سیدعباس حسینینیک؛ پژوهشگر حقوق مالکیت فکری در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به لایحه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری که از سال ۱۳۸۰ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح است، گفت: این لایحه از ابتدای دولت نهم و دهم در وزارتخانه و کمیسیونهای فرعی و اصلی لوایح دولت مطرح شده و اکنون در مجلس شورای اسلامی است.
وی افزود: این لایحه در آغاز دولت یازدهم به مجلس ارسال شده است و اکنون در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس قرار دارد، کلیات آن در این کمیسیون به تصویب رسیده، اما هنوز در صحن علنی مطرح نشده است.
حسینینیک با اشاره به طولانی شدن فرایند تصویب این قانون گفت: قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان نیز که در سال ۱۳۴۸ به تصویب رسید، در حدود ۱۰ سال زمان برد. حساسیت این لایحه هم بالا است و به دلیل تخصصی بودن این دست لوایح، طولانی شدن تصویب آن طبیعی است.
وی با بیان اینکه قوانین مصوب سال 1348 و 1352 از جمله قوانین کامل و دقیق در حوزه مالکیت فکری است که بر اساس کنوانسیون برن نگاشته شده و اکنون حدود 50 سال است که دوام آورده و همه بخشها را پوشش دادهاست.
حسینینیک با اشاره به برخی از تفاوتهای آنها ادامه داد: در قانون سال ۴۸ نگاه حمایتی از پدیدآورندگان آثار علمی، ادبی و هنری حاکم است اما در قانون سال ۵۲ نگاه حمایتی معطوف به توابع آثار پدیدآورندگان مثل ترجمه و تکثیر و نشر است. البته نواقصی نیز وجود دارد که قابل رفعاند.
مدیر انتشارات مجد یادآور شد: در این میان معتقدم اگر قرار است قانون جدید به جای آن دو قانون مهم که امروز ساختار حقوق مالکیت ادبی و هنری را شکل دادند، بیاید، باید خیلی قوی و کامل باشد چون بعد از ۵۰ سال باید بتوانیم اشکالات گذشته را رفع کرده و عرصه های جدید را پوشش دهد.
اشکالات اساسی در لایحه
حسینینیک با بیان اینکه لایحه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری نیازمند اصلاحات اساسی است، گفت: معتقدم این لایحه به حدی کامل نیست که بتواند جایگزین قوانین موجود شود و اشکالات اساسی دارد.
وی افزود: اولین اشکال مهم این است که لایحه موجود دست خوش تغییرات زیاد نسبت به متن اولیه شده است. از آنجایی که مراکز تصمیمگیری متعدد هستند و کسانی که در این لایحه اعمال نظر کردهاند متفاوت و زیاد بودهاند نظرات و دیدگاههای زیادی در آن لحاظ شده است. لایحه اولیه را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کمک عدهای از حقوقدانان تهیه نموده، بنابراین در کمیسیونهای دولت تغییرات اساسی پیدا کرده است.
حسینینیک با بیان اینکه نخستین متن لایحه توسط شورای عالی اطلاعرسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد گفت: پس از آن بررسیها در وزارت ارشاد ادامه یافت و در سالهای ۸۹ تا ۹۱ مسئولیت شورای حمایت از حقوق تالیف و نشر را داشتم که از طرف معاونت فرهنگی ارشاد، لایحه را در ۳۹ جلسه مورد نقدوبررسی قرار دادیم.
این پژوهشگر حقوق مالکیت فکری همچنین به تغییر دولت و اعمال نظرات جدید در این پروسه اشاره کرد و یادآور شد: من در آخرین جلسه کمیسیون اصلی لوایح دولت در دولت یازدهم حضور داشتم و در آن جلسه هم تغییر مهمی در لایحه ایجاد شد و اکنون که لایحه در مجلس قرار دارد کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس نیز بحثهایی روی لایحه انجام داده و کارگروه جدیدی ساخته که این کارگروه طی یکی دو سال گذشته لایحه را حدود 20 درصد تغییر داده است.
