع) برای قربانی کردن فرزندش اسماعیل (ع) به یادگار مانده است؛ یعنی تاسی به آن پیغمبر بزرگوار است. نهایت این است که در اسلام، تقدیم قربانی انسان برای خدا ممنوع است.» 

طواف حج، نماز طواف حج و سعی بین صفا و مروه: «پس از حلق، یا تقصیر، حاج برای انجام طواف حج و نماز طواف و سعی از منا به مکه مکرمه می‌آید، لذا هر کس بتواند همان روز عید، به مکه مراجعت می‌کند. در اینجا موضوعی که خیلی جالب است این است که: انسان ملاحظه می‌کند سر تا سر بیابان منا چادر است که حتی در مرتفع‌ترین مواضع کوه نیز چادر زده شده است. اماکنی که به نظر ما در این هوای گرم پیاده رفتن از پایین کوه تا آنجا علاوه بر مسافتی که قبلا با دیگران طی کرده است، غیرممکن است، ولی این بندگان خدا و مهمانان خدا از تنگی جا از راه صعب‌العبور از کوه بالا رفته و در جاهایی که خطر سقوط به پایین کوه را دارد، چادر زده‌اند. روز 12 بنا شد اهل کاروان به اتفاق برای رمی پیش از ظهر بروند و بعد ازظهر مراجعت کنند. ما که نه راه پیش رفتن و نه راه برگشتن داشتیم، برگشتیم و در سیل جمعیتی که برمی‌گشت، خود را وارد کرده به زحمت زیاد از آن ورطه و غرق شدن در امواج اقیانوس جمعیت نجات پیدا کردیم و از رمی جمرات، صرف‌نظر کردیم و در سعی هم به همین‌گونه نقطه خالی و طبقه پایین و بالا نبوده است. 

بزرگ است خدایی که این‌گونه پرستش او، شکوهمند و اوج‌دهنده روح و معرف کمال انسانیت است. بزرگ است خدایی که این همه کبریایی و عظمت مختص اوست و این همه خلق‌ها در این مکان مقدس با این برنامه‌های محیرالعقول او را سجده می‌کنند و حمد، سپاس و تسبیح او را می‌گویند. چه والا و بالا است مقام پیغمبری که چهارده قرن است بدون اینکه ماموری به احضار کسی فرستاده باشد، صدها هزار نفر را همه ساله از اطراف و اکناف جهان و دورترین نقاط عالم در این اجتماع الهی و عظیم حاضر می‌کند، در حالی که رنج‌های سفر را با کمال سهولت و آسانی و با حسن استقبال و شور و اشتیاق تمام می‌پذیرند و هر چه زحمت و رنج بیشتر ببینند صبر و شکرشان بیشتر تجلی می‌کند. هر چه انسان در اینجا می‌بیند، آیات بینات الهی است و مثل اینکه این آیات، روزافزون و جلوه آن، همه ساله بیشتر می‌شود.»

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها