زبان کانتونی به ندرت به عنوان بخشی از گفتمانهای گستردهتر در مورد زبان گنجانده میشود، اما جیمز گریفیتس روزنامهنگار (که در هنگکنگ زندگی میکند) آن را به عنوان یکی از سه زبانی که در کتاب جدید خود «صحبت نکنید: امپراتوری، هویت و سیاست زبان» به تفصیل مورد بررسی قرار داده است. دو مورد دیگر زبان ولزی (زبان پدری خود گریفیتس) و زبان هاوایی است.
این کتاب بیشتر در مورد سیاست است تا زبانشناسی، و این نکته با عنوان تلگرافی «صحبت نکنید» بیان شده است. از نظر گریفیتس، زبان مهمترین جنبه هویت گروهی است، چه به عنوان نشانگر و چه به عنوان پیوند: چیزی که ولزی را ولزی یا هاوایی را به هاوایی تبدیل میکند در درجه اول زبان است، نه دودمان و فرهنگ و دستگاه اعتقادی یا شیوه زندگی. در حالی که برخی ممکن است در این مورد سروکله بزنند، دولتها اغلب به بهانه وحدت ملی زبانهای اقلیت را دقیقا با همین منطق هدف گرفتهاند.
گریفیتس در مورد هر کدام به نوبه خود، یک قرن یا بیشتر به عقب میرود تا زبان و سیاست زبانی را در زمینهای تاریخی قرار دهد. هر دو زبان ولزی و هاوایی داستان سرکوب و غفلت رسمی هستند. مهاجرت به وضوح شوم و به همان اندازه زیانبارانگلیسیزبانان به داخل، بدین معنا بود که هر دو زبان در حال حاضر زبانهای اقلیت در سرزمین خود هستند. گریفیث مینویسد، تلاشهای اخیر برای بازسازی و بازگردانی امیدواری زیادی را ایجاد میکند: هیئتهای حقوقی هنوز در مورد آینده خود تصمیمگیری نکردهاند، اما به نظر میرسد که زبان ولزی به طور خاص در حال پیشرفت است و ممکن است پایدار باشد.
گریفیتس در بخشهای کوتاه بین بخشهای طولانیتر، بحثهایی را در مورد زبانهای آفریقایی، عبری، ییدیش و تا حدودی ناسازگار اسپرانتو میافزاید. زبان کانتونی در این روایت چندان متناسب نیست، زیرا هرگونه سرکوب، حداقل تا آنجا که مربوط به هنگکنگ است، فرضی است و نه واقعی؛ و همچنین گویندگان کانتونی هنگکنگ در خطر قریبالوقوع تبدیل شدن به یک اقلیت در شهر خود نیستند.
با این حال، هدف گریفیتس نشان دادن مسیری است که در آن کانتونیها ممکن است در صورت فراموشی به بیپیوستی برسند. او ابتدا کانتونیها را در چارچوب یک فرایند بیش از یک قرن متمرکزسازی زبانی در چین، از جمله توسعه پوتونگوا (زبان چینی معیار) و تاریخ رومیشده زبان چینی (چیزی که در کتاب دیوید موزر به نام «یک میلیارد صدا: جستوجوی چین برای زبان مشترک» به جزییات آن پرداخته شده) قرار میدهد. بحث درباره زبان کانتونی به خودی خود بسیار مختصر است و کاملاً مشخص نیست که چهگونه سیاستهای گذشته یا حال سیاست زبان چینی باعث پرش از زبان کانتونی در هنگکنگ میشود.
به جز 60 میلیون فرد گویشور در سراسر مرزها، کانتونی در هنگکنگ زبان مدرسه، دولت، دادگاهها، سرگرمیهای رایج و ارتباطات روزمره است - به جز زمانی که به انگلیسی صحبت میشود. به طور منطقی میتوان فرض کرد که مردم هنگکنگ به مرور زمان با زبان چینی ماندارین دوزبانه خواهند شد (به دلایل کاملاً منطقی و منافع شخصی) و آن روزهایی که هنرمندان مردمی کانتو میتوانستند به کانتونی بخوانند و به مخاطبان سرزمین مادری امید داشته باشند، سپری شده است، اما این به خودی خود به این معنا نیست که کانتونی در معرض خطر است.
این تفاوت دیدگاه تا حدی در بازه زمانی است: مولف در فصل کانتونی به این نکته اشاره میکند: «زوال زبان بسیار سریع اتفاق میافتد، در یک یا دو نسل، و هنگامی که این روند در حال انجام است، متوقف کردن آن بسیار دشوار است.»
در بافت هنگکنگ، 50-60 سال به شدت «خیلی سریع» است: تقریباً به معنای همیشه. علاوه بر این، همانطور که گریفیتس در جاهای دیگر اشاره میکند، در همین دوره، زبان عبری از زبانی که به همان اندازه لاتین مرده بود، به زبان ملی زنده و احیاشده اسراییل تبدیل شد. اتفاقات زیادی میتواند در یک یا دو نسل رخ دهد، حتی در مکانهایی که نسبت به هنگکنگ آرامتر تغییر میکند.
اما خیلی نمیتواند چیزی باشد که آدم به خودش ببالد اما چندین سال پیش، من یک الگو برای «موزه زبان چینی» بر مبنای موزه زبان پرتغالی سائوپائولو (اگر خودش ایده اصلی بوده باشد) پیشنهاد کردم، که در هنگکنگ مستقر شود، و بخش قابل توجهی در مورد کانتونی داشته باشد.
«این همچنین میتواند به فرهنگ زبان کانتونی (موسیقی، فیلم، و غیره) و پراکندگی کانتونی اشاره کند و به برپایی (یا بازبرپایی) هنگکنگ به عنوان قطب این جنبه از فرهنگ چینی کمک کند، ارتباطات با جوامع کانتونی خارج از کشور را تحریک کند و به ایجاد حسی از تاریخ پراکندگان چین کمک کند.»
از طرف دیگر در حال حاضر زبان پاتوی ماکانی (یک زبان کریولی مبتنی بر پرتغالی با بستری از کانتونی، مالایی و سینالایی) یک زبان در حال انقراض است. گریفیتس زیرمجموعه خاصی از زبانها را برای بحث عمیق انتخاب کرده است: زبانهایی که دارای قلمرو خودمختار سیاسی بودهاند یا ممکن است داشته باشند. چنین زبانهایی توانایی مقاومت در برابر تمایلات متمرکزکننده زبان بزرگتر و غالب را دارند: از نظر سیاسی با استفاده از آن و از نظر اجتماعی با ایجاد یک مزیت اقتصادی در مشاغلی که نیاز به دانستن زبان دارند. زبانهایی که چنین موهبتی ندارند، احتمالاً مشكلی میانمدت و واقعی دارند. و در این جا گریفیتس روی این نکته انگشت میگذارد: بقای بسیاری از زبانها - و شاید هویتهای آنها - به سیاست بستگی دارد.

شناسنامه کتاب
by James Griffiths
Zed Books (October 21, 2021)
264 pages
* سردبیر بررسی کتابهای آسیایی
منبع: بررسی کتابهای آسیایی
نظر شما