مجموعه ارزشمندی از عقدنامههای تاریخی مربوط به دورههای افشاریه و قاجار در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نگهداری میشود که ضمن ارزش تاریخی، به شیوه هنرمندانهای صفحهآرایی و تزیین شده است.
الهه محبوب به قدیمیترین عقدنامۀ مرکز اسناد اشاره کرد و گفت: این عقدنامه مربوط به ازدواج دختر شاهرخ افشار است که یکی از شاهدان آن، شیخ فضلالله نوری است. قبالۀ ازدواج امین الدوله فرزند مجدالملک از شخصیتهای مهم دورۀ قاجار که صدراعظم ایران در دوران مظفرالدینشاه بوده است، از دیگر عقدنامههای مهم این مجموعه است.
وی درباره شکل و ابعاد این عقدنامهها توضیح داد: بیشتر عقدنامهها تکبرگی و برخی دفترچهای و دارای جلد هستند و ابعاد متنوعی دارند. تعداد سطرهای آنها براساس شکل، سبک نگارش و تنظیم و اینکه مربوط به طبقات پایین جامعه یا بزرگان باشد، متفاوت است.
محبوب ادامه داد: اغلب کاغذهای این اسناد فرنگی است و برای نقوش تزیینی آن از رنگهای مختلف سرخ، سبز، آبی، زرین، سفید و... استفاده شده و با خطهای مختلفی نوشته شدهاند و نام شهود با درج مُهر آنها پایین عقدنامه مشهود است.
کارشناس اسناد آستان قدس با اشاره به وجوه هنری برخی عقدنامهها با بیان اینکه نظر به طبقۀ اجتماعی افراد گاه ساده و گاه آراسته به انواع تزیینات هنری است، تصریح کرد: برخی اسناد باسرلوح گنبدی، سرلوح با طرح نیمترنج کتیبه، شمسه و... است که از جمله اسناد نفیس در این زمینه، متعلق به ازدواج دختر مؤتمن الملک (فرزند میرزا نصرالله خان نائینی مشیرالدوله) است.
وی دربارۀ تزیینات این عقدنامه با بیان اینکه با سرلوح تاجیشکل، با گلوبرگهای ختایی و نقوش اسلیمی با حاشیهای ساده و شنگرف آراسته شده، توضیح داد: در ذیل آن، کتیبهای قلمدانی با زمینه زرین و دو نیمترنج با زمینه لاجوردی و گلوبرگهای زرین است. حاشیه دو صفحه اول مذهب به نیمترنجهای متناوب است که همانند سرلوح دارای گلوبرگهای ختایی و نقوش اسلیمی در زمینه زرین است. بقیه صفحات دارای نقوش کتیبه قلمدانی در حاشیه است و دو صفحه آخر هم دارای جدولهای مربعیشکل با نقوش ستارهای چندپر است که برای متن نوشته شهود در نظر گرفته شده و سند با ترکیب زیبایی از خط نسخ و نستعلیق و رنگهای سیاه و شنگرف نوشته شده است.
محبوب در پایان یادآور شد: با توجه به اینکه در برخی اسناد، عناوین زوجین و پدران آنها، شغل زوجین، محل سکونت، سن و زمان ازدواج، مهریه و چگونگی پرداخت، شرایط ضمن عقد، وکلای زوجین، ظَهر یا پشتنویسی عقدنامهها با موضوعات مختلف و... درج شده است، از دل این اسناد به اطلاعات ارزشمندی دربارۀ مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره میتوان دست یافت.
نظر شما