شاکری با بیان اینکه در تمام کشورهای جهان به سیر مطالعاتی ادبیات داستانی پرداخته می‌شود، افزود: پیشنهادهای مطالعاتی که در رسانه‌ها یا همایش‌ها مطرح می‌شوند اغلب شبه سیر مطالعاتی هستند و کارکردهای ناقصی دارند.
عضو هیات مدیره انجمن قلم ایران تاکید کرد: سیر مطالعاتی باید نظام‌مند یعنی دارای هماهنگی درونی باشد. به عبارت دیگر باید ارتباط و نظمی میان کتاب‌های معرفی شده وجود داشته باشد و نیز ترتیب مطالعه نیز مشخص شود. مطالعه خواننده خود را از نقطه‌ای به جایگاه فکری و فرهنگی تازه‌ای منتقل می‌کند و در شرایطی که در بازار کتاب با تعداد بسیار زیادی ترجمه و تالیف مواجه هستیم، به خواننده کمک می‌کند که بداند کدام کتاب ارزش مطالعه را دارد؟
می‌توان برای اصناف مختلف سیر مطالعاتی تعریف کرد
وی ادامه داد: سیر مطالعاتی باید دارای جهت، غایت و نیز مهارت خوانش برای خواننده باشد و به مصادیق زیاد و نگاه مشرفانه نیاز دارد. کسی که وارد صحنه معرفی سیر مطالعاتی می‌شود باید بر تمام منابع موجود در آن موضوع خاص اشراف داشته باشد. یادداشت، معرفی کتاب، جشنواره و جلسه نقد کتاب، سیر مطالعاتی نمی‌دهند و این شبه سیر مطالعاتی‌ها کارکرد جامعی در این حوزه ندارند. حوزه ادبیات داستانی شامل تولیدات خلاق، نقد ادبی، پژوهش و آموزش خلاق ادبی است و باید با بررسی علمی در ورود به سیر مطالعاتی مخاطب‌شناس نیز باشیم.
شاکری با بیان اینکه می‌توان برای اصناف مختلف سیر مطالعاتی تعریف کرد، گفت: اصناف و صاحبان حرفه‌های مختلف سیر مطالعاتی متفاوتی را نیاز دارند، همچنین در این حوزه باید مواردی را مانند سن، طبقه اجتماعی و سطح تحصیلات مخاطبان را در نظر گرفت.
.jpeg)
وی با اشاره به اینکه سیر مطالعاتی، موضوع و غایت مطالعه را برای مخاطبان مختلف مشخص می‌کند، افزود: شاید یکی از دلایل پایین بودن سرانه مطالعه در کشورمان نداشتن سیر مطالعاتی باشد و باید کتاب‌های مفید و با‌ارزش متناسب با مخاطب را به وی معرفی کنیم. اکنون فضای مجازی سرشار از مطالب معرفی کتاب است که اغلب آنها کارکرد ندارند.
به گفته شاکری می‌توان در حوزه ادبیات داستانی سیر مطالعاتی را در محورهای مختلف از جمله بر اساس نوع ادبی، قالب ادبی و جریان‌های ادبی تعیین کرد.
بررسی جامعی درباره ضرورت‌های سیر مطالعاتی انجام نشده است
همچنین در این نشست، محمد حنیف، نویسنده و پژوهشگر ادبی در سخنانی عنوان کرد: تاکنون بررسی جامعی درباره چیستی و ضرورت‌های سیر مطالعاتی انجام نشده است. معرفی کتاب حتی در قالب یک جزوه کوچک می‌تواند تا حدودی به نوآموزان کمک کند تا بدانند که چه کتاب‌هایی را برای مطالعه شروع کنند؟
وی افزود: منظور از چیستی سیر مطالعاتی کمک کردن به انجام مطالعه هدفمند و جامع است که به اعتلای آثار ادبی نیز می‌انجامد. سیر مطالعاتی از بررسی‌های میدانی و اسنادی با حضور در محیط و قرار گرفتن در معرض جامعه و هنر حاصل می‌شود.
حنیف با تاکید بر اینکه تنها خوانش داستان در سیر مطالعاتی کافی نیست، گفت: داستان باید دارای موجه‌نمایی یعنی متقاعد کننده مخاطب باشد. برای توفیق در موجه‌سازی نویسنده باید اطلاعات وسیعی در حوزه‌های جامعه‌شناسی، تاریخ، ادبیات و روانشناسی داشته باشد. به عنوان نمونه وقتی فضای داستان مربوط به سال 1338 یعنی دوران گسترش و همه‌گیری بیماری مالاریاست، باید حال و هوای داستان به آن بیماری نیز اشاره داشته باشد. همچنین وقتی نویسنده می‌خواهد غم و سرخوردگی یک شخصیت را نشان دهد باید با روانشناسی آشنا باشد و بداند غم، ترس، سرخوردگی و شادی تا چه مدت در روح و ذهن یک فرد اثر ماندگار دارند؟ همچنین نویسنده حوزه دفاع مقدس باید به طور گسترده به پژوهش تاریخی و ادبی بپردازد.
وی ادامه داد: هدف اصلی در مطالعات ادبیات داستانی، موجه‌سازی و اعتلای اثر است. مطالعه نویسنده در حوزه‌های مختلف به اعتلای ارزش ادبی و جامعیت داستانش کمک می‌کند. به عنوان نمونه دلیل استقبال از رمان «بینوایان» را می‌توان همذات‌پنداری مخاطب با مسایل و مشکلات و آنچه بر شخصیت‌های اصلی در زمان‌های خاص وارد شده، دانست.
.jpeg)
این نویسنده درباره نگارش ادبی گفت: داستان‌نویس در خلق و آفرینش ادبی به کسب اطلاعات از سه طریق یعنی تخیل، تجربه و مطالعه می‌پردازد. برخورداری از مطالعات وسیع در حوزه‌های علوم اجتماعی، روانشناسی، تاریخ ادبیات و نیز مطالعات تخصصی درباره موضوع داستان به اعتلای آن کمک می‌کند؛ بنابراین سیر مطالعاتی تنها ویژه مخاطب نیست و نویسندگان نیز به سیر مطالعاتی به‌ویژه مطالعه آثار برتر و شاهکارهای ادبی در حوزه‌های کلاسیک، مدرن و پست مدرن نیاز دارند.
وی ادامه داد: سیاستگذاران فرهنگی نیز به سیر مطالعاتی نیاز دارند و باید از دانش نظری به روز در حوزه ادبیات داستانی برخوردار باشند تا آنها را در اختیار نظریه‌پردازان ادبی قرار دهند. متاسفانه امروز اغلب سیاستگذاران فرهنگی با دانش نظری روز فاصله دارند و چندان اهل مطالعه نیستند.
این منتقد ادبی تاکید دارد که در سیر مطالعاتی باید انتخاب ارجح انجام شود و در این زمینه نباید سلیقه و تصادف را وارد کرد. وی در پایان گفت: برای انجام سیر مطالعاتی باید از دو عنصر نظام و اشراف بر موضوع بهره برد، به عبارت دیگر باید ترتیبی جامع و دقیق برای معرفی سیر مطالعاتی درنظر گرفت تا خواننده بداند ابتدا کدام اثر و سپس کدام را باید مطالعه کند تا به کسب اطلاعات و اشراف لازم در موضوع موردنظر دست یابد.
نظر شما