به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، بیست‌وهشتم آبان‌ماه ۹۸ «دوازدهمین همایش ملی تاریخ شفاهی ایران» در اصفهان برگزار می‌شود که به گفته تاریخ‌پژوهان این همایش، آغازی برای مقابله با غفلت‌های تاریخ‌نگاری است. کنفرانس خبری این همایش با حضور محسن کاظمی، دبیر انجمن تاریخ شفاهی ایران، علیرضا کمره‌ای، چهره شناخته شده تاریخ شفاهی، علیرضا بارگاهی، رئیس امور ایثارگران وزارت جهاد دانشگاهی، حجت ترشیزی، مدیرکل امور ایثارگران وزارت جهاد کشاورزی و جمعی از اصحاب رسانه شنبه 25 آبان در سالن توسعه جهاد کشاورزی برگزار شد و درباره چیستی و چرایی، روند و روال چگونگی برگزاری همایش پرسش‌هایی مطرح شد.

دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران به صورت مشترک از سوی انجمن تاریخ شفاهی ایران، دانشگاه اصفهان و اداره کل امور ایثارگران وزارت جهاد ‌کشاورزی برگزار می‌شود.

محسن کاظمی با اشاره به این‌که حفظ حافظه جمعی در گرانیگاه تاریخ شفاهی است، گفت: تاریخ کشور در سال‌های اخیر بسیار رونق پیدا کرده است و از هر گوشه‌ای از سرزمین صدای تاریخ شفاهی برخاسته است. صداهایی با روش‌های گوناگون که اگر به این شکل پیش برویم در آینده درگیر مشکلاتی در این زمینه روبه‌رو خواهیم بود.

وی افزود: تاریخ شفاهی در مرام‌نامه خود همواره این هدف را داشته است که بتواند سروسامانی به تاریخ شفاهی بدهد و شیوه‌نامه نوین تاریخ‌نگاری را ترویج کند. نخستین سنگ‌بنای تاریخ شفاهی در سال 83 گذاشته می‌شود. این همایش در دانشگاه اصفهان به شکل دو همایش پی‌درپی برگزار شد و به مباحث تئوریک و چرایی تاریخ شفاهی پرداخته شد. دومین همایش نیز در سال 85 برپا شد. در این سه همایش آگاهی‌ و اطلاعات خوبی مطرح شد اما متاسفانه مواد و موضوعات مطرح شده در آرشیو مانده است و فرصت نشده که به کتاب تبدیل شود.

کاظمی ادامه داد: در سال 86 موضوع همایش تاریخ شفاهی ایران به مصاحبه در تاریخ شفاهی اختصاص داشت که در حوزه هنری برگزار شد. به این همایش بیش از 100 مقاله رسید که مجموعه مقالات منتشر و بازچاپ شد. پنجمین همایش تاریخ شفاهی به سمت آستان قدس رضوی رفت. همایش ششم به آموزش در تاریخ شفاهی ایران اختصاص داشت که در اصفهان برگزار شد و در بخش بعدی نیز به تاریخ شفاهی دفاع مقدس پرداخته شد.

وی اظهار کرد: بحث تدوین در تاریخ شفاهی نیز با تلاش‌های علی ططری در کتابخانه مجلس پی گرفته شد که 11 بهمن‌ماه 1390 برگزار شد. مجموعه مقالات این همایش به شکل کتاب چاپ شد اما توزیع عمده نشد و به شکل پی دی اف در فضای مجازی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.

دبیر دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی افزود: همایش نهم تاریخ شفاهی ایران با نام ایثار و شهادت برگزار شد و مقالات قابل ملاحظه‌ای در این همایش به دست ما رسید که مجموعه مقالات آن هم به چاپ رسید. همایش دهم و یازدهم نیز به تدوین در تاریخ شفاهی اختصاص داشت. کارگاهی هم در این همایش برگزار شد اما هنوز مجموعه مقالات آن تدوین نشده است. مصاحبه‌هایی صورت گرفته و امیدواریم با این نشست‌ها بتوانیم مشکلات را حل کنیم.

