سید حسن معافی مدنی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: «سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر» کتابی است که ولفگانگ. اچ. کلمن برای پایان‌نامه دکترای خود نوشته است. جلوه‌های خیال، کلمه‌ای است که خود کلمن آن را به‌کار برده است، جلوه‌های خیال یعنی با کلمات و با گفتار یک تصویر را در ذهن مخاطب القا کرد یا آن تصویر در ذهن پدیدار می‌شود؛ یعنی جلوه سازی می‌کند. این موضوع (جلوه‌های خیال) در آثار شکسپیر از زوایای مختلف بررسی شده است.




این مترجم بیان کرد:‌ کلمن درباره آثار مختلف شکسپیر تحقیق کرده است. هدف تحقیق این بوده که تشخیص دهد جلوه‌های خیال در آثار شکسپیر، پله به پله رشد کرده است؛ به همین دلیل کلمن می‌گوید سیر تحول. این کمال و نمو در آثار مختلف این نویسنده انگلیسی بود که در کارهای برجسته و شاهکارهایش به اوج خود رسیده است. شکسپیر از این جلوه‌های خیال در پرداخته کردن نمایش‌هایش خیلی خوب استفاده کرده و کلمن در این زمینه نمونه‌های مختلفی ارائه داده است. کلمن بررسی جامع و کاملی درباره آثار شکسپیر انجام داده به طوری که حتی اگر کسی با این مقوله و با نمایشنامه‌های شکسپیر آشنایی نداشته باشد و این کتاب را بخواند می‌تواند آن را درک کند.

او در ادامه افزود:‌ جان داور ویلسون مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته است. او یکی از افرادی است که درباره کارهای شکسپیر تحقیق کرده و آثار خوبی دارد. ویلسون از کار کلمن و این کتاب بسیار تعریف کرده است. ولفگانگ. اچ. کلمن آلمانی تبار است و بعد از جنگ جهانی دوم شروع به تدریس زبان انگلیسی در آلمان کرد. به همین دلیل ویلسون از این فعالیت کلمن تعریف و تمجید می‌کند که یک فرد آلمانی چنین تحقیقی را درباره آثار شکسپیر که انگلیسی است انجام می‌دهد. فهرست کتاب به طور جامع گویای نکاتی است که کلمن مطرح می‌کند و در این بررسی نشان می‌دهد.


ولفگانگ.اچ. کلمن

معافی مدنی درباره علت ترجمه کتاب «سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر» بیان کرد:‌ من نه کارگردانم، نه تئاتر خواندم، سابقه‌ای هم در این زمینه ندارم و صرفا کتاب را ترجمه کردم چون به نظرم جالب آمد. درواقع یکی از دوستان این کتاب را معرفی کرد و زمانی که مطالعه کردم برایم خیلی جذابیت داشت. زمانی که کتاب «سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر» را می‌خواندم  و ترجمه می‌کردم به نظرم آمد می‌تواند کتاب مفیدی برای خیلی از انسان‌ها باشد؛ به ویژه برای دانشجویان ادبیات انگلیسی، دانشجویان هنر، کارگردانان و کسانی که تئاتر کار می‌کنند، چون کلمن از حوزه‌های مختلفی به بررسی آثار شکسپیر پرداخته است.

این مترجم درباره ویژگی‌ شخصیت‌های آثار شکسپیر گفت:‌ از منظری که کلمن این آثار را بررسی کرده است، به لحاظ جلوه‌های خیالی که شخصیت‌های مختلف در گفتار‌های خود به کار می‌برند، اشخاص مختلف از سبک گفتاری مختلفی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال یک انسان در نمایشنامه‌های مختلف در مقابل یک فرد احساساتی یا رویاپرداز که قرار می‌گیرد، نوع جلوه‌های خیالی که به‌کار می‌برند شخصیتشان را نشان می‌دهد؛ کسی که منطقی است وقتی درباره عشق حرف می‌زند، عشق را خیلی سطحی می‌بیند و فکر می‌کند احساسی است که  از بین می‌رود؛ ولی کسی که در افکار و اندیشه‌هایش رویاپرداز یا ایده‌آلیست است عشق را به گونه‌ای دیگر و با کلماتی دیگر روایت می‌کند. به این حالت، تقابل بین شخصیت‌های مختلف، در گفتارها و شخصیت‌پردازی‌شان را نشان می‌دهد. یعنی نشان می‌دهد این شخص انسان حسابگری است چون از این نوع کلمات استفاده می‌کند. این موضوعات را کلمن با نمونه‌های قابل لمسی ارائه کرده است.



