خبرگزاری کناب ایران(ایبنا)- یک قاعده تاریخی از ازل تا ابد، انسان را به آن گنجینه بزرگی که ادبیات می‌نامیمش، وصل کرده و آن این است که ادبیات برای ما از تمام چیزهایی که روزی از دست داده‌ایم و یا چیزهایی که ممکن است از دست بدهیم، سخن می‌گوید. به همین خاطر هم هست که معتقدیم ادبیات، عرض زندگی را زیاد می‌کند.

بنابراین ادبیات همیشه ناظر به زندگی است. نویسنده این یادداشت، اطلاع چندانی از سایر علوم انسانی و محصولات آنها ندارد، اما همین اطلاع اندک کفایت می‌کند تا بنویسد که ادبیات چاره‌ای جز زندگی ندارد. اگر آرمانی را بگذاریم وسط و بخواهیم ادبیات، آن را برای‌مان تبیین کند، بدین معنی‌ست که ما ادبیات را هنوز آن‌چنان که باید نشناخته‌ایم و اگر ضدیتی را نیز بخواهیم با ادبیات تشدید کنیم، همینطور است.

ادبیات که در اینجا منظور به وضوح درام است، و نه سایر ژانرهای نسبتاً منقرض‌شده‌اش، تقابل دو خیر است که قهرمانانش را افراد عادی، و در گویش علمی، «شهروند» تشکیل می‌دهند. جذابیت ادبیات و همه‌گیری‌اش از همین نقطه مستوجب است و تا وقتی که مردمی معمولی و ما آدم‌های زنده در تمدن‌ها از ادبیات استفاده می‌کنیم، بنای ادبیات و بنای مصرف ما بر همین است. بر همین اساس، نویسنده باید هوشمندانه زندگی را، خط به خط و جزء به جزء زیر نظر گرفته و آن را برای مخاطب خودش بازسازی کند.
اتمسفر طرح، مستعد داستان است و داستان، مستعد اندیشه. اگر نویسنده‌ای زندگی را رها کرده و توازن بین طرح و داستان را نخواهد و یا نتواند برقرار کند، اثرش یا یک بروشور تبلیغاتی‌ست و یا یک توصیف‌نامه بی سر و ته. و این آن رسالت بزرگی‌ست که نویسندگان سترگ این ساحت با ممارست و تلاش فراوان بدان دست یافته‌اند. جنگ و صلح، بینوایان، برادران کارامازوف و...، مؤید تلاش کسانی است که اولاً زندگی را به خوبی دریافته و سپس آن را حقیقتاً به‌مثابه یک زندگی بازسازی کرده و بعد، در دل آن زندگی، حادثه‌ای را روایت کرده‌اند.

این مهم همان میراث عظیم گذشتگان است که آیندگان، که اکنون ماییم، از دریافت آن امتناع کرده‌ایم. و البته چه‌بسا نتوان همه تقصیرات را هم بر سر نویسنده سردرگم قرن بیست و یک انداخت؛ پدیده جهانی‌شدن و همسانی، سرعت، تکنولوژی، نزاع ایدئولوژیک و جمهوری‌ها و کرسی‌های دموکراسی متعدد، فرصت دقت در جزئیات زندگی را به نویسنده یا نمی‌دهند و یا از او پس از یافتنش می‌گیرند. نویسنده امروز حقاً بار سنگین‌تر و رسالت سخت‌تری از گذشتگان بر دوش دارد و آن، مقابله با حرکت ناهنجار جهان امروز، که حسب‌الامر حرکتی ضد زندگی‌ست، و در نتیجه، مقابله با نابودی ادبیات است؛ ادبیاتی که از زندگی نشأت گرفته و چاره‌ای هم جز زندگی ندارد!

در «روز بخیر آقای نویسنده»، ما تلاش مستعدانه نویسنده را در جهت حفظ تعادل و توازن طرح و داستان می‌بینیم، اما تأسف‌بار و غمناک است وقتی که این تلاش ناکام مانده و پردازش اندک رمان، امکان کاوش بیشتر نویسنده در زندگی را هم از او، هم از طرح و هم از داستان گرفته است.
نویسنده، گوشه چشم‌های نسبتاً خوبی به زندگی و ابعاد آن داشته، از روزمرگی‌ها تا تلخی‌ها تا تلاش‌ها، اندوه‌ها شیرینی‌ها، تعلیق‌ها، تعادل‌ها و عدم تعادل‌ها، اما این نگاه اندک و «از گوشه چشم» به دو مسلخ کشانده شده که حسرتش را به دل مخاطبش می‌گذارد: یکی حجم اندک و پرداخت کم و یکی نگاه ایدئولوژیکِ به‌اندازه کافی پرداخت‌نشده که البته این دو، رابطه نزدیک و تنگاتنگی با هم و با مفهوم بیان‌شده در اول متن، یعنی«زندگی» دارند.