وی افزود: دوازدهمین همایش تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی صنعت، مهندسی و پشتیبانی دفاع مقدس» در محورهای مرتبط با «پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی» برگزار می‌شود که محورهای آن شامل امور اداری و انتظامی، اعزام و تدارکات، ‌صنعت، ابتکارات و اختراعات، مستندسازی و آرشیوهای اداری، واحدهای اختصاصی مرتبط ‌با دفاع مقدس در ادارات و دیگر موضوعات مرتبط است که 28 آبان‌ماه در دانشگاه اصفهان برگزار می‌شود.

این پژوهشگر تاریخ شفاهی ادامه داد: به این همایش بیش از 30 مقاله رسیده است که چکیده این 30 مقاله در اختیار ماست. 20 مقاله آماده است که 12 مقاله برای ارائه انتخاب شده است. این همایش در سه پنل برگزار می‌شود. پنل نخست افتتاحیه است.

علیرضا بارگاهی مسئول مرکز اسناد دفاع مقدس وزارت جهاد کشاورزی دیگر سخنران این نشست بود. که طی سخنانی گفت: حضور وقایع‌نگاران در میان پشتیبانان جنگ تحمیلی و در کنار فرماندهان دفاع مقدس یکی از مهمترین کارهایی بود که در طول دفاع مقدس به انجام رسید و نتیجه آن ثبت و ضبط وقایع سال‌های دفاع مقدس از زبان عوامل اصلی آن است.

وی افزود: در سازمان جهاد سازندگی مرکز ثبت وقایع دفاع مقدس تشکیل شد و پس از تصویب قطعنامه تمام فرماندهان مهندسی جنگی اسناد دفاع مقدس را جمع‌آوری کردند که شامل اطلاعات و تجربیات آنها در قالب تجربه‌نگاری و وقایع نگاری بود. تمام مصاحبه‌ها به صورت ضبط شده در آرشیو این مرکز موجود است. پس از وقفه ای طولانی از سال ۱۳۸۱ کار تجمیع این اسناد آغاز شد و سامانه ای در اداره کل ایثارگران وزارت کشاورزی برای رجوع پژوهشگران، نویسندگان و عموم مردم برای دستیابی به این اسناد راه‌اندازی شد.

بارگاهی تصریح کرد: همچنین کارگروهی نیز برای تدوین مقالات ارائه شده برگزار شد که خروجی آن کتاب‌هایی است که هم اکنون در دست تدوین است. البته استان‌های آذربایجان شرقی، مازندران، فارس و دیگر استانهایی که اسنادی از دفاع مقدس جهاد سازندگی در اختیار داشتند نیز این کار را ادامه می‌دهند. علاوه بر این کلاس‌هایی با همکاری حوزه هنری با موضوع تاریخ شفاهی برای آشنایی همکاران مرکز با ثبت وقایع به صورت تاریخ شفاهی برگزار شد که بسیار موثر بود.

حجت ترشیدی مدیر کل امور اداری وزارت جهاد کشاورزی نیز گفت: ۲۷ خردادماه ۱۳۵۸ با تأسیس جهاد سازندگی روح تازه ای به انقلاب دمید اما ابعاد مختلف آن هنوز بازشناسی نشده است. ابعادی مثل مهندسی فرهنگی جهاد، خدمات رسانی و خدمات نرم اجتماعی که با همکاری جهاد سازندگی به انجام رسید. نیاز است که این خدمات در قالب تاریخ شفاهی مطرح شود چرا که ما در جهاد آموختیم چگونه وارد مهندسی خدمت رسانی به مردم شویم. هم اکنون این نوع جهاد در کشور تضعیف شده است.