ورود به جزئیات در شأن قانونگذار نیست
حسینینیک همچنین درباره جزئینگری در برخی از مواد لایحه نیز گفت: نکته دیگر این است که در این لایحه در موارد متعددی جزئینگری شده و قانونگذار در مواد مختلف وارد جزییات شدهاست. مثل مبحث قراردادهای نشر. این در شان قانونگذار نیست که وارد جزئیات قراردادهای خصوصی شود.
وی ادامه داد: زمانی که قانونگذار یک ماده قانونی تصویب میکند نمیتوان بر خلاف آن کاری انجام داد و ورود به جزئیات موجب ایجاد الزامات و محدودیت هایی میشود که پدیدآورنده یا ناشر یا کارگردان... دستشان بسته میشود و نمیتوانند بر خلاف آن توافق داشته باشند.
حسینینیک همچنین درباره برخی از مواد دارای اشکال در لایحه حمایت از مالکیت ادبی و ادبی، توضیح داد: موضوع دیگر این که برخی از مواردی که در لایحه مطرح شده هیچ کارایی در عالم خارج و واقع ندارد، به عنوان مثال بخشی به موضوع گمرک مرتبط است در حالی که در شرایط موجود نمی توان مصداقی برای مواد این مبحث پیدا کرد.
به گفته وی، برخی از بخشهای لایحه هیچ کارایی برای حوزه داخلی ندارند، در قانون سال 1348 قانونگذار به این موضوعات دقت کافی کرده اما در لایحه جدید به حساسیتهای قانون سال ۴۸ توجه نشده است، حسن قانونهای سال ۴۸ و ۵۲ در این است که قانونگذار دست بالا را نسبت به آثار خارجی دارد و میگوید اگر میخواهید از آثار خارجی در ایران حمایت شود باید برای اولینبار یا همزمان در ایران منتشر شود اما لایحه جدید الان خیلی دست پائین و ملتمسانه است. این دیدگاه و موضع قابل دفاع نیست.
ایجاد تعهد در صورت عدم عضویت در کنوانسیونهای بینالمللی
حسینینیک همچنین درباره برخی از تعهدات لایحه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری گفت: اشکال دیگر این است که ما در حالی که هنوز عضو کنوانسیون برن نشدهایم و تصمیمی هم برای این موضوع اتخاذ نشده، لایحه پیشاپیش تعهداتی را ایجاد کرده است.
وی ادامه داد: اول باید وضعیت الحاق به کنوانسیون برن مشخص شود و بعد از آن، لایحه با اصلاحاتی تصویب شود.
حسینینیک با بیان اینکه با توجه به شرایط موجود حرکت در این مسیر نادرست است، عنوان کرد: تصویب این لایحه نتیجه ای جز ایجاد تعهد برای اتباع ایرانی و محروم کردن جامعه ایرانی از منابع علمی خارجی ندارد.
مخالفت مخاطبان لایحه
وی یادآور شد: مخاطبان این لایحه اعم از سینماگران، ناشران، مترجمان و فعالان فضای مجازی همگی با این لایحه مخالفت کردهاند و مکاتباتی در طول تدوین لایحه انجام دادند و موارد اعتراضی خود را بیان کردند. همین که مخاطبان با آن موافقت ندارند یک اشکال مهم است و معتقدم زمانی که آنها ناراضی باشند، لایحه دارای جامعیت لازم نیست.
حسینینیک با بیان اینکه در مجموع تصویب این لایحه را با توجه به وضع موجود به صلاح علمی و فرهنگی و هنری کشور نمیدانم، گفت: به نظر من وضع موجود لایحه قابلیت تبدیل شدن به قانون را ندارد و پیشنهاد میکنم فعلا قوانین موجود اصلاح شود تا زمانی که تکلیف پیوستن ایران به کنوانسیون برن مشخص شود زیرا نوآوریهای لایحه میتواند به قوانین موجود الحاق یا مورد اصلاح قرار گیرد.
نظر شما