به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «قدرتهای جهان مطبوعات همراه با وقایع‌نگاری یک شکست: بازتاب آخرین سال‌های رژیم شاه در دوازده روزنامه بزرگ جهان» نوشته مارتین واکر با ترجمه محمد قائد از سوی فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم منتشر شد. این کتاب پیدایش، رشد و توسعه تحریریه دوازده روزنامه بزرگ جهان در پنج قاره را روایت می‌کند و همه سختی‌ها و گرفتاری‌هایشان را هم برای مخاطب تشریح می‌کند. نکته مهم دیگر درباره این کتاب، آن است که کارنامه این دوازده روزنامه درباره تحولات ایران پیش از انقلاب را از زمان برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی در سال 1350 تا زمان پیروزی انقلاب و انقراض سلطنت پهلوی را بررسی می‌کند.
طی دهه 1970 دگرگونی سریع اجتماعی و آشفتگی اقتصادی اعتراض گسترده و سرکوبی فزاینده در ایران موضوع توجه ناظران و اسباب نگرانی سیاسیون غرب بود و سال‌ها جایی در میان مطالب بین‌المللی نشریات تراز اول جهان داشت. برخلاف اعتقاد رایج در ایران، در واقع این‌گونه نبود که دست‌هایی مرموز برنامه‌ای خلق‌الساعه روی صحنه آورده باشند. بخش پایانی اگر هم پاسخی قاطع و قانه‌کننده به این پرسش ندهد که به واقع چه شد و کار که بود، می‌تواند به ما کمک کند تمام جنبه‌های نوستالژی جاری در فولکلور سیاسی ایران را مسلم نپنداریم.
تحولات مطبوعات ایران از نیمه دهه 1370 شباهت‌های بسیار به تجربیات نشریات مبارزه‌جو و نوطلب کشورهای دیگر در صد سال گذشته دارد و این مایه اعتبار بیشتری برای کتاب است. پاره‌ای از آن مسائل و گرفتاری‌ها –چه از جنبه اقتصاد نشر و یافتن خریدار و خواننده و آگهی‌دهنده کافی و چه از نظر درگیری در دادگاه- در کل تکرار همان شرایطی است که روزنامه‌هیا بررسی شده در این کتاب از سر گذراندند، با این تفاوت که دسته اخیر تقریبا همگی به حیات و انتشارشان ادامه دادند.
تزریق پول به نشریات در بسیاری جاهای جهان غیرقانونی است و حجم کمک‌های نقدی و جنسی مستقیم و غیر مستقیم و پنهان و آشکار جمهوری اسلامی ایران به نشریات رسمی و نیمه‌رسمی شاید تنها با کشورهای نفتی خاورمیانه قابل مقایسه باشد. همی« طور برعکس، تیراژ چندهزاتایی نشریات ایران در قیاس با چندصدهزارتا و در مواردی بالای میلیون همتایان آن‌ها در جاهای دیگر دنیا. تیراژ چندهزارتایی روزنامه‌هایی که به آن‌ها یارانه-مقداری حتی به ارز- پرداخت می‌شود اما نه خریدار واقعی دارند و نه خواننده، پدیده‌ای است شدیدا ایرانی.
مطبوعات بسیار بیش از آنچه غالباً اذعان می‌شود بر فکر افراد تأثیر می‌گذارند. از مهم‌ترین خدمت‌های مطبوعات، آگاه‌کردن خواننده است که چه چیزهایی را نمی‌داند و باید بداند. بدون مطبوعات احتمال اینکه فرد نداند چه چیزهایی را نمی‌داند بسیار بیش از زمانی است که خوانندۀ مطبوعات باشد. از پیامدهای ناخواستۀ چنین ضرورتی یکی این است که خواننده گمان کند نویسندگان مطبوعات به حقایقی ورای واقعیات محسوس و ملموس دسترسی دارند. دوم آنکه اشتباه قضاوت مطبوعات به عنوان محصول فکر انسان‌هایی جایزالخطا، خواننده را دست‌کم مدتی به اشتباه بیندازد.
این کتاب، در واقع چاپ سوم و ویراست دوم ترجمه «قدرتهای جهان مطبوعات» محسوب می‌شود که مترجم درباره آن تذکر می‌دهد مورد مهم مطبوعات غربی که در این کتاب به آن اشاره نشده، روزنامه «ایندیپندنت» است که سال 1956 در لندن تاسیس و سال 2016 به پایگاه اینترنتی تبدیل شد. در این ویراست، بسیاری از ارقام مالی به این سبب که بدون تبدیل به نرخ ثابت، معنای چندانی ندارند، کنار گذاشته شده و مترجم کوشیده با توجه به آنچه موردنظر مؤلف بوده، به تاریخچه نزدیک‌تر باشد تا به گزارش وضع موجود. این کتاب از این نظر که تاریخچه پیدایش و رشد روزنامه‌های سرآمد چهار قاره را بازگو می‌کند، در نوع خود بی‌همتاست. توجه کلاس‌های روزنامه‌نگاری و علوم اجتماعی دانشگاه‌های ایران به این کتاب، تأییدی است بر ارزش آکادمیک و تحقیقی آن. بررسی انعکاس تحولات هفت سال آخر رژیم پهلوی در آن روزنامه‌ها، به بیانی آماری، به اعتبار کتاب به عنوان اثری معتبر و تحقیقی می‌افزاید.