در پرداخت حجیم‌تری که امکانش بود، ما بیشتر به عناصر زندگی روزمره شخصیت‌ها و کنش‌های ارادی و غیرارادی آنان آگاه می‌شدیم. وانگهی که این امر تا حد زیادی انجام شده و نویسنده دِین خودش را ادا کرده، لیکن اگر کمی بیشتر تارهای طرح به دور اثر پیچیده می‌شد، ما فضا را بهتر درک می‌کردیم و طیف مخاطب اثر گسترده می‌شد. نمی‌توان از این نکته چشم‌پوشی کرد که مخاطب این اثر جوری خلق شده که لاجرم از قبل می‌بایست در یک اتمسفر سیاسی و فرهنگی مشخص قرار می‌داشت و این موضوع توان ابلاغ و پویایی اثر را برای مخاطبان دیگری که خارج از این طیف و حتی در تضاد با این طیف هستند، محدود می‌کند.

اگر ما به درونی‌ها و بیرونی‌های این آدم‌ها بیش از آنچه که گفته شد، اشراف داشتیم قطعاً آنها را اولاً به عنوان یک انسان درک می‌کردیم و ثانیاً آنها را یک ایرانی می‌دانستیم و بعد، راحت‌تر می‌توانستیم کنش‌های‌شان را خارج از کلیشه‌های ازپیش‌ساخته‌شده، درک و قضاوت کنیم و این بسیار برای خلق مخاطب گسترده، مهم است.

مسئله بعدی، نگاه ایدئولوژیک سالم اما پرداخت‌نشده نویسنده به مسئله است. در دهه اخیر، فعالیت‌های موازی سازمان مجاهدین خلق و اپوزوسیون‌های خارج از کشور علیه ایران و علیه جمهوری اسلامی ایران، دستمایه آثار درخشانی شده، اما مسئله این است که نگاه ایدئولوژیکی که این ضدیت را تعریف می‌کند، به درستی تعریف و تبیین نشده و این، مخاطب خاکستری را شدیداً دچار ابهام، سردرگمی و حتی وازدگی می‌کند. پس باید این ضدیت تعریف شود و وطنی که سرکوب می‌شود، فارغ از چند تعریف و تکه تاریخی، نشان داده شود.

برای مثال در دهه نود، همگام با افت اقتصادی ایران، با رشد فعالیت‌های فرهنگی نسبتاً مؤثر سازمان مجاهدین و اپوزوسیون مواجه بوده‌ایم و آن افت و این رشد، خودش را در وقایعی مانند انتخابات‌های گذشته و یا آبان 98 نشان داده. موازی‌سازی علت و معلول در چرخه نظام سیاسی ایران خود به خود باعث تبیین مواضع می‌شود. این تبیین ایدئولوژیک، نیاز به نگاه گسترده و توسعه‌یافته نویسنده بر تاریخ سیاسی معاصر دارد و باید بن اجتماع تا صدرش را شناخته باشد و آن را تحلیل و تبیین کند.

نکته نسبتاً مثبتی در اثر وجود دارد که این را امتداد یک موج در ادبیات امروزین آمریکا می‌دانیم و آن، تلاش برای شناخت جامعه مصرفی و جامعه بروکرات است. وقتی نویسنده، ما را حتی به‌استعاره با برندهای مختلف نشر آشنا می‌کند و از سلیقه غالب آنها در آثارشان سخن می‌گوید، یعنی اثر را مانند یک کشتی به سمت اقیانوس «مصرف» هدایت کرده و واقعیات آن بحر را برای مخاطب می‌شکافد. ما امروزه یک معضل اساسی داریم که ادبیات ما هنوز نتوانسته به خوبی با آن مواجهه و از آن رد شود و آن، پذیرفتن جامعه مصرفی به عنوان واقعیت میدانی زندگی روزمره و تلاش برای شناخت آن است.

ما هر روزه در محاصره برندها، تبلیغات و تهییج‌های دائم برای هر انتخاب قرار داریم و متأسفانه این، کمی با شکوه ادبیات که در شرق، غیرزمینی‌تر از غرب است، در تضاد قرار گرفته و بایستی این تضاد و این تعارف کنار گذاشته شود تا مخاطب، جامعه و جهان پیرامون فعلی خودش را بهتر بشناسد. اتفاقاً پرداختن به سیستم‌های اداری و برندهای گوناگونی که برای یک محصول وجود دارند، باعث فهم ابتذال و پوچی جامعه مصرفی می‌شود.

در کل می‌توان گفت که «روز بخیر آقای نویسنده»، حقیقتاً از قلم یک نویسنده خلق شده، اما نویسنده‌ای که نیاز به تعمق و زحمت بیشتری برای فهم جزئیات زندگی و طرح و بازآفرینی آنها دارد.