به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) بیست‌و‌چهارمین نشست از سلسله گفت‌و‌گوهای انتقادی در باب علوم انسانی «ارغنون خرد» با حضور علیرضا احمدیان و سید محمدرضا امیری طهرانی با عنوان «خلأ رفتارشناسی اقتصادی در نظام حکمرانی» در پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (پمفات) برگزار شد.
 
امیری طهرانی درباره رفتار شناسی اقتصادی و تفاوت آن با اقتصاد رفتاری گفت: رفتارشناسی به طور عام هدف همه مکاتب اقتصادی است درباره اقتصاد مطالب علمی‌ منتشر می‌کنند. تفاوت این علم با اقتصاد رفتاری این است که اقتصاد رفتاری متمرکز بر فرد است و از سوی دیگر به ابعاد روان شناسی فرد و نقشش در اقتصاد تأکید ‌می‌کند. پس رویکردش مطالعه و استقرایی است و سعی ‌می‌کند با مشاهده رفتار افراد اقتصاد را تببین کند.
 
او با بیان اینکه رفتارشناسی اقتصادی برای اینکه نظرات اقتصادی را واقع‌گرایانه کند به مشاهده رفتار انسان از رویکرد روان شناسی ‌می‌پردازد بیان کرد: اینجا مغز انسان را به عنوان پردازشگر اطلاعات ‌می‌بیند و به همین دلیل ریاضی و اقتصاد در اقتصاد نئوکلاسیک رواج ‌می‌یابد و در نتیجه از واقعیت فاصله ‌می‌گیرد. اما رفتار شناسی اقتصادی ‌می‌گوید رفتار انسان را بر اساس داده‌ها تحلیل ‌می‌کند با اینکه نگاه همه مکاتب اقتصادی اعم از کلاسیک، نئو کلاسیک و ... به دنبال شناخت رفتار اقتصادی هستند و بحث میان رشته ای بودن اقتصاد مطرح است اما میزان این میان رشته ای بودن اقتصاد بستگی دارد. 

امیری طهرانی در ادامه به نسبت رفتارشناسی اقتصادی و سرمایه داری پرداخت و گفت: سرمایه داری یک نظام اقتصادی سیاسی است که مبتنی بر یک ایدئولوژی و با هدف تغییر و تحول در شرایط موجود است. اگر هدف رفتارشناسی را شناخت رفتار بدانیم از جنس علم است و هدفش توضیح و شرح  و پیش‌بینی است. هر کدام از مکاتب برای شرح وضعیت موجود باید شناختی از آن داشته باشند و هر کدام از نظام‌های سیاسی باید وضعیت موجود را شناخته و استراتژی برای تغییر آن داشته باشند. از این منظر سرمایه‌داری و هر نظام دیگری ‌می‌تواند از رفتارشناسی اقتصادی استفاده کند. پس این یک علم خاص نیست و ‌می‌تواند مورد استفاده هر نظا‌می‌قرار گیرد.
 
او درباره کارکردهای جزئی رفتار شناسی اقتصادی در حکمرانی بیان کرد: حکمرانی به عنوان یک شیوه، مبتنی بر یک فرایندی است که قاعده‌گذاری و قانون‌گذاری می‌کند. با این تعریف از حکمرانی ماهیت اصلی حکمرانی از جنس باید و نباید است و درصدد سیاست‌گذاری است و باید هنجارها را تعریف و به سوی نقطه مطلوب حرکت کند.
 
امیری طهرانی با اشاره به اینکه حکمرانی با بحث نظام اقتصادی و سیاسی ارتباط بیشتر دارد و باید حقوق طبیعی و حقوق مادر افراد را مد نظر قرار دهد عنوان کرد: ذیل این حقوق طبیعی و انسانی آنچنان که استاد مطهری ‌می‌گویند ‌می‌شود جزئیات را تعریف کرد. حقوق طبیعی شاید این طور تلقی شود و به حقوق بشر تقلیل یابد اما حقوق طبیعی اصلی‌ترین مفهو‌می‌است  که حکمرانی به دنبال آن است.
 
او درباره حقوق طبعی و وضعی گفت: حقوق طبعی برای انسان به ما هو انسان تعریف ‌می‌شود و مرجعی نه آن را اعطا ‌می‌کند و نه ‌می‌گیرد این در مقابل حقوق وضعی است که مراجعی ‌می‌تواند آن را وضع کند و بگیرد. این حقوق طبعی در اندیشه خواجه‌نصیر، فارابی و ... جریان دارد و به فیلسوفان معاصر از جمله علامه طباطبایی و مطهری ‌می‌رسد و از آن با عنوان حقوق فطری یاد ‌می‌کنند. 
   
امیری طهرانی در ادامه با بیان اینکه ما باید ابتدا اهداف خود را تعریف کرده و بعد به لحاظ زمانی تقدم و تأخر آن را مشخص کنیم عنوان کرد: تا معیشت مردم تأمین نشود شما به اهداف فرهنگی، معنوی و عبادی نمی‌رسید پس دوگانه اخلاق و اقتصاد بی معناست. اقتصاد وسیله‌ای برای فرهنگ و اخلاق است.  اگر به لحاظ حکمرانی نگاه کنیم هدف هر حکمرانی باید تأمین معاش مردم باشد بدین لحاظ که این وسیله برای تحقق حکمرانی عالی است و تا این فراهم نشود ما در تحقق اهداف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... موفق نمی‌شویم. ما داریم برای انسان‌های زنده حکمرانی ‌می‌کنیم نه مرده انسان برای اینکه زنده باشد باید معاشش تأمین باشد.

