رضا نیکزاد، مدیر انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، وضعیت ناشران دانشگاهی را در شرایط کروناییِ امروز، وخیم ارزیابی کرد و گفت: ما جزو معدود ناشران فعال در حوزه نشر دانشگاهی در خراسان رضوی هستیم که همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند چراکه ناشران دانشگاهی، به‌خصوص در شهر‌های کوچک و استان‌ها بجز تهران، از امکانات کمتری برخوردار هستند. از طرفی رغبت دانشجوها به خرید کتاب‌های دانشگاهی نیز کم شده و این موارد، ناشران دانشگاهی را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده است؛ طوری‌که در موارد زیادی شاهد حذف ناشران دانشگاهی بودیم.

ناشران کُتب دانشگاهی حال خوشی ندارند
نیکزاد در ارتباط با وضعیت انتشارات جهاد دانشگاهی در سال گذشته گفت: سال گذشته انتشارات جهاد دانشگاهی، 25 عنوان کتاب منتشر کرد و این آمار نسبت به سال قبل از آن (1397)، 5 عنوان کمتر بود، با این وجود همین تعداد نشر کتاب برای ناشران دانشگاهی تقریبا رویایی به نظر می‌رسد.

وی افزود: در پایان سال و شیوع ویروس کرونا، فروشگاه‌های ما به دلیل رعایت فاصله اجتماعی نمی‌توانست پذیرای مراجعه کنندگان در داخل فروشگاه باشد که این خود، موجب متضرر شدن فروشگاه‌های انتشارات شد، از طرفی ناشری هم که کتاب‌هایش را به امید خرید کتاب توسط دانشجوها به فروشگاه‌ها داده، با مشکلات زیادی مواجه شد.

نیکزاد ضمن اشاره به وضعیت نابسامان سایر نشرها اضافه کرد: هرچند امیدواریم این دوران گذرا باشد و شرایط بهبود یابد، ولی نمی‌شود انکار کرد که ضرر وارد شده بر ناشران واقعا قابل توجه است و آن‌ها نیازمند حمایت‌های جدی هستند، در غیر این صورت خیلی از ناشرانی که تاکنون سرپا بودند، با ادامه دار شدن این بحران، مشکلات زیاری گریبان گیرشان شده و صحنه را خالی می‌کنند.

خرید غیرحضوری کتاب، تنها مُسکنی موقت است
مدیر انتشارات جهاد دانشگاهی ادامه داد: ما قبل از شروع این بحران، فروش آنلاین کتاب‌های نشر جهاد دانشگاهی را از طریق سایت انتشارات داشتیم و این فروش آنلاین موجب شد، مستقیما با مخاطبمان در سراسر کشور در ارتباط باشیم، مخاطبان نیز از طریق سایت، کتاب را خریداری و دریافت می‌کنند درواقع اگر فردی واقعا به دنبال کتاب باشد، می‌تواند آن را به راحتی تهیه کند.

نیکزاد با اشاره به امکان خرید غیرحضوری از فروشگاه‌های جهاد دانشگاهی، گفت: به‌صورت غیرحضوری برای خرید از فروشگاه‌های جهاد دانشگاهی، در خدمت مخاطبان بوده و هستیم به این صورت که با فروشگاه تماس می‌گیرند و ما کتاب را برای آن‌ها ارسال می‌کنیم ضمن اینکه ما فروش کتاب‌ها را به‌صورت الکترونیک هم داریم؛ از طریق مشارکت با سایت فیدیبو تعدادی از نسخه‌های دیجیتال کتاب‌هایمان را دراختیار مخاطبان قرار داده‌ایم و آن‌ها می‌توانند بدون اینکه حتی نگران آلوده شدن کتاب‌های کاغذی باشند، کتاب مورد نظر خود را خریداری کنند.

وی در عین حال، ایجاد امکان خرید غیرحضوری از فروشگاه‌های کتاب را تنها نوعی مُسکن برای آنها خواند و افزود: این اقداماتی که ما و بسیاری از ناشران و فروشگاه‌ها انجام داده‌ایم، تنها نوعی دلخوشی است؛ نه کفایت می‌کند و نه جلوی بحران پیش آمده را می‌گیرد بلکه تنها مسکنی است موقت، برای ناشرانی که قصد ادامه فعالیت دارند.

کتاب دیجیتال هنوز جای پایی در کشور باز نکرده است
نیکزاد اضافه کرد: متاسفانه کتاب‌های الکترونیک به اندازه‌ای که رضایت ناشران را جلب کند، جاپایش را در فضای کتابخوانی کشور باز نکرده؛ یعنی نمی‌شود به‌عنوان یک کار اصلی روی کتاب‌های الکترونیک حساب باز کرد.

وی حمایت مسئولان در تهیه کاغذ را اقدام حمایتی خوب اما ناکافی دانست و گفت: مهم‌ترین کارهایی که تاکنون از سمت مسئولین و به عنوان حمایت انجام شده، در اختیار قراردادن کاغذ و زینک تعاونی است که اقدام بسیار خوبی بود، مخصوصا در زمانی که کاغذ به قیمت خیلی بالایی رسید، البته خوشبختانه هنوز هم کاغذ مورد نیاز ناشران در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد منتهی کافی نیست؛ یعنی این حمایت واقعا نمی‌تواند دلگرم کننده باشد و به حیات کار ناشران امید ببخشد.

کتاب، نیازمند تبلیغی هدفمند در رسانه‌های جمعی دارد
مدیر انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد ضمن تاکید بر لزوم تصمیم گیری‌ در سطح کلان برای حل مشکلات در حوزه کتاب گفت: به‌عنوان مثال، شهرداری‌هایِ شهرهای بزرگ باید، همچنان اقدامات حمایتی خود را پیرامون خرید کتاب و به تعویق انداختن عوارض دریافتی از کتابفروش‌ها، انجام دهند.

وی افزود: تبلیغات مناسب هم می‌تواند اثرگذار باشد، شما می‌بینید امروزه در صدا و سیما مرتب انواع خوراکی‌ها تبلیغ می‌شود ولی کتاب، سهم بسیار اندکی دارد.

نیکزاد با اشاره به سهم بسیار بالای صداوسیما و رسانه‌های جمعی در تبلیغ و تشویق به بحث کتابخوانی، گفت: صداوسیما در ساخت فرهنگ عمومی جامعه بسیار اثرگذار است، این نهاد باید به‌صورت هدفمند، کار تبلیغ کتاب را انجام دهد، نه صرفا به شکل یک ویژه برنامه کوتاه و روشنفکرانه در مورد کتاب که مخاطب خاص دارد و عموم مردم آن را نگاه نمی‌کنند، اگر به‌صورت هدفمند به تبلیغ کتاب در رسانه‌های سراسری، به خصوص صداوسیما بپردازند، خیلی موثر است.

وی لغو برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را برای فروشندگان کتاب مفید ارزیابی کرد و گفت: هرچند برگزاری نمایشگاه کتاب تهران به تعویق افتاده است اما، لغو کاملِ آن به کتابفروشان خیلی کمک می‌کند، چراکه با برگزاری نمایشگاه کتاب، همان مشتری بالقوه‌ای که کتابفروشان می‌توانستند جذب کنند، دوباره جذب نمایشگاه کتاب شده و آن‌ها با ضرر بیشتری مواجه می‌شوند.