علی‌اصغر جعفری، معاون رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در ابتدای این نشست گفت: سازمان ادبیات دفاع مقدسی که امروز در شکوفایی بالندگی می‌بینیم، تلاش جمع کثیری از کسانی است که این سال‌ها در سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس کار فرهنگی کرده و حماسه‌های فرهنگی خلق کردند. در این حوزه مدیون تلاش‌های دوستانی چون استاد بابایی، استاد فروغی، استاد حسام و دیگر دوستان در این سازمان هستیم که پایه‌گذار این شورا بودند.
جعفری گفت: امروز سازمان ادبیات دفاع مقدس یک سازمان بالنده و خوبی است. البته این به این معنا نیست که همه توقعات را پاسخ داده شده؛ اما چند کار بسیار شاخص و فاخر انجام داده است. به طور مثال در بحث کتاب حدود چهار هزار عنوان در حوزه دفاع مقدس منتشر شده است. بخش قابل توجهی از این کتاب‌ها هم توسط انتشارات بنیاد حفظ آثار در سراسر کشور تولید شده است. در این حوزه از سه ونیم درصد به رشد پانزده درصدی رسیدیم. در بحث برگزاری رویداد بزرگ کتاب سال، امسال حدود چهار هزار عنوان کتاب ارزیابی شدند. همچنین در بحث تاریخ یکی از حلقه‌های مفقوده‌ای که ما در آن مشکل داریم این است که پیشکسوتان در قید حیات هستند، باید توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشیم.
معاون رئیس بنیاد حفظ آثار افزود: در شهریور ماه که در خدمت رهبری بودیم ایشان تأکید کردند: «آن وقتی احساس رضایت کنید که جوان و نوجوان شما همان طوری به دفاع مقدس نگاه می‌کنند که شما نگاه می‌کنید. همان برداشتی را از جنگ و دفاع مقدس دارند که شما دارید.» اگر ما بخواهیم اینطور بشود، باید چه کاری انجام دهیم؟ باید گذشته را درخور تمجید به امروز انتقال دهیم. زمانی یک نوجوان و جوان آن نگاهی را به دفاع مقدس دارد که ما آن را خوب تبیین کنیم. ما در این حوزه کم‌کاری کرده‌ایم. باید یک نهضتی برای خاطره‌نویسی و تبیین خاطرات رزمندگان ایجاد شود. باید بتوانیم این را به نسل جوانی که تشنه است برسانیم. ما باید هم آینده و هم گذشته را بررسی کنیم و بتوانیم حلقه وصلی برقرار کنیم. این بر عهده دوستان در بحث ادبیات و کتاب است.
وی گفت: حوادث اخیر نشان داد برخی از دهه هشتادی و دهه نودی ما نیاز دارند که اطلاعات بیشتری به آنها داده شود. بحث هویت امروز حلقه گمشده‌ای است که نسل جدید ما رنج می‌برد. باید عقبه تمدنی ما برای نسل جدید تببیین شود. بخش عمده تاریخ ما در دفاع مقدس نهفته است. این وظیفه‌ای که ما بر دوش داریم و حوزه ادبیات باید آن را به دوش بکشد. اگر فیلمی باید تولید شود، ریشه در ادبیات دارد. اگر مستندی باید تولید شود، نیاز به پژوهش و ادبیات دارد . بنابراین ادبیات سرچشمه است. هر چقدر ما به این موضوع توجه کنیم، عملا در پایین‌تر می‌توانیم بهره‌برداری کنیم. ما در سال آینده باید در بحث خاطره‌نویسی نیرو تربیت کنیم که جمع‌آوری و تدوین کند و به دست مخاطب برساند. همچنین در بحث رمان باید کار ویژه‌تری انجام دهیم و این خلاء را برطرف کنیم. دفاع مقدس امسال بیشترین مخاطب در بین نوجوانان و جوانان داشته است. امیدوارم در سال آینده شاهد رونق بیشتری در حوزه ادبیات دفاع مقدس و خاطره‌نویسی باشیم.
محسن شاه‌رضایی، استاد دانشگاه گفت: از سال ۹۲ تا الان که شورای خاطره سازمان ادبیات و تاریخ دفاع مقدس مصمم شد یک سلسله کارگاه‌های آموزشی را در سراسر کشور و با هدف آموزش نوقلمان راه‌اندازی کند، مطالبی را توسط پیشکسوتان باتجربه به سمع و نظر افراد استانی برسانند. خاطره، یک موجود زنده است و این موجود زنده روزبه‌روز در حال نو شدن است. لذا مدارک و مستندات این کار سال‌ها مورد نظر اعضای شورای خاطره بود. هر کارگاهی که برگزار شد یک نفر مقاله‌ای را در تکمیل آن و با شرایط روز اضافه کرد. در این کتاب هفت کارگاه آورده شده است که توسط ۱۱ نفر که همه جزوه پیشکسوتان و نویسندگانی بودند که اسامی آنها در کتاب آورده شده است.
شاه‌رضایی گفت: به غلط فرهنگ ما را یک فرهنگی غیر تیمی معرفی کردند، این کتاب نمونه‌ای از کار موفق تیمی است و اگر به تاریخ رجوع کنیم. کارهای تیمی بسیار قوی در ایران داریم. این کتاب نمونه‌ای به شدت موفق با ترکیبی از جوانان و پیشکسوتان است. درست است که هیچ کاری بدون نقص نیست که ان‌شاءالله در جلد بعد آن را برطرف خواهیم کرد. دانش ضمنی که در اثر تجربه به دست آمده، قابلیت تدریس دارد. زیست‌بوم یعنی اکوسیستم و به درستی اینجا اطلاق شده است؛ یعنی در این اکوسیستم چطور خاطره‌نویسی شکل گرفته است و چگونه باید این رشد شکل بگیرد. ما از این یافته‌ها در سایر گونه‌ها می‌توانیم استفاده کنیم؛ یعنی دانشی که به برکت جنگ و دفاع مقدس و خون شهدا شکل گرفته است را امروز در جاهای دیگر نیز می‌توانیم استفاده کنیم.
