سعید کیانی، پژوهشگر و نویسنده این کتاب در ابتدای این مراسم گفت: شاید عده‌ای سئوال کنند که من به چه دلیل این کتاب را راهی بازار کرده‌ام و من در جواب باید بگویم که به این دلیل به سمت تهیه این کتاب رفتم تا بتوانم پاسخی به کنجکاوی‌های شخصی خود بدهم؛ چراکه به‌عنوان یک مرد سال‌ها از این مجالس روضه زنانه دور بوده‌ام و این کنجکاوی باعث شد تا بخواهم بدانم که در این مراسم چه اتفاقی رخ می‌دهد؛ موضوعی که شاید مورد سوال خیلی از مردها باشد.
وی ادامه داد: نکته دوم نبود اطلاعات کافی از این مجالس است؛ چراکه اگر یک زن یا مردی که در این مجالس حضور پیدا نکرده است بخواهد درباره آن اطلاعاتی کسب کند به نتیجه مشخصی نمی‌رسد.
این عکاس با اشاره به چگونگی آماده‌سازی این اثر اظهار کرد: این پروژه تحقیقاتی حدود 4 الی 5 سال طول کشید؛ چراکه من برای عکاسی از این مجالس به روضه‌های مختلفی رجوع کردم که در 90 درصد این مجالس اجازه ورود به من ندادند و این کتاب حاصل آن 10درصدی است که به من اجازه دادند؛ البته در این مجالس هم زمان زیادی برای عکاسی نداشتم و به‌طور میانگین بین 3 تا 7 دقیقه به من فرصت عکاسی از هر مجلسی داده شد.
وی در پایان گفت: همان‌طور که شما می‌دانید برای عکس‌برداری نیاز به فرصت است تا عکاس با روح و جغرافیای محیط ارتباط برقرار کند که طبیعتا در این فرصت اندک چنین کاری عملا محقق نمی‌شد. مشکل دیگر این بود که در این فرصت کوتاه به عنوان یک عکاس باید داستانی را روایت می‌کردم و در این حین باید به رنگ‌ها و فراز و فرودها توجه ویژه داشتم. به هر حال به اعتقاد من این کتاب می‌تواند نقطه آغازی برای این جنس از پژوهش‌ها باشد.
محسن حسام مظاهری که دیگر سخنران این نشست بود با اشاره به موضوع کتاب گفت: موضوع این کتاب مجالس روضه زنانه است و باید توجه داشته باشیم که روضه زنان با حضور و اجرای زنان برگزار می‌شود و قدمت بسیار زیادی دارد. در کنار این مراسم آیینی ما مراسم‌های دیگری مثل تعزیه زنان را هم داریم که در آن همه نقش‌ها حتی نقش‌های مردانه را زنان اجرا میکنند.
وی ادامه داد: با اینکه این پدیده بسیار فراگیر است و سخنرانان و مداحان زیادی نیز در کشور داریم که در این حوزه فعالیت میکنند اما دو سخنران دیگری که در این مراسم حضور دارند تنها نفراتی هستند که درباره این موضوع به شکل مستقل کتاب نوشته‌‌اند.
این پژوهشگر با اشاره به حضور فعال زنان در جامعه اظهار کرد: با اینکه حضور زنان در جامعه بسیار محسوس شده است و زنان در حوزه‌های بسیار زیادی فعالیت دارند اما بخش دینداری آن کاملا مردانه است و زنان دیندار و مراسم‌هایشان در حاشیه و پشت صحنه قرار دارد.
وی افزود: ما در این حوزه شاهد یک سکوت هستیم و می‌توان گفت زنان دیندار، دیندارهای خاموش هستند؛ حتی فعالان حقوق زن هم آن‌ها را نادیده می‌گیرند. از طرفی دیگر ما چندین نهاد داریم که مسئول برگزاری همین مراسم‌های آیینی هستند اما نگاه‌شان کاملا مردانه است؛ در صورتی که ما سخنران و مداح خانم بسیار زیاد داریم.
حسام‌مظاهری با گلایه از وضعیت موجود گفت: چنین اطلاعت ناقصی از این مجالس باعث شده تا تصویری که ما از سخنرانان و مداحان این مجالس به‌عنوان «خانم جلسه‌ای» داریم یک زن بی‌سواد و خرافاتی باشد که در تلاش است تا زنان را به خرافات دعوت کند؛ باید توجه داشت که این برچسب ماحصل بی‌توجهی به زنان دیندار است.
