در سفری کوتاه به قزوین و بازدید از مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و کسب اطلاع از دوره دانش‌افزایی زبان و ادبیات فارسی، که با شرکت 5 تن از استادان و اعضای هیأت علمی گروه زبان فارسی پاکستان همچون دانشگاه جیسییو (GCU) لاهور به همراه ۷ دانشجوی برگزیده این شهر، برگزار می‌شود؛ با نصرالله پورمحمدی‌املشی، رئیس مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه قزوین به گفت‌وگو نشستیم و درباره اهداف و برنامه‌های این گروه صحبت کردیم، که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.
مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) یکی از قدیمی‌ترین مراکز آموزش زبان فارسی است که قبل از خیلی از مراکز بنام امروزی، تاسیس شده است. سابقه تاسیس این مرکز به چه زمانی برمی‌گردد و از آن زمان تا به حال چه رویه‌ای در آموزش زبان فارسی پیش گرفته است؟
بعد از سال 1370 طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تاسیس شد، مقر آن به قزوین آمد. به دنبال آن در سال 1372 مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه قزوین، با پذیرش آموزش زبان فارسی برای علاقه‌مندان به آن و علاقه‌مندان به تحصیل در ایران شروع به کار کرد.
می‌توان گفت این مرکز، نخستين مرکزی است که بعد از انقلاب زیر نظر وزارت علوم تاسیس شد برای آموزش زبان فارسی به روش علمی و سیستماتیک و با روش‌های نوین و مبانی نظری که پشت سر این تدریس نهفته بود. یعنی دانشجویان درواقع یک سال زبان فارسی را یاد می‌گیرند، بعد از یک سال آن دسته از فارسی‌آموزانی که آزادند، به کشور خودشان برمی‌گردند و آن‌هایی که قصد ادامه تحصیل در دوره‌های لیسانس یا فوق‌لیسانس و دکتری دارند، در ایران می‌مانند و در دانشگاه‌های مختلف از جمله خود دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین در مقاطع تحصیلی مختلف آموزش می‌بینند. از آن زمان تا الان، این مرکز حدود سه دهه فعالیت دارد و تقریبا بالغ بر 12 هزار نفر را آموزش داده و آن طور که بنده بررسی کردم، افرادی از بیش از 110 کشور در این مرکز آموزش دیده‌اند. بنابراین حدود 12000 دانشجو از حدود 110 کشور جهان را دربر می‌گیرد که در 5 قاره جهان پراکنده‌اند.
در حال حاضر برخی مراکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی برخی کشورهای خاص را به عنوان مرکز هدف خود انتخاب می‌کنند و آموزش زبان فارسی را محدود به فارسی‌آموزان همان کشورها می‌کنند، مثل مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد که کشورهای لبنان و سوریه را پوشش می‌دهد. با این حساب مرکز هدف شما کدام کشورها هستند؟
مرکز هدف ما هر کشوری است که هدف جمهوری اسلامی و هر جایی است که گسترش قلمرو زبان فارسی باشد یا هر جایی که علاقه‌مند به زبان فارسی است، جزو اهداف ما است. از آمریکا گرفته تا هند، عراق، سوریه و همه جا.
فارسی‌آموزانی که برای آموزش زبان فارسی به مرکز شما می‌آیند، بیشتر از چه کشورهایی هستند؟
طبیعتا حضور فارسی‌آموزان از کشورهای همسایه ما، کشورهای مسلمان، کشورهایی که ریشه زبان یا فرهنگ فارسی دارند، بیشتر از سایر کشورها است، یا مثلا کشورهایی مثل چین که روابط تجاری بیشتری با ما دارند یا کشورهایی که مطالعات ایرانشناسی و اسلام‌شناسی فعال‌تری دارند، دانشجوی بیشتری اعزام می‌کنند. بسیاری از این دانشجویان هم بعد از زبان‌آموزی، وارد دانشگاه‌های ایران می‌شوند. در حال حاضر و در تابستان هم مرکز بیش از صد دانشجو دارد. قبلا تابستان‌ها تعطیل بود و مرکز دانشجو نمی‌پذیرفت،اما اکنون این زمان را نیز فعال کرده‌ایم و علاوه بر این فارسی‌آموزان، ما امسال یک دوره دانش‌افزایی هم برای دانشجویان و استادان دانشگاه‌های لاهور پاکستان داشتیم که 20 روز در این مرکز در خدمتشان هستیم و دکتر اقبال شاهد، رئیس گروه زبان فارسی دانشگاه جی سی یو لاهور، رهبری این تیم را برعهده دارد. بین دانشگاه جیسییو لاهور و مرکز ما این ارتباط برقرار شده و این تیم به اینجا آمدند.