او با اشاره به حکمرانی اقتصادی فعلی گفت: نقد من بر اساس حقوق طبیعی و فطری انسان‌هاست. وضعیت اقتصادی کشور را همه ‌می‌دانیم اما آنچه مهم است این است که رویکرد حکمرانی اقتصادی به چه سویی است. متأسفانه این هدف‌گذاری به صورت روشن برای حکمرانی تعریف نشده  و در سیاست‌گذاری مد نظر نیست.
 
یکی از بزرگترین کارکردهای هوش مصنوعی روی رفتار شناسی اقتصادی است
علیرضا احمدیان نیز در بخش دیگری از این نشست با اشاره به اینکه از منظر کاربردی به این موضوع ‌می‌پردازد افزود: رفتارشناسی اقتصادی یک رشته میان‌رشته‌ای است و صرفا در علوم شناحتی، روان‌شناسی و اقتصاد محصور نیست و حتی علو‌می‌ مانند مدیریت نیز به دنبال رفتارشناسی است  و حتی برخی معتقدند مدیریت منتج شده از روان‌شناسی است. 
  
او ادامه داد: رفتارشناسی اقتصادی یک علم است که ‌می‌تواند در خدمت نظام اسلا‌می‌ باشد یا نظام اقتصادی غربی و مصرف‌گرا و تحمیل‌گر. نگاه ما این است که کشور ما باید مانند سایر کشورها که درباره رفتارشناسی اقتصادی کار ‌می‌کنند و آن را در حوزه صادرات و رفتارسنجی در این باره و ... به کار ‌می‌گیرند از این علم استفاده کند. به عبارت دیگر این سواد اقتصاد رفتاری و روانشناسی اقتصادی دانشی است که ما هم باید داشته باشیم و آن را در سیطره غربی‌ها نبینیم. اما اگر ‌می‌خواهیم بازیگردان اقتصادی باشیم باید در زمان، کمبود منابع و ... در این زمینه تدبیر کنیم.
 
به گفته این مدرس دانشگاه اگر بخواهیم رفتار اقتصادی را در موضوعاتی مانند رفاه، امنیت اجتماعی و ... ببینیم ‌می‌شود این مفاهیم را نیز تحلیل کرد. روانشناسی اقتصادی از منظر مطالبات شهروندی اقتصادی قابل بررسی است اگر حکمرانان روی مؤلفه‌های مورد توجه مردم کار کنند این ‌می‌تواند موجب رضایت بیشتر شهروندان شود. چون این گونه قوانین و ساختارها بر اساس رفتارشناسی تدوین ‌می‌شوند. 
 
احمدیان متدلوژی رفتارشناسی اقتصادی را شرح داد و بیان کرد: یکی از بزرگترین کارکردهای هوش مصنوعی روی رفتار شناسی اقتصادی است. امروز متدلوژی که سیطره رفتارشناسی اقتصادی دارد روی دیجیتال مارکتینگ و تعامل رفتار سایبری و کنشی مخاطبان است. الان هوش مصنوعی ‌می‌تواند بگوید چه رنگی بیشترین طرفدار دارد. یکی از بخش‌هایی که خیلی در فضای مجازی تأکید ‌می‌شود استفاده از هوش مصنوعی برای رفتار شناسی اقتصادی است ساده لوحانه است که فکر کنیم این سرورهای بزرگ جستجو بدون توجه به کنش اقتصادی اداره ‌می‌شوند.
 
او ادامه داد: در کشورهای غربی روی این موضوعات هزینه ‌می‌شود و این طور نیست که یک پلتفرم عظیم در خدمت رفتارشناسی اقتصادی نباشد. در چین مرکز رفتارشناسی اقتصادی دارند و در جوامع مقصد از قبل تولد تا مرگ بازار را رصد کرده  و برای آن محصول تولید ‌می‌کنند. ما در ایران رصدخانه‌ای برای رفتارشناسی اقتصادی و تولید محصول نداریم . امروز چون منابع محدود و هزینه‌های حمل و نقل و تولید بسیار بالاست بنابراین رفتارشناسی اقتصادی بسیار مهم است و باید بر اساس آن حرکت کنیم تا کنش‌های اقتصادی مان نقطه به نقطه باشد.
 
او در پاسخ به اینکه چه قدر در حکمرانی اقتصادی به رفتارشناسی اقتصادی توجه کردیم گفت: حکمران به طور متوازن در معیشت، تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش و توسعه راهبردی و امنیتی باید حرکت کند اما یکی از ابعاد و ساختارهای اصلی حکمرانی بحث معیشت و امنیت اقتصادی و شغلی است. البته هسته راهبردی آن معیشت و اقتصاد است که باید مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر خود تنظیمی اگرچه وجود دارد اما نقش حاکمیت مهم است.
 
احمدیان بیان کرد: در مدل‌های غیر دینی موضوع معیشت بسیار راهبردی است و اساسا وارد موضوعات ایدئولوژیک نمی‌شود اما حکمرانی در کشورهای اسلا‌می‌ باید روی این ابعاد تأکید کند. در رفتارشناسی دینی همه انبیا قبل از اینکه پیامبر باشند یک کسب و کار شغلی داشتند.