چون این مجالس بیرون از قدرت ما بوده است و ما از زمانی که محرم و نامحرم را متوجه شدیم اجازه ورود به این مجالس را پیدا نکرده‌ایم آن را آسیب می‌دانیم و بعضا می‌شنویم که می‌گویند این مجالس سالن مد و محل پیداکردن شوهر و محل خواستگاری است که اتفاقا اگر چنین هم باشد این از کارکردهای این مجالس است که با زندگی گره خورده و نه آسیب.
وی ادامه داد: کاری که این کتاب انجام داده این است که ما را با این اتاق تاریک آشنا کرده است؛ اما باز هم می‌بینیم که عکاس این کتاب، عکاسی مردی است که تنها به صورت محدود اجازه ورود پیدا کرده است. با این حال اگر ما بخواهیم راهی به این اتاق تاریک پیدا کنیم همین کتاب است و بدون شک قدر این کتاب را آیندگان بیشتر می‌فهمند و آن به دلیل ورود به دنیایی است که وجود داشته اما انکار شده است.
این نویسنده در پایان به نگاه ویژه محقق اشاره کرد و گفت: توجه کیانی در این کتاب مخاطب را با کتابی فراتر از یک کتاب عکس روبه‌رو می‌کند؛ برای مثال در بسیاری از این عکس‌ها ما متوجه تغییرات نسلی می‌شویم؛ درست آنجایی که می‌بینیم در یک عکس، زنی از روی کتاب دعا می‌خواند و در گوشه دیگر تصویر زنی مشغول خواندن دعا از روی گوشی موبایل است. در پایان باید خدمت‌تان عرض کنم که باید صبر کنیم و ببینیم که آیا آن نسل از زنان دینداری که از روی موبایل دعا می‌خوانند همین‌طور نامرئی به کار خود ادامه می‌دهند یا دچار تغییر می‌شوند.
مژگان دستوری که آخرین سخنران این مراسم بود اظهار کرد: برای من بسیار جالب بود که آقایان به این شکل کنجکاوانه به مراسم آیینی زنانه نگاه میکنند. پژوهشگر این کتاب گونه‌ای از سنتی‌ترین و مردگریزترین مراسم زنانه را برای سوژه کتاب خود انتخاب کرده و طبیعت کار بسیار سختی را انجام داده است؛ چراکه همان‌طور که توضیح داده شد ورود به اینگونه از مجالس کار بسیار سختی است.
وی ادامه داد: شاید عده‌ای این عکس‌ها را که می‌بینند گمان کنند که پوشش زنان کمی مصنوعی است اما باید بگویم که در اینگونه مراسم مذهبی زنان با همین پوشش در مراسم حضور دارند. این مراسم معمولا با توجه به افراد داخل آن محتوایش بیان می‌شود و در این گونه مجالس شاید اگر خانمی با لباس متمایز وارد شود مورد استقبال قرار نگیرد و به شکلی خاص به او نگاه کنند.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به کارکردهای این مراسم‌ها گفت: سوگواری و برگزاری مراسم مذهبی یک بعد این دورهمی‌های زنانه است و موضوع دیگر کارکرد سیاسی این هیات‌هاست. ذکر مصیبت از قبل از اسلام بوده اما بعد از مصیبت عاشورا تبدیل به یک آیین مذهبی و سیاسی می‌شود؛ درست از جایی که حضرت زینب (س) در کنار عزاداری رفتارهای کوفیان و آل‌امیه را سرزنش می‌کند و نشان می‌دهد که وجه سیاسی غلبه داشته است.
وی افزود: البته گونه‌ای که آورده شده تنها یک گونه از مجالس زنانه است و در کنار این مجالس، هیات‌هایی نیز وجود دارد که در تقابل با هیات‌ها سنتی است و در آن همه‌چیز مانند ظاهر، لباس و آرایش خانم‌ها متفاوت است. حتی ما می‌بینیم که در قبل از انقلاب خوانندگان زنی که در آن زمان مطرح بودند در این مراسم‌ها حضور پیدا میکنند و به خواندن مداحی می‌پردازند؛ البته در کنار این دو دسته، دسته سومی نیز وجود دارد که چیزی بین دسته اول و دوم است.
دستوری در پایان گفت: این روضه‌ها به لحاظ فرهنگی محلی برای اوقات فراغت زنان بوده و باعث افزایش ارتباطات و انسجام اجتماعی می‌شده است و حتی می‌بینیم که گاهی زنجیره‌های خیری مانند جمع‌آوری جهیزیه در این مراسم‌ها انجام می‌شود.
نظر شما