خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، بخش اسناد دیداری-شنیداری کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به گفته شقایق غنیان، کارشناس این بخش، زیرمجموعه مرکز اسناد و بخشی از آرشیو اسناد محسوب می‌شود. منابع این بخش بیشتر شامل عکس، پوستر، نقشه و نوارهای مغناطیسی است. درباره فعالیت این بخش گفت‌و‌گویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

بخش دیداری-شنیداری کتابخانه مجلس چه سالی تاسیس شد؟
این بخش سال 1377 در کتابخانه مجلس تاسیس شد و درحال حاضر زیرمجموعه مرکز اسناد و بخشی از آرشیو اسناد محسوب می‌شود. در این بخش، اسناد دیداری-شنیداری کتابخانه مجلس به‌صورت آرشیوی، نگهداری و به مراجعه‌کنندگان خدمات ارائه می‌‌شود. منابع دیداری و شنیداری همان‌طور که از عنوانش مشخص است، ماهیت‌های «دیداری» «شنیداری» یا «دیداری و شنیداری» دارند. این اسناد، شامل انواع مختلفی چون عکس، پوستر، نقشه، نگاتیو، انواع فیلم‌ها، نوار مغناطیسی چون vhs و نوار کاست می‌شود که برای بهره‌برداری از آن‌ها به تکنولوژی‌های نیاز است. برخی از آن‌ها نیز منسوخ شده و دسترسی به آن‌ها مشکل است؛ بنابراین منابع باید دیجیتال‌سازی شوند تا در دسترس مخاطب قرار بگیرند. 

محتوای اسناد این بخش مربوط به کدام دوره‌های تاریخی است؟
عکس‌ها بیشتر مربوط به تاریخ مجلس شورای ملی، مجلس سنا، دوره مشروطه و قاجار است که عکس‌های قاجار جزو منابع خاص مجموعه محسوب می‌شود. برخی از این منابع، دوره‌های پس از انقلاب را نیز شامل می‌شوند. 

تاکنون چه‌تعداد از منابع دیداری و شنیداری کتابخانه مجلس، دیجیتال شده‌است؟
دیجیتال‌سازی تصاویر بخش دیداری و شنیداری کتابخانه مجلس را انجام داده‌ایم؛ چراکه دستگاه‌های اسکنر آن در این بخش موجود است. اسکن پوسترها و نقشه‌ها نیز به‌دلیل اینکه ابعاد بزرگ‌تری دارد، با اسکنرهای رولی و خارج از کتابخانه مجلس انجام شده است. تمام منابع دیداری مانند عکس، پوستر و نقشه دیجیتال‌سازی شده‌اند و برای منابعی چون نوار کاست، فعالیت‌هایی در دست اقدام داریم؛ چراکه فرآیند زمان‌بری دارد و نیاز به تجهیزات خاصی است.

چه تعداد سند دیداری و شنیداری در این بخش قرار دارد؟
عمده منابع این بخش، عکس است و حدود 140هزار قطعه عکس شامل تصاویر نمایندگان ادوار مجلس شورای ملی و نقشه‌های تاریخی، پوسترهای دوران انقلاب و علمای شیعه در بخش اسناد دیداری و شنیداری موجود است. نزدیک به ۲۰۰۰ پوستر و  تعدادی نقشه تاریخی هم در این مجموعه برای ارائه به مخاطبان وجود دارد.

طبقه‌بندی این آثار بر چه اساس است؟
طبقه‌بندی اسناد براساس منشاء، سازماندهی و کدگذاری می‌شوند. قالب استاندارد متداول برای سازماندهی اسناد شنیداری دیداری «لمی-روسو» است که با توجه به منابع خاصی که در بخش اسناد کتابخانه مجلس وجود دارد، با در نظر گرفتن همان الگو و با کدگذاری‌های خاص مرکز اسناد استفاده می‌شود.
  مجموعه اسناد این بخش بنابر چه اولویت‌هایی و از کدام منابع داخلی و خارجی خریداری می‌شود؟
علاوه بر منابعی که از آرشیوهای تاریخی به آرشیو اسناد منتقل می‌شود، راه دیگر گسترش منابع این بخش، خریداری و اهدا است. خریداری منابع براساس سیاست‌گذاری‌های موجود و همسو بودن با خط‌مشی مجموعه‌سازی تهیه می‌شود. منابعی که در این بخش خریداری می‌شود، به تاریخ پارلمان و یا تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران مرتبط است.