کتاب «قدرتهای جهان مطبوعات همراه با وقایع‌نگاری یک شکست: بازتاب آخرین سال‌های رژیم شاه در دوازده روزنامه بزرگ جهان» پس از یادداشت مترجم با عنوان تقدس و ابتذال ستون‌های چاپی به سرمقاله روزنامه‌هایی چون تایمز، لوموند، دی ولت، کوریه‌ره دلا سرا، پراودا، الاهرام، آساهی شیمبون، نیویورک تایمز، واشنگتن پست، گلوب اند میل، ایج ملبورن و راند دیلی میل پرداخته است. پایان‌بخش کتاب نیز وقایع‌نگاری یک شکست، نتیجه‌گیری و نمایه آمده است.
از بررسی تاریخ این دوازده روزنامه الگویی مشخص به دست می‌آید. روزنامه‌ها اصلا جایگاه ممتازشان را با جانبداری از یک مخالفت ریشه‌ای به هنگام فروپاشی نظام کهنه کسب مب‌کنند. چه به رشد «ایج ملبورن» نگاه کنیم که از حد روزنامه یک‌ورقی رادیکال و ورشکسته دهه 1850 به حد صدای رسای جامعه استرالیا در آغاز قرن بیستم رسید، یا به «گلوب تورنتو» که از هفته‌نامه مذهبی دهه 1840 تبدیل به صدای رعدآسای لیبرالیسم دهه 1870 شد. در برابر ما پدیده‌ای قرار دارد که در هنگام تغییر کشور به شکلی نوین، از بیرون حوادث سیاسی به درون می‌آید و بخش از نخبگان حاکم می‌شود. این روند منحصر به مستعمره‌های سابق بریتانیا نیست. درست همین جریان در «کوریه‌ره دلا سرا» هم اتفاق افتاد که در سال‌های 1880 تا 1920 از حد روزنامه‌ای تک‌ورقی و بی‌اهمیت تا حد صدای لیبرالیسم شمال ایتالیا رشد کرد و آخرین نهادی بود که هنوز شهامت و پایگاه محکوم کردن فاشیسم موسولینی را داشت.
موقعیت انگار یکسان این دوازده روزنامه این است که برآمد از نظام مستقر باشند بی‌آنکه الزاماً همیشه برای آن کار کنند و از این جنبه «پراودا» و «الاهرام» هم دربست کنار گذاشته نمی‌شوند. در واقع از روند تأثیرهای متقابل و پیچیده و بی‌پایانی حرف زده می‌شود که در آن روزنامه امروز پاسخی برمی‌انگیزد که در شماره فردا خبر می‌شود، سیاست‌مداران به اظهارنظر سرمقاله یک روزنامه واکنش نشان می‌دهند و باز از نو. به همین دلیل است که شیوه کار این دوازده روزنامه در برخورد با داستانی خاص طی یک دهه ارزیابی شده است و اگر تاریخ این روزنامه‌ها نمایانگر میزان شجاعت و درستی عمل بیشترشان در تکلیف دشوار حراست از استقلال خود در برابر دولت‌ها باشد، روش گزارشگری‌شان از رویدادهای ایران در دهه 1970 نشان می‌دهد تا چه اندازه در تکلیف ساده و مرسوم گردآوری و ارائه اخبار، بد عمل کرده‌اند.
دو بخش «وقایع‌نگاری یک شکست» و «نتیجه‌گیری» در پایان کتاب مروری است بر مطالب این دوازده جریده پیرامون تحولات ایران در سال‌های منتهی به بهمن 1357. با اطمینان می‌توان گفت نسل جوان ایران که از آن واقعه خاطره شخصی ندارد، اکنون بیش از نسل پیشین در جزئیات بی‌ماندی که این کتاب به دست داده و در نتیجه‌گیری آن تأمل خواهد کرد.
کتاب «قدرتهای جهان مطبوعات همراه با وقایع‌نگاری یک شکست: بازتاب آخرین سال‌های رژیم شاه در دوازده روزنامۀ بزرگ جهان» نوشته مارتین واکر با ترجمه محمد قائد در 562 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و قیمت 180 هزار تومان از سوی فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم منتشر شد.
شنبه ۲۰ شهریور ۱۴۰۰ - ۰۹:۳۰
نظر شما