به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مخاطرات محیطی، طیف گسترده‌ای از حوادث خطرناک از وقایع شدید زمین‌شناسی، هیدرولوژیکی، آب و هواشناختی و بیولوژیکی مانند زمین‌لرزه، سیل، طوفان و بیماری‌های همه‌گیر تا نقاط ضعف و کارایی و تکنولوژی مانند انفجار صنعتی، آتش‌سوزی و انتشار مواد سمی را شامل می‌شود. انسان‌ها با توجه به محیط انسان‌ساخت خود، واکنش‌های متفاوتی در برابر مخاطرات نشان می‌دهند. به بیانی دیگر، آسیب‌پذیری محیط‌های مسکونی بستگی به نحوه انتخاب‌های انسان برای سازگاری با مخاطرات و افزایش تاب‌آوری آن‌ها دارد. گسترش شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهرها، تغییرات کاربری اراضی، خشکسالی‌های مداوم و سوء‌مدیریت محیط و منابع طبیعی، مجموعه‌ای از عواملی است که بروز مخاطرات را افزایش داده است.
 
کتاب «ارزیابی مخاطرات محیطی»، با هدف آگاهی‌بخشی از رفتارهای مخاطرات طبیعی برای مدیریت و واکنش بهتر انسان‌ها نسبت به آن‌ها و معرفی مهم‌ترین عوامل افزایش بروز این مخاطرات، به همت مرتضی اسمعیل‌نژاد؛ دانشیار دانشگاه بیرجند و محمدرضا پودینه؛ استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان تدوین شده است. این کتاب در هشت فصل به «مبانی مخاطرات طبیعی»، «مدل‌های پایش تغییرات اقلیمی»، «تنش‌های گرمایی»، «پایش پدیده‌های فرین آب و هوایی»، «گردوغبار»، «خشکسالی»، «سیلاب» و «مخاطرات ژئومورفولوژی» می‌پردازد.
اهمیت شناخت رفتار زمانی و مکانی مخاطرات
در مقدمه کتاب به قلم پروفسور سیدابوالفضل مسعودیان؛ استاد آب و هواشناسی دانشگاه اصفهان آمده است: «کشوری مانند ایران که میانگین بارش آن 250 میلی‌متر در سال و میانگین دمای آن 18 درجه سلسیوس است، توان چندانی برای رویارویی با مخاطرات محیطی ندارد، چه رسد به این‌که فراوانی این‌گونه رویدادها هم افزایش یابد. امروزه می‌دانیم که گرمایش جهانی پیامدهای محیطی بسیار گسترده دامانی دارد که از آن میان افزایش فراوانی مخاطرات محیطی را می‌توان نام برد. خشکسالی‌های پیاپی، سیلاب‌های ویرانگر، توفان‌های گرد و غبار و امواج گرمایی و سرمایی، هرکدام برای براندازی یک تمدن کافی هستند و بررسی‌های باستان‌شناسی شواهد زیادی از تمدن‌هایی را نشان می‌دهد که به سبب این رویدادها از میان رفته‌اند. شناخت رفتار زمانی و مکانی این رویدادها از وظایف آب و هواشناسان است. گرچه بشر امروزی تا اندازه زیادی توان پنجه درافکندن با این رویدادها را ندارد، اما دست‌کم شناخت رفتار زمانی و مکانی این رویدادها، چشم‌اندازی را در برابر ما می‌گشاید که بیاموزیم برای زنده ماندن نیازمند چه دگرگونی‌هایی در شیوه زندگی خود هستیم. هرچه زودتر خود را با تغییراتی که به‌طور طبیعی در محیط رخ می‌دهند، آشنا و سازگار کنیم، شانس بقای خود را بیشتر کرده‌ایم. کتابی که پیش‌رو دارید کوشش کرده است گامی در این مسیر بردارد. امید که این کوشش، سرآغازی بر افزایش شناخت ما از مخاطرات محیطی و آغاز عمل برای سازگاری با آن‌ها و دوری جستن از اقدامات زیانباری که به تخریب محیط می‌انجامند، باشد.»
خطر باران‌های سیل‌آسا در آینده!