گلعلی بابایی پژوهشگر حوزه جنگ ضمن تشکر از همه کسانی که در تدوین این کتاب همکاری داشتند، گفت: آقایان فروغی و مسعود امیرخانی آنچه را که باید می‌گفتند، در مقدمه به خوبی بیان کردند. همچنین آنها بیان کردند این زیست‌بوم از کجا و چطور آمده است. بذری که در سال ۹۲ در بنیاد آثار کاشته شد ثمر داده و حالا نتایج آن را می‌بینیم. این امر هم برای آن‌هایی که تجربه کار دارند و هم برای نوقلمان خاطره، یکی از ارکان اصلی دفاع ادبیات دفاع مقدس است و بسیار جای کار دارد.
این پژوهشگر گفت: برای آنکه تاریخ جنگ را از تحریف نگه داریم باید حساسیت بیشتری را روی خاطرات داشته باشیم. یکی از ضعف‌هایی که در برخی آثار دیده می‌شود مانند: ضعف نگارشی، ضعف پژوهشی و اصولی است که در این کتاب به آن اشاره شده است که چطور خاطره‌نویسی انجام شود. در واقع این کتاب یک نقشه راه است.
جواد کامور بخشایش، پژوهشگر تاریخ گفت: شورای خاطره مصمم است سلسله جلسات کارگاهی خود را در سراسر کشور برگزار کند. یکی از مشکلاتی که با آن مواجهیم این است که در طول چند سال گذشته تلاش کردیم که نظام‌نامه آموزشی را تبیین کنیم؛ نظام‌نامه آموزشی؛ یعنی در خاطره‌نویسی کدام سرفصل‌ها باید آموزش داده شود. در ادامه رسیدیم به مرحله سخت و طاقت‌فرسا که نیازمند دانش جمعی است. عرصه‌ای به اسم معرفت شناسی در حوزه خاطره‌نویسی. چون احساس میکنم هر آنچه در این کتاب ماحصل خردجمعی است. باز هم جوابگوی آن میدان عظیمی که اساتید به آن اشاره کردند، نیست. باید ادبیات دفاع مقدس را از منظر پوست‌اندازی ببینیم و باید گام‌هایی رو به جلو برداریم.
بخشایش افزود: یکی از ضعف‌های ما در مسئله ادبیات دفاع مقدس آموزش و نقد است که در هر دو عرصه ضعیف عمل می‌کنیم. یعنی ما دو بال را برای ادبیات دفاع مقدس در نظر بگیریم. این دو بال آموزش و نقد است. نوقلمانی را در جلسات داوری با آثارشان روبه‌رو هستیم که بسیار قلم شیوا و رسایی دارند و صرفاً نیاز جهت دهی دارند. ضعف عمده‌ای که در ادبیات دفاع مقدس می‌بینم، عدم توجه به آموزش نویسندگی است و اینکه چطور آموزش بدهیم تا نویسنده در عرصه مختلف برای دفاع مقدس قلم بزند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه چارچوب خاطره و تاریخ شفاهی را در کتاب به طور دقیق تبیین کردیم، گفت: اگر جنبه مثبت ادبیات دفاع مقدس را بررسی کنیم، آن چیزی که نقطه قوت تلقی می‌شود، خاطره‌نگاری است. اما باید گسترده‌تر ببینیم که گونه‌های دیگر دفاع مقدس به چه آموزشی نیاز دارند. ما در حوزه نثر با نوقلمان و نویسندگان صحبت نکرده‌ایم، آموزش نداده‌ایم که نثر چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد که بر مخاطب اثر بگذارد. زندگی نامه‌هایی که می‌نویسیم کدام در جامعه عمومیت پیدا می‌کند. احساس میکنم این مسیر نیاز به سرعت بیشتری دارد. در ادبیات پایداری راه خوبی طی شده است اما آیا ادبیات دفاع مقدس باید در خاطره‌نویسی خلاصه شود؟ کدام کتاب موفقیت درباره شهیدی نوشتیم که مخاطب آن پیدا کند یا به‌واسطه حس مشترک در خارج از ایران قابلیت ترجمه داشته باشد.
در آخر محمدقاسم فروغی دبیر کتاب سال دفاع مقدس گفت: من فکر میکنم گمشده ما در بحث معرفت‌شناسی دفاع مقدس، خاطره‌نویسی است. ما بیشتر باید به سراغ بن‌مایه‌هایی که در خاطرات گنجانده می‌شود، برویم. همه این‌ها باید با زیربنای معرفت همراه باشد. همانطور که رهبری فرمودند باید معرفت ما بیشتر شود تا با تحریف مقابله کنیم. اگر معرفت، شناخت و آگاهی عمیق نسبت به دفاع مقدس نباشد جوابگوی تهدیدات و انحرافات نخواهیم بود. مطالبه ما از بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس این است که نشست‌هایی در جهت حفظ هویت ملی، پاسداشت ثروت ملی برگزارکنند و این مسائل را تبیین کنند و رهنمود را داشته باشد که در این زمینه برنامه‌ریزی کنیم.
نظر شما