به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «جامعه‌شناسی تاریخی بازتابی» اثر آرپاد ساکولچای در نقطه تلاقی نظریه اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی قرار گرفته است و هدف آن گردآوری و بحث مشترک مجموعه‌ای از متفکران اصلی اجتماعی است که کارشان دارای جهت‌گیری تاریخی است. بر اساس دیدگاه عقل سلیم معاصر، جفت شدن نظریه اجتماعی و جامعه‌شناسی تاریخی به هیچ وجه بدیهی نیست.
جامعه‌شناسی اغلب به عنوان یک علم اجتماعی مدرن در نظر گرفته می‌شود که به مشکلات جامعه معاصر می‌پردازد. از این منظر، جامعه‌شناسی تاریخی ممکن است اطلاعاتی از گذشته در مورد پیشینه فرآیندهای معاصر ارائه دهد، اما در وظیفه نظریه‌پردازی مرکزی نیست. و با این حال، برخی از مهمترین و تأثیرگذارترین نظریه‌پردازان اجتماعی، اعم از کلاسیک و معاصر، مانند مارکس و وبر، فوکو و الیاس، قطعاً از یک نوع جامعه شناسان تاریخی بودند.
بنابراین این کتاب هم برنامه‌ای و هم تحلیلی است. برنامه‌ای است زیرا هدف اصلی آن بازسازی تاریخ اندیشه جامعه شناختی و جهت دهی مجدد نظریه اجتماعی معاصر است از این نظر اقدامی که این کتاب بخشی از آن است هم محافظه کارانه و حتی سنت گرایانه است و هم به شدت نوآورانه است. سنت گرایانه است زیرا ریشه در آثار وبر و دورکیم دارد و اهمیت عصر پارسونز را در نزدیک کردن دو متفکر اصلی به هم می‌شناسد.
این کتاب هم یک تک‌نگاری مستقل و هم بخشی از یک مجموعه است و بر تأثیر گذارترین آثار جامعه شناسی تاریخی بازتابی مانند اخلاق پروتستانی وبر، نظم و مجازات فوکو، جامعه درباری و فرآیند تمدن الیاس، یا شهر در تاریخ مامفورد تمرکز دارد. فصلهای جداگانه بر بازسازی ایده‌های اصلی این متفکران دوره‌ای در مورد شرایط مدرن یا دیدگاههای آنها از مدرنیته متمرکز است.
فصل‌ها برپایه یکدیگر ساخته می‌شوند آنها با جزییات نشان می‌دهند که این آثار و این دیدگاه‌ها چقدر به هم مرتبط هستند. این امر تا حد زیادی به دلیل یک منبع الهام مشترک در وبر و نیچه و همچنین در برخی یا دیگر چهره‌های اصلی جامعه شناسی تاریخی بازتابی مانند مارکس، کی‌یرکگور و فروید است.
در نهایت کتاب شامل تحلیل صوری و محتوایی است. بخش اول تحلیل رسمی جلد قبلی را با تمرکز بر بازسازی کل مسیر زندگی متفکران منتخب ادامه می‌دهد. این تحلیل رسمی است. به این معنا که بر ویژگی‌های خود مسیر منابع و نیروهای متحرک آن تجارب متحرک و لحظات بازتاب و تغییر جهت که آن را نقطه‌گذاری می‌کند تمرکز می‌کند و تا حدی شکل آن را تغییر می‌دهد اما تا حد زیادی فقط ارائه‌های بیشتری را ارائه می‌دهد. در این تحلیل‌های رسمی موضوعات محتوایی تنها تا جایی مورد بحث قرار می‌گیرند که به شکل کل مسیر مرتبط باشند. با این حال تحلیل رسمی به خودی خود یک هدف نیست بلکه مقدمه‌ای برای بازسازی مفصل محتوای این آثار است.
در بخش دوم کتاب به موضوعات محتوایی می‌پردازد و دیدگاههای مدرنیته موجود در تأثیرگذارترین آثار جامعه شناسان تاریخی بازتابی را بازسازی می‌کند که تقریباً در همه موارد به دوره‌های اولیه یا میانی آنها تعلق داشت. کتاب علیرغم تلاش برای بررسی عمیق و تقابل آثار زندگی و برخی از ایده‌های اصلی شش متفکر بزرگ اجتماعی و هدف برنامه‌ریزی‌اش محدودیت‌های آشکار و عمده‌ای دارد. فصلهای قسمت اول توجه را به ویژگی‌های صوری پویایی آثار زندگی محدود می‌کند و به موضوعات جوهری نمی‌پردازد.
از سوی دیگر بخش دوم تنها استدلال اصلی هر متفکر را در درون خود بازسازی می‌کند به تشابهات اشاره می‌کند اما این ایده‌ها را به تفصیل ادغام نمی‌کند و تفسیری انتقادی نیز ارائه نمی‌دهد. این محدودیت‌ها تا حدی ناشی از ملاحظات روش شناختی و تا حدودی ناشی از تلاش برای حفظ حجم معقول کتاب است.
نویسنده به خوبی می‌داند که بسیاری از جزییات زندگی و اندیشه اندیشمندان مورد بحث از توجه او دور مانده است. با این وجود، مواد جمع آوری شده وزن و حرکت خاص خود را دارند هم در بخش‌های مجزا و هم به ویژه در کل فقط با تحقیقات بیشتر سود می‌برد و ضرر نمی‌کند بنابراین او کاملاً خوشحال است که هرگونه توضیح یا بهبود در دقت را در نظر بگیرد.
«جامعه‌شناسی تاریخی بازتابی» کتابی است که اثر آرپاد ساکولچای و ترجمه زهرا سادات روح الامین است و با قیمت 140000 تومان در 304 صفحه از سوی نشر نیستان منتشر شده است.
یکشنبه ۲۷ آذر ۱۴۰۱ - ۱۸:۵۵
نظر شما