«یکی از بلایای طبیعی که کشور ما را تهدید می‌کند و هرساله میلیاردها ریال خسارت به زمین‌های کشاورزی و عرصه‌های منابع طبیعی و سازه‌های عمرانی مانند پل‌ها، کانال‌ها، سدها و ... وارد می‌سازد. معمولا بارش‌های سنگین منجر به سیلاب می‌گردد. یکی از نتایج پدیده تغییر اقلیم، افزایش میانگین دما است که این منجر به افزایش ظرفیت رطوبتی جو می‌گردد. ظرفیت رطوبتی جو به ازای هریک درجه افزایش دما، در حدود 7 درصد اضافه می‌شود که در عرض‌های جغرافیایی مختلف این عدد تغییر می‌کند. بیشترین میزان افزایش مربوط به مناطق استوایی و کمترین آن مربوط به عرض‌های میانی است که غالب مناطق بیابانی دنیا در آن‌ها واقع شده است. در عرض‌های بالاتر به‌ویژه در نیمکره شمالی، این نرخ در حدود میانگین جهانی است. این تغییرات با نتایج پیش‌بینی شده توسط مدل‌های اقلیمی که در نتیجه گرمایش جهانی باید اتفاق بیفتد، کاملا سازگار است. مفهوم این نتایج این است که احتمال وقوع بارش‌های شدید و سیل در آینده افزایش می‌یابد. اگرچه در نگاه اول، افزایش 7 درصدی ظرفیت رطوبتی جو به‌ازای یک درجه زیاد به‌نظر نمی‌رسد، اما اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای با روال موجود ادامه پیدا کند، در پایان قرن 21، دمای هوا بین 3 تا 5 درجه افزایش خواهد یافت که در این‌صورت منجر به افزایش بیش از 35 درصدی بارش‌های سنگین می‌شود.»
اثر گردوغبار بر اقلیم و کیفیت هوا
«گرد و خاک، فعالیت انتقال عمودی هوا و تشکیل آب و همچنین تعدیل اندازه قطرات باران و مقدار بارش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ایجاد گرد و خاک در جو، اثرات مهمی نیز بر کیفیت هوا دارد. پدید گرد و خاک روی سلامت قلبی و عروقی و تنفسی انسان تأثیر نامطلوب دارد. گرد و خاک، حاوی مواد معدنی که به سطح زمین فرو می‌ریزند، در طول مسیر حمل، آهن و سایر ریزمغذی‌های دیگر را به اکوسیستم‌های زمینی و دریایی می‌افزایند. در اقیانوس‌ها، ذران معدنی آئروسول‌ها، بهره‌وری زیستی را افزایش می‌دهد. نقل و انتقال گسترده جوی مواد معدنی گرد و غبار، مواد مغذی خوبی برای زندگی فیتوپلانکتون‌ها و ژئوپلانکتون‌ها را فراهم می‌کند. این موضوع برای مناطقی از اقیانوس‌ها که به جهت دور بودن از رودخانه‌ها مواد مغذی کمتری دریافت می‌کنند، اهمیت بسزایی دارد.
 
اکوسیستم زمینی نیز در دامنه‌ای وسیع از مزایای حرکت گرد و غبار بهره‌مند می‌شوند. حاصلخیزی حوضه آمازون و بهره‌وری از جنگل‌های انبوه آن، مدیون نقل و انتقال 40 میلیون تُن گرد و غباری است که هرسال از صحرا به آنجا منتقل می‌شود. خاک سطحی جنگ‌های بارانی به‌طور تیپیک کم‌عمق، دارای مواد مغذی کم و فاقد مواد معدنی محلول است. بخشی از گرد و غباری که به آنجا می‌رسد، سبب تعادل مواد مغذی آن منطقه شده و به بارور شدن بیشتر حوضه آمازون کمک می‌کند. وقایع گرد و غبار بیابان همچنین مقادیر زیادی از میکروارگانیسم‌ها و گرده‌ها را به جو زمین تزریق می‌کند.»
 
نخستین چاپ کتاب «ارزیابی مخاطرات محیطی» در 224 صفحه با شمارگان 500 نسخه در 40 هزار تومان از سوی انتشارات ماهواره راهی بازار نشر شده است.