خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ فاطمه نعمتی- تاریخ ادیان و به‌ویژه دین اسلام پر از اتفاق‌هایی‌ست که ظرفیت زیادی برای خلق داستان‌ها و فیلم‌های جذابِ کودکان دارد؛ به‌طور خاص در ژانر فانتزی که ژانر موردعلاقه‌ی کودکان است. هرچند در این زمینه کم کار شده است؛ اما در کتاب کودک «سه مسافر عجیب» این تلفیق تاریخ و تخیل به‌خوبی انجام شده. به مناسب میلاد واپسین پیامبر خدا مروری بر این اثر خواهیم داشت که در ادامه می‌خوانید.

«سه مسافر عجیب» را طاهره ایبد نویسنده پرکار کودک و نوجوان نوشته است که در سال 1396 به همت دفتر نشر فرهنگ اسلامی بخش کتابِ سحر منتشر شده. این اثر به سه اتفاق مهم در زندگی پیامبر ما اشاره می‌کند که حیوانات آن‌ها را رقم زده‌اند. این کتاب 25 صفحه دارد، یعنی تا لای کتاب را باز می‌کنی به آخرش می‌رسی؛ اما همان چند‌دقیقه فرصت خوبی به شما می‌دهد برای خلوت‌کردن با توانایی‌هایتان. شاید بگویید این یک اثر ویژه‌ی کودکان است و بچه‌ها این خلوت‌کردن را متوجه نخواهند شد؛ ولی در اشتباه هستید. آن‌ها هم حتما با سوالی در ذهن‌شان مواجه خواهند شد. که «واقعا یک مورچه آن کار را کرد؟ واقعا آن عنکبوت توانست این کار بزرگ را بکند؟». بچه‌ها را دست‌کم نگیریم. کوچک‌ترها شاید به اندازه‌ی آدم‌بزرگ‌ها نتوانند تعداد زیادی کار انجام دهند؛ ولی حتی اگر یک کار را هم به‌شان بسپاری، برایش حسابی تلاش می‌کنند. خداوند که اعتماد کرد و نتیجه‌اش را دید؛ اما چه‌طور؟

قصه‌ی «سه مسافر عجیب» همین است. «موری» و «بوتی» موریانه و عنکبوتی هستند که هم‌سفر «دست‌کوتاه» شتر پیامبر خدا می‌شوند. در این سفر از خودشان برای یکدیگر می‌گویند، و ما لابه‌لای سه توضیح کوتاه با قصه‌ی واقعی آن‌ها آشنا می‌شویم. موریانه‌ای که عهدنامه را جوید؛ عنکبوتی که غار را بست؛ و شتری که جای مسجد پیامبر را مشخص کرد. می‌بینید؟ همیشه هم انسان‌ها نقش اصلی وقایع بزرگ نیستند.

طاهره ایبد به‌درستی برای مخاطب کودک این اثر، تخیل را با واقعیت تلفیق کرده است؛ روشی که برای نگارش آثار دینی و اثرگذاری درست بر کودکان ضروری است. برای کودکان نمی‌توان با کلمات گُنده و سنگین تاریخ دین را تعریف کرد؛ نمی‌توانیم بدون طنز، صمیمیت و تخیل از پیامبر بگوییم و خلق‌وخویَش؛ یا از توصیه‌های بزرگان دین. باید از کلمات سخت دور شویم و به سادگی و تخیل رجوع کنیم؛ به گفتار صمیمی و امروزی که کودکان با کتاب و موضوعش ارتباط برقرار کنند. «ارتباط برقرارکردن» اصلِ اساسیِ ادبیات است. اصلِ اساسیِ هر هنری است؛ و کودکان مهم‌ترین و ویژه‌ترین مخاطبان‌اند؛ و در نگارش آثار دینی برای آن‌ها باید نکات کوچک و بزرگ بسیاری را رعایت کنیم که اثر، تازه و ماندگار شود؛ پارادوکسی که به سادگی و به صرفِ داشتن یک ایده و کاغذ و خودکار یا یک کامپیوتر قابل اجرا نیست.

«سه مسافر عجیب» اثر تازه‌ای‌ست؛ زیرا زبان و گفتار شخصیت‌ها با حال‌وهوای امروزمان تناسب دارد. صمیمیت و بازی با کلمات در اسم‌های «موری و بوتی» و لحن صحبت‌های آن‌ها که گاهی شما را می‌خنداند؛ و اثر ماندگاری‌ست؛ زیرا می‌توانیم سال‌های بعد هم به سراغ این کتاب برویم و برای بچه‌هایمان از قصه‌ی این سه مسافر عجیب بگوییم که سه حیوان بودند؛ اما کار بزرگی در دل تاریخ انجام داده‌اند. کودکان قصه‌ی حیوانات را همیشه دوست دارند؛ حتی اگر این کودک 20 سال بعد به دنیا بیاید.

اما از نظر پیام اثر، باید این را اضافه کرد که نکته‌ی کوچک ولی بزرگی در این داستان گنجانده شده که بسیار تأمل‌برانگیز است؛ حتی اگر به‌عمد اتفاق نیفتاده باشد. همان جمله‌ی دست‌کوتاه که به موری و بوتی گفت: «درست است که خیلی ریزه‌میزه‌اید؛ اما راستی راستی کارهای گنده‌ای کرده‌اید!». این پیام برای کودکان می‌تواند خیلی امیدوارکننده باشد. چون ‌آن‌ها هم کوچک‌اند؛ ولی اگر به آ‌ن‌ها اهمیت داده شود، می‌توانند کارهای بزرگی کنند. گفتن جملاتی مانند «هنوز بچه‌ای»، «تا بزرگ نشوی، نمی‌توانی کارها را به خوبی انجام دهی» و این قبیل جملات اثرات ناخوبی بر آن‌ها می‌گذارد. اعتمادبه‌نفسِ انسان‌ها از همان کودکی شکل می‌گیرد. داناتر از خداوند هم داریم؟ پس توانایی کوچک‌ترها را فدایِ سن و جثه‌شان نکنیم.

نکته‌ی آخری که نباید از آن عبور کرد، تصاویر کتاب است. این اثر مصورِ رنگی به تصویرگریِ سعیده کشاورز، با تصاویرش به ما کمک می‌کند که لذت مطالعه را عمیق‌تر دریافت کنیم؛ و کودکان نیز به داستان کتاب بیشتر توجه کنند؛ تصاویری که در فرم و محتوا همگام با داستان پیش می‌آیند. حالت تاریخی را در عینِ به‌کارگیری عنصر تخیل حفظ کرده‌اند و این یک امتیاز خوب دیگر برای کتاب است.

این اثر کوتاه و جالب‌توجه را در روز میلاد رسول رحمت، حضرت محمد (ص) برای خودتان و کودکان‌تان بخوانید. نسخه‌ی الکترونیکش را می‌توانید به‌سادگی و بدون اتلاف وقت از پلتفرم فیدیبو دریافت کنید.