برای پیشگیری از آسیب و از بین‌رفتن اسناد چه اقداماتی پیش‌بینی شده است؟
برای حفظ و نگهداری، منابع دیجیتال‌سازی می‌شوند و اسکن منابع در اختیار مراجعه‌کننده قرار می‌گیرد و اصل منابع در اختیار مخاطب قرار نمی‌گیرد مگر در موارد خاص.

شرایط حفظ و نگهداری منابع دیداری و شنیداری کتابخانه مجلس به‌چه صورت است؟
حفظ و نگهداری از منابع این بخش سخت است و هرکدام از انواع این اسناد، شرایط متفاوتی برای نگهداری دارد که متاسفانه در ساختمان‌های آرشیو مطابق با استانداردهای موجود، تا حدودی رعایت می‌شود؛ اما شرایط ایده‌آلی برای نگهداری این اسناد وجود ندارد و امیدواریم با احداث ساختمان جدید کتابخانه مجلس و تامین شرایط استاندارد، عمر منابع به حداکثر برسد.

شرایط ارائه منابع در این بخش به چه شکل است؟
مراجعان با ارائه کارت ملی، می‌توانند به بخش اسناد مراجعه کرده و با پُر کردن فرم درخواست از منابع استفاده کنند. هر مراجعه‌کننده با یک موضوع خاص حداکثر 50مورد منبع دریافت می‌کند.

برای تکمیل منابع دیداری و شنیداری این بخش چه اقداماتی پیش‌بینی شده است؟
با توجه به بازخوردی که از مراجعان دریافت می‌کنیم، اعلام نیاز خواهیم کرد؛ اما به‌دلیل اینکه اسناد تاریخی، منابع کمیابی هستند، شرایط خریداری آن‌ها کمی سخت است. سیاست بخش آرشیو این است که منابع مرتبط و مورد نیاز بخش دیداری و شنیداری خریداری شود.

آیا تعاملی میان بخش‌ اسناد کتابخانه مجلس با بخش اسناد کتابخانه ملی ایران وجود دارد؟
مراکز اسناد کشور، مجمعی به‌نام «مهتاب» دارند که در واقع ارتباط میان این بخش‌ها را برقرار می‌کند. یکی از این طرح‌ها، ایجاد پرتال جامع برای اشتراک‌گذاری اطلاعات فهرست‌نویسی و کتاب‌شناختی اسناد است که مراجعه‌کننده با استفاده از پرتال، به‌تمام منابع دسترسی پیدا می‌کند؛ اما آرشیوها، براساس سیاست‌گذاری‌های خاصی که در زمینه حفاظت و نگهداری، طبقه‌بندی اسناد و قوانین و مقررات اشاعه آن دارند، در چارچوب خاصی به تعاملات خود پایبند هستند.

دستگاه‌های موجود استفاده از منابع دیداری و شنیداری در کتابخانه مجلس وجود دارد؟
برای استفاده از منابع عکس و پوستر مشکلی نداریم؛ اما برای استفاده از نوارهای مغناطیسی، امکان استفاده مستقیم وجود ندارد و امیدواریم پس از آن که دیجیتال‌سازی منابع انجام شد، در اختیار مراجعان قرار گیرد. به‌دلیل هزینه بالا دستگاه‌های پخش و تبدیل این منابع، کمتر سازمانی به آن مجهز است؛ به‌‌عنوان مثال آرشیو صدا و سیما به‌دلیل دارابودن این اسناد، دستگاه‌های موجود و مورد نیاز را دارد. به‌دلیل هزینه‌بر بودن این دستگاه‌ها، باید در تعامل با این نهادها، از نسخه دیجیتال منابع بهره ببریم.

آیا بودجه این بخش کفاف هزینه‌ها و پاسخگوی درخواست‌های این بخش از کتابخانه مجلس است؟
تامین شرایط استاندارد و تغییر منابع به دیجیتال از نیازهای مهم این بخش است اما آن‌طور که باید بودجه قابل‌توجهی ندارد؛ علاوه‌براین با توجه به اینکه بودجه فرهنگی کتابخانه‌ها محدود است و اولویت‌های مختلفی وجود دارد، این مساله عجیب نیست. امیدوارم بتوانیم در حفظ و نگهداری این اسناد به ‌بهترین شکل عمل کنیم.