به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مهدی صالحی در این نشست تخصصی که امروز (19 دی‌ماه) در راستای برپایی جایزه جلال آل‌احمد به میزبانی خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، در سخنانی با بیان اینکه ویرایش در واقع راهبری متن با تمام اجزای آن است و حتی از عطف و جلد کتاب شروع می‌شود، تاکید کرد: ویراستار یک ویرگول‌آرا و مخل فعالیت نویسنده نیست. در کشورهای مختلف نهادهای ویرایش با قدمت صدساله داریم؛ اما هنوز در ایران ویرایش حتی برای نخبگان مبهم است و آن را امری مازاد می‌دانند.

صالحی با تأکید بر اینکه در کشور ما حتی به مقوله زبان به عنوان امری تفننی و نه مبنایی نگاه می‌شود، افزود: هنوز مساله زبان فارسی را تنها هجوم واژگان بیگانه می‌دانند درحالیکه ما با روایت و ساختار بیگانه مواجه هستیم. زبان فارسی اکنون زبان علمی نیست و به جای تکریم این زبان، تکریم زبان‌های دیگر را دنبال می‌کنیم.

وی تأکید کرد: برای رسیدن به تمدن ایرانی و اسلامی باید به زبان فارسی توجه خاص کنیم و پژوهش‌های زبان‌شناسی را ارج نهیم. ناآشنا بودن ویراستاران با  پژوهش‌های زبان‌شناسی در حوزه‌های تحلیل جمله، گفت‌وگو، واژه و ویرایش داستان باعث شده ویراستاران و نویسندگان نتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.
این ویراستار با بیان اینکه اغلب کتاب‌هایی که توانسته‌اند فرامرزی شوند، نتیجه فعالیت گروهی بوده‌اند، افزود: به عنوان نمونه خالد حسینی کتاب «بادبادک‌باز» خود را با همکاری جمعی نوشت و توانست آن را در کشورهای دیگر به شهرت برساند. در کشور ما نیز اگر تعامل میان نویسنده و ویراستار وجود داشته باشد، بهترین آثار خلق خواهند شد. ویراستار چشم سوم نویسنده است و هر داستان‌نویس نیازمند به استفاده از دیدگاه‌های زبانی و ویرایشی است.

صالحی با تأکید بر اینکه زبانی که محور فرهنگ ما شده و قدمت دو هزار ساله دارد، مسئله‌ای فراتر از واژگان بیگانه دارد، گفت: بعد از مشروطه مسئله تغییر خط فارسی مطرح شد و دشمنان به دنبال حذف زبان فارسی هستند. امپریالیسم زبانی که از 100 سال پیش شکل گرفته به دنبال این است که با هدف قراردادن زبان فارسی فرهنگ ما را به نابودی بکشاند.

داور بخش ویرایش جایزه جلال‌ آل‌احمد با بیان اینکه متاسفانه در بسیاری از کتاب‌های ارسالی به این جایزه حتی راه‌یافتگان بخش نیمه‌نهایی با خطاهای ویرایشی محسوسی مواجه هستیم، افزود: خروج از معیار باید در دنیای داستان معنا و تناسب داشته باشد. به عنوان نمونه مولانا که حتی وزن و قافیه را گاه رعایت نمی‌کند و واژه‌ها را تغییر می‌دهد هنجارگریزی نامطلوب و نامتناسب ندارد.

وی همچنین بر ضرورت پرداختن به نقد ویرایش کتاب تاکید کرد و گفت: متأسفانه هنوز ناشران و نویسندگان و حتی ویراستاران با ارزش واقعی ویرایش آشنا نیستند و تعامل‌های موجود میان نویسنده و ویراستار در صورت وجود، بسیار سطحی بوده است.

این ویراستار همچنین تاکید کرد: برای بهبود وضعیت فعلی باید تعامل میان نویسندگان ادبیات داستانی و ویراستاران افزایش یابد و نیز نام ویراستار در شناسنامه اثر ثبت شود. متاسفانه گاه شاهدیم یا نام ویراستاری ثبت نمی‌شود یا اسم فردی غیر از ویراستار واقعی درج می‌شود.

وی همچنین از اهتمام مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در اختصاص بخش ویرایش به عنوان بخش جنبی در جایزه جلال طی دوره‌های چهاردهم و پانزدهم قدردانی کرد و گفت: امیدواریم ویرایش به بخش اصلی نیز منتقل و میخی بر دیوار این جایزه شود.

نویسندگان مهندسان فرهنگی کشورمان هستند
همچنین در این نشست لیلی فیروز، ویراستار و از داوران بخش ویرایش جایزه جلال در سخنانی با بیان اینکه پرداختن به ویرایش بدون توجه به جامعه هدف متن ممکن نیست، تأکید کرد: در بررسی آثار ارسالی به دبیرخانه جایزه جلال مشاهده کردیم که اغلب ویرایش‌ها بدون توجه به جامعه هدف متن و به صورت کاملا مکانیکی انجام شده است. ویراستار حوزه ادبیات داستانی باید علاوه بر شیوه ویرایش با ادبیات داستانی نیز کاملا آشنا باشد تا بتواند به نویسنده در تاثیرگذاری کتاب کمک کند. رمانی که خوب نوشته و ویرایش شود می‌تواند در فرهنگسازی و اصلاح فرهنگی جامعه نیز تاثیر بگذارد.

وی با تأکید بر اینکه نویسندگان مهندسان فرهنگی کشورمان هستند، افزود: متاسفانه بیشتر نویسندگان ما با نحوه روایت صحیح آشنایی ندارند و روایت داستانی ما گزارشی شده است. در بررسی آثار رسیده به دبیرخانه جایزه جلال نیز می‌بینیم با اینکه نویسندگان به نوآوری در موضوع رسیده‌اند؛ اما هنوز در نحوه روایت و استفاده از عناصر داستانی مشکل دارند.
 
فیروز تأکید کرد: در مهندسی فرهنگی باید تا حدودی با جامعه همراه باشیم و با زبان گفتاری نوجوان‌مان همراهی کنیم. گوشزدهای شعاری اشتباه است و پس از جلب اعتماد جوانان می‌توانیم با کمک گرفتن از روایت داستانی زبان عمومی را متحول کنیم.

وی بر ضرورت همفکری و تعامل تمام چرخه‌های تولید کتاب تاکید کرد و افزود: ویراستار، ‌ناشر و نویسنده در کشور ما جزیره‌ای کار می‌کنند و با یکدیگر همفکری ندارند. نویسنده به موضوعات خوبی می‌پردازد ولی چون با ویراستار ارتباط نداشته به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.