وی افزود: اسناد بسیار  زیادی در استان‌ها از خدمات جهاد سازندگی وجود دارد اما متأسفانه درباره شاهکارهای مهندسی جنگ جهاد، اسناد کمی موجود است. ابزار تاریخ شفاهی می‌تواند به ما در رفع خلاءهای موجود اسنادی کمک کند. کارهای پراکنده‌ای در استان‌ها صورت گرفته است و همین پراکندگی‌ها نشان می‌دهد که نقشه واحدی وجود ندارد. ما نیازمند طراحی این نقشه جامع هستیم.

مدیر کل امور اداری وزارت جهاد کشاورزی تصریح کرد: هم اکنون پنج هزار فایل صوتی در اختیار داریم که به این دلیل که به صورت حرفه‌ای تنظیم نشده است، قابلیت استفاده ندارد و از انجمن تاریخ شفاهی می خواهیم برای رفع این موانع به ما کمک کند.

عبدالله فاتحی معاون ایثارگران وزارت جهاد کشاورزی نیز طی سخنانی اظهار داشت: وقتی در سال‌های جنگ در جبهه‌ها درگیر جنگ بودیم همواره به انتقال فرهنگ دفاع مقدس و فرهنگ جهاد به مردم فکر می کردیم. با این حال مسئولیت مشخصی بر عهده شخص خاصی نبود و هر کسی بنا به سلیقه خودش این کار را انجام می‌داد. گروه‌های سمعی و بصری و گروه‌های تلویزیونی جهاد از جمله گروه شهید آوینی نیز در جنگ حضور پیدا می‌کردند اما وقتی تراکم عملیات‌ها بیشتر شد، تعداد مجروحان نیز زیاد شد.

وی خاطرنشان کرد: قبل از عملیات والفجر ۸ واحد ثبت وقایع جنگ را در جهاد تشکیل دادیم و با کمک رزمندگانی که می‌خواستند کار فرهنگی در جنگ انجام دهند، دوره‌ها و جزوه‌های آموزشی برگزار می‌کردیم و به ثبت وقایع نیز می‌پرداختیم. شهدای زیادی در ثبت این وقایع نقش داشتند و پا به پای وقایع جنگ در جبهه‌ها حضور می‌یافتند.

علیرضا کمری کارشناس تاریخ شفاهی حوزه هنری نیز در این برنامه گفت: سه سازمان ارتش، سپاه و جهاد سازندگی (کشاورزی) در طول جنگ حضور داشتند و امانتدار تاریخ جنگ هستند. اگر بخواهیم درباره تاریخ جنگ صحبت کنیم و کار تحلیلی انجام دهیم باید هر سه مجموعه را با هم ببینیم.

وی افزود: به حضور جهاد در دفاع مقدس می توان از دو بعد نگریست. یکی جنبه‌های مهندسی پشتیبانی صنعت و دوم حضور نیروهای مردمی برای این ماجرا. جهادگران بیشتر اهل عمل بودند و زیاد صحبت نمی‌کردند و یکی از دلایلی که ما اسناد تاریخ شفاهی زیادی از جهادگران در اختیار نداریم، همین است. در واقع جمع تخصص و تعهد را در جهاد سازندگی شاهد بودیم. این کار در بی صدایی و بی هیاهویی پیش می‌رفت و عملکرد آنها به دلایلی بازگو نشد. این جهاد، جهاد بی صدا بود.

کمری تصریح کرد: مهندسی پشتیبانی و صنعت منحصر به جهاد نبود اما در جهاد تعین پیدا کرد. دکتر چمران از بنیان‌گذاران این جهاد بود و اگر بخواهیم مفهوم تاریخ شفاهی را درست دریابیم، باید به مطالعات تاریخ شناختی از پدیده‌ها بپردازیم.

کارشناس تاریخ شفاهی حوزه هنری گفت: تاریخ شفاهی در هر موضوعی اقتضائات خاص خودش را دارد و این موضوعی است که در ثبت تاریخ شفاهی جهاد نیز باید مورد توجه قرار گیرد.