وی بیان کرد:‌ می‌گویند آثار شکسپیر در زمان زندگی‌اش چاپ نشده است بلکه به واسطه مترجمان و کسانی که این آثار را بررسی و جمع آوری کرده‌اند به دست ما رسیده است. شکسپیر کارهایش را به زبان انگلیسی نوشته است، مثل اینکه کسی بخواهد به عنوان مثال عده‌ای نثر کتاب‌های دوران قدیم، ‌مانند کلیله و دمنه که نثرشان خیلی متفاوت با زبان نسل حال حاضر ماست را به نسل امروز بگویند. یعنی مفاهیم و معنایش را بازگو کنند که ممکن است مرتکب اشتباهاتی هم شوند. این موضوعی است که داور ویلسون مطرح کرده است. این آثار به واسطه ناشران به دست ما رسیده است چون در زمان خودش به صورت کتاب در نیامده بود بلکه بعدها آن‌ها جمع‌آوری کردند و به‌صورت کتاب ارائه شده است. به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم شکسپیر آن‌ها را چگونه ابداع کرد.

او  درباره رشد آثار شکسپیر گفت: داور ویلسون نمونه‌هایی را می‌گوید که شکسپیر  از نویسندگان عصر خود اقتباس می‌کرد و بعدها به سبک خود تغییر داده و آن‌ها را پخته‌تر کرد، یا حتی کاملا تغییرشان داده است. ولی موضوعی که وجود دارد نوع استفاده‌ای است که شکسپیر در نمایشنامه‌هایش از جلوه‌های خیال می‌کند؛ باید این کتاب چندین بار خوانده شود تا مفاهیم بهتر درک شود. من هنگام ترجمه مجبور بودم بارها برگردم و موضوع را تکرار و مرور کنم تا ترجمه بهتر شود؛ هربار که کتاب «سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر» را می‌خواندم می‌دیدم، منظورش بهتر برایم روشن می‌شود. ممکن است که عمق گفته کلمن با یک بار خواندن تفهیم نشود، چون این اثر یک کتاب آکادمی است؛ کتابی برای تدریس. می‌توان همین‌طور خواند و از آن لذت برد ولی برای تدریس مناسب‌تر است و برای دانشجوها در رشته‌های مرتبط مفید است.


معافی‌مدنی

معافی مدنی درباره تصنعی بودن جلوه‌های خیال که بعضی مطرح می‌کنند گفت: شاید به نظر ما تصنعی می‌رسد و یک موضوع شخصی است. باید درنظر بگیریم که آثار شکسپیر برای چه دورانی است. دوران شکسپیر دورانی بود که استفاده از لفاظی و بازی با کلمات خیلی شایع و محبوب مردم بود. اما لفاظی زبانی و این نوع استفاده از کلمات برای انگلیسی‌زبانان قرن حاضر نیز جالب نیست. باید آن دوران تاریخی را درنظر گرفت.

این مترجم در ادامه افزود:‌ بعضی از آثار شکسپیر در ایران همچنان اجرا می‌شود.  جمله‌ای در کتاب هست که خود کلمن نوشته و در پشت جلد مختصری از این جمله نوشته شده است. کلمن نوشته ابتدا عملکرد نمایشی جلوه‌های خیال که در آثار اولیه شکسپیر بررسی می‌شود، عملکرد نمایشی مختصری دارد. بیشتر بازی با کلمات و قدرت پردازش کلمات است؛ ولی بعدا به مرور این جلوه‌های خیال تبدیل به تکنیک خاص شکسپیر برای عملکرد نمایشی می‌شود. شکسپیر به وسیله این تکنیک شخصیت‌پردازی می‌کند.

سید حسن معافی مدنی در پایان گفت:‌او با دو یا سه کلمه، یک جمله یا با دو خط کلمه، یک موجود را کاملا به بیننده در نمایش القا می‌کند؛ البته در کتاب این موضوع با نمونه‌هایی بهتر در نمایشنامه‌های مختلف بررسی شد. این جریان به مرور در آثار شکسپیر پخته شده تا جایی که در شاهکارهای شکسپیر چند نمایشنامه بزرگ وجود دارد که مانند هملت به اوج رسیده است. شکسپیر خیلی راحت با یک جمله یک موضوع مفصل را به ببیننده و خواننده القا می‌کند؛ یعنی قدرت پردازش کلماتش بالا و به عنوان تکنیک به‌کار می‌برد.

گفتنی است انتشارات سوره مهر کتاب «سیر تحول جلوه‌های خیال شکسپیر» اثر ولفگانگ. اچ. کلمن، ترجمه سیدحسن معافی‌مدنی و مقدمه‌ای از جان داور ویلسون، در 267 صفحه،‌ 2500 نسخه و قیمت 18000هزار تومان منتشر کرده است.