به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با آشکار شدن موضوع سرقت لسان‌الدوله از کتابخانه سلطنتی، از طرف وزارت مالیه و عدلیه، اقداماتی در راستای روشن شدن ابعاد موضوع و شناسایی اشیا و کتاب‌های مفقوده صورت گرفته است. اسناد موجود و منابع منتشر شده در این باره، نشان می‌دهد که پیرو همین اقدامات، مقداری از کتب کتابخانه سلطنتی نیز کشف و بازگردانیده شده است. تا کنون، فهرست دقیقی از این نسخه‌های استردادی منتشر نشده، اما تعداد کلی آنها در حدود 1650 نسخه تخمین زده می‌شود (کیانفر 278:1383). اگر این تعداد به حقیقت نزدیک باشد، می‌توان حدس زد که لااقل یک چهارم از نسخه‌های مسروقه در همان دوران به کتابخانه سلطنتی مسترد شده است. ظاهرا این موفقیت نسبی به‌جز تفتیش و استنطاق لسان‌الدوله و منسوبین و همدستان او، از راه‌های دیگری نیز مسیر شده است.
موضوع سرقت از کتابخانه سلطنتی در دوران تصدیگری و کتابداری لسان‌الدوله به هیچ وجه مسئولیت آن را نپذیرفت و همین مساله موجب شد که بازجویی و پیگیری از او لااقل تا یک دهه بعد- یعنی تا زمان مرگ او- ادامه پیدا می‌کند. در طول این مدت و پس از مهم‌ترین این موارد، دستورات مشابه وزارت مالیه و وزارت اوقاف و معارف به اداره گمرکات کشور، مبنی بر ممانعت از خروج بدون جواز کتب و قرآن‌های خطی و مرقعات و عتیقه‌جات گرانبها بوده است (نک: قاضیها، 1390: 294-292 و نامه ششم همین مقاله)
اهمیت کنترل مجاری خروجی کشور از این باب بیشتر بوده است که به طور طبیعی، مقصد نهایی غالب نسخه‌های مسروقه کتابخانه سلطنتی به خارج از ایران ختم می‌شده است. ظاهرا مقدار قابل توجهی از مسروقات مذکور از همین راه کشف و ضبط شده است.(همان: 294). پیگیری این موضوع از روی اسناد مربوط به وزارت مالیه، اداره بیوتات سلطنتی و گمرکات کشور، شایان توجه به نظر می‌رسد؛ همچنین می‌تواند زوایای دیگری از جست‌وجوی نسخه‌های مسروقه کتابخانه سلطنتی را روشن سازد و مقاله پیش رو یکی از همین موارد است که مستندات آن ضمن پرونده شماره 240- 2760 در بخش اسناد کتابخانه ملی موجود است.
بخشی از این پرونده، شامل رونوشت یا پیش‌نویس مکاتباتی است که در سال‌های 1300-1299 شمسی مابین گمرکات و وزارت مالیه و هیئت وزراء عظام، درباره اجازه خروج تعدادی نسخه خطی از گمرک بوشهر رد و بدل شده است. مطابق این مکاتبات در تاریخ هشتم فوریه 1920(هجدهم جمادی الاول 1338ق) تلگرافی در خصوص اجازه صدور مقداری اشیاء عتقیه و متفرقه به اداره مرکزی گمرکات مخابره می‌شود. در این محموله- که مجموعا شامل ده صندوق بوده است- تعداد چهل نسخه خطی نیز وجود داشته است. ظاهرا این نسخه‌ها را میرزامحمود تاجر کازرونی برای ارسال به شخص موسوم به الیا سرکیس، تاجر ارمنی شیرازی مقیم بمبئی، به گمرک بوشهر ارائه کرده است. بنابراین، مطابق «حکم صادره یازدهم جوزای 1334» صورت و مشخصات نسخه‌های مذکور تهیه و همراه با برخی اطلاعات مربوط به اداره مرکزی گمرکات و سپس وزارت مالیه ارسال می‌شود.
برگرفته از صورت کتاب‌های توقیفی میرزامحمود تاجر کازرونی در گمرک بوشهر نوشته محمدصادق میرزاابوالقاسمی، نامه بهارستان، دوره جدید، دفتر 5، (پیاپی 24) پاییز 1397، صص 125 و 126
دوشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۱ - ۱۵:۵۵
نظر شما