دوره آموزش زبان فارسی در مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) چه مدت طول می‌کشد و آیا در پایان دوره به فارسی‌آموزان مدرکی مبنی بر گذراندن دوره ارائه می‌شود یا خیر؟
ما دانشجو را در دوره‌های یک هفته‌ای، یک ماهه، سه ماهه و بیشتر می‌پذیریم ولی برای اینکه دانشجو به صورت آکادمیک و رسمی وارد دانشگاه‌های ایران شود و زبان را خوب یاد بگیرد، یک سال وقت می‌خواهد، یعنی به طور معمول دو ترم یا دو تا چهار و نیم ماه طول می‌کشد تا یک دانشجو از این مرکز وارد یک دانشگاه ایران بشود.
در انتهای دوره‌های آموزشی هم به این دانشجویان مدرکی می‌دهیم که این دانشجو دوره جنرال و تکمیلی را در این مرکز، با این درس‌ها، این نمرات و با این معدل گذرانده است. یعنی همه‌چیز کاملا رسمی و طبقه‌بندی شده است. گاهی اوقات هم مثل همین دوره دانش‌افزایی، ساعات کلاس‌های آن‌ها را محاسبه می‌کنیم و تایید می‌کنیم که این افراد با این میزان ساعات، دوره دانش‌افزایی را سپری کرده‌اند.
هزینه آموزش و اقامت فارسی‌آموزان مرکز شما چگونه تامین می‌شود؟
طبق شرایط، دانشجویانی که بورسیه هستند، وزارت علوم یا دانشگاه‌های خودشان متقبل می‌شوند. افرادی هم که به صورت آزاد به مرکز ما می‌آیند، خودشان هزینه تحصیل و اقامتشان را متقبل می‌شوند.
شیوه آشنایی فارسی‌آموزان با مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) چگونه است؟ آیا تدبیر خاصی برای جذب فارسی‌آموزان اندیشیده شده است؟
سایت مرکز ما هم به زبان فارسی، هم انگلیسی و هم عربی در دسترس است، که بسیاری از افراد به صورت آزاد از طریق همین سایت مرکز با ما آشنا می‌شوند و به ما مراجعه می‌کنند؛ از طرفی همان طور که قبلا هم اشاره کردم، چیزی حدود 12000 دانشجو از مرکز ما رفته‌اند، که خود این دانشجویان مرکز ما را به دیگران معرفی می‌کنند. همچنین ما با برخی دانشگاه‌ها قرارداد داریم و از این طریق دانشجویان آن‌ها به مرکز ما معرفی و اعزام می‌شوند. که در این میان غالب دانشگاه‌هایی که برای مرکز ما دانشجو می‌فرستند، دانشگاه‌های چین هستند.
در گفت‌وگو با اقبال شاهد، رئیس گروه زبان فارسی دانشگاه جی سی یو لاهور با خبر شدیم که طی تفاهم‌نامه‌ای دانشگاه قزوین این امکان را فراهم کرده که دانشجویان پاکستانی مقطع دکتری می‌توانند دو استاد راهنما از ایران و پاکستان برای پایان‌نامه خود انتخاب کنند، ماجرای این تفاهم‌نامه چیست؟
طبق تفاهم‌نامه‌ای که با دانشگاه پنجاب و جیسییو لاهور داریم، در حال حاضر چهار دانشجو در مقطع دکتری داریم که استاد راهنمای مشترک از دو کشور دارند؛ یعنی یک استاد راهنما در دانشگاه ما و یک استاد راهنما هم در دانشگاه جیسییو لاهور و یک مشاور دارند. که این طبق تفاهم‌نامه‌ای است که بین مرکز ما و دانشگاه جیسییو لاهور بسته شده، انجام می‌شود. یعنی همه چیز طبق قرارداد است.
یکی از وجوه تمایز و اعتبار مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه قزوین نسبت به سایر مراکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، معرفی دانشجویان خارجی توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این مرکز است. به نظر شما دلیل توجه وزارت علوم به این مرکز چیست؟
تقریبا می‌توان گفت که اکثر دانشگاه‌ها، خصوصا وزارت بهداشت و درمان درخواست دارند اگر می‌خواهید دانشجویی غیرفارسی زبان برای دانشکده علوم پزشکی بفرستید، حتما در این مرکز آموزش ببیند. علت آن هم این است که این مرکز هم تجربه خوبی دارد، یعنی سه دهه تجربه دارد، هم اینکه آموزش در اینجا فرایندی دارد و این طور نیست که دانشجویان بدون برنامه و حساب و کتاب آموزش ببینند؛ استادان، برنامه‌ریزی و حتی کارمندان این مرکز در جهت بهبود آموزش این دانشجویان هم قدم هستند. الان متاسفانه این طور شده که برخی دانشگاه‌ها که فارسی‌آموز می‌پذیرند، این دانشجویان را سر کلاس‌های برخی دانشکده‌ها می‌فرستند، که خودشان فارسی را یاد بگیرند. اما ما چنین کاری نمی‌کنیم، در مرکز ما آموزش درس‌های تخصصی، مثلا مهندسی، علوم‌انسانی، پزشکی، علوم اجتماعی و اقتصاد از هم جدا و تفکیک شده است. یعنی کتابی که ما در دوره تکمیلی برای دانشجوی پزشکی تدریس می‌کنیم، با کتابی که به علوم انسانی درس می‌دهیم فرق دارد. علوم انسانی، مهندسی، پزشکی و ... کتاب مخصوص به خودش را دارد و همه برای کلاسی که مخصوص این زبان‌آموزهای تحصیلات تکمیلی است، آماده شده و طبق برنامه و مفاهیم و آن واژه‌ها و همه چیز اینجا تعیین شده است.
در مرکز شما از چه منابعی برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان استفاده می‌شود؟
بخشی از منابع تالیف اینجاست و بخشی از منابع هم گلچین شده از متون کلاسیک و جدید از کتاب‌های متفاوت است که با توجه به روش تدریس، آموزش و پژوهش این‌ها را گلچین کرده و به صورت جزوات در اختیار فارسی‌آموزان قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه مراکز زیادی در ایران به آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان همت گماشته‌اند، به نظر شما فعالیت این مراکز بیشتر به صورت هم‌افزایی است، یا اینکه باعث ایجاد مشکل شده است؟
متاسفانه در حال حاضر 19 مرکز زبان‌آموز می‌گیرند، بدون اینکه هیچ‌گونه نظارتی روی برخی جنبه‌ها در کارشان باشد. بیشتر یک حالت رقابتی شده و به جای اینکه حالت تکمیلی باشد، بیشتر تخریبی شده است. در این میان گاهی صلاحیت‌ها، سابقه‌ها، کارکردها دیده نمی‌شود و بعضا روابط جایگزین آن‌ها شده است. حتی پیش آمده که دانشجوها به ما مراجعه می‌کنند و خودشان ترجیح می‌دهند که زبان را در مرکز ما بیاموزند، اما ما که تماس می‌گیریم، مسئولان می‌گویند که مثلا فلان جا هم زبان‌آموز داریم و باید آن دانشگاه هم اداره شود. یعنی به نظر می‌رسد که بعضا برخی روابط جای ضوابط را گرفته‌اند و این چیزی است که ما از آن شِکوه داریم.
ارتباط مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه قزوین با دیگر مراکز آموزش زبان فارسی چگونه است؟
با مراکز دیگر هم تعامل داریم، یعنی با مراکزی مثل دهخدا، خود سازمان سنجش، با مرکز مازندران، همدان و ... در ارتباطیم و مشکلی با هم نداریم، ولی بیشتر دوست دارند به اینجا بیایند، تجربه اینجا را بگیرند و ببرند در مرکز خودشان یک مدلی دربیاورند و بگویند ما مرکز داریم. اما مرکز با یک عنصر یا عامل شکل نمی‌گیرد، چون یک قسمت مرکز ساختمان است، یک قسمت آن مواد و متن‌ها است، یک قسمت آن دانشجویان، یک قسمت استادان و کارمندان، یک قسمت خوابگاه و سایتی است که بتواند امنیت روانی و اجتماعی را برای دانشجویان فراهم کند و حتی روشی که آموزش داده می‌شود، همه این مجموعه یک مرکز می‌سازد. یعنی شما باید مرکز آموزش زبان فارسی را یک پروسه ببینید، نه اینکه فقط یک ساختمان باشد که چهارتا آدم را بفرستید با چهارتا استاد و کلاس، بگویید مرکز آموزش زبان فارسی داریم.
نظر شما