به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «لبنان‌زدگی(سفرنامه لبنان)» با حضور محمدرضا زائری، کوروش علیانی، رسول رسولی‌پور، محمد آسیابانی و مولف اثر سید محمدحسین مرکبی در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
 
مرکبی در این نشست توضیحاتی را درباره اثر خود و دلیل جذابیت لبنان ارائه کرد و گفت: این کشور بسیار پیچیده و متکثر است بدین‌معنی که لبنان می‌تواند در علوم سیاسی به دلیل وجود اقلیت‌های متفاوت دینی از تمام اقصی‌نقاط جهان مطرح باشد این وضعیت متکثر به ما امکان طرح سوالات و پاسخ‌های متفاوت را می‌دهد. بنابراین لبنان آزمایشگاه تمدنی برای ماست که بتوانیم درباره آن گفت‌وگو کنیم.
 
وی با اشاره به بخش خموشی کتاب که به دیدار او با ربابه صدر می‌پردازد، گفت: عنوان این بخش را از روی بیتی از مولانا انتخاب کردم و فکر می‌کنم امام موسی صدر هم خموشی را اجرایی کرد.
 
مرکبی همچنین توضیحاتی را درباره عنوان کتاب ارایه کرد و گفت: این کتاب پر از قضاوت درباره لبنان است و البته من با مرکبی سال 1393 که به این کشور سفر کرده کاملا متفاوت هستم و با آن نسبت دوستانه‌ای ندارم با این وجود مخاطب می‌تواند در این کتاب با مولف کشتی بگیرد من در سفر به لبنان نگاه سطحی به لبنان داشتم و از مخاطب هم می‌خواهم که با سفر من همراه شود.
 
وی با اشاره به مطالعات خود از آثار امام موسی صدر عنوان کرد: من تمامی آثار ایشان را مطالعه کردم و متوجه شدم بیشترین سوره‌ای که ایشان در قرآن به‌ آن ارجاع داده سوره ماعون است و این نشان‌دهنده عمق انسان‌گرایی اوست.
 

                   رسول رسولی‌پور

رسول رسولی‌پور در ادامه این نشست با تاکید بر این که شخصیت امام‌موسی صدر متاثر از محیطی است که از آن شکل گرفته عنوان کرد: شاید اگر امام موسی صدر در قم یا مشهد بود فرد دیگری می‌شد به همین دلیل من معتقدم افراد را نمی‌توان در خلأ تعریف کرد و محیط جغرافیایی در شکل‌گیری شخصیت آن‌ها بسیار مهم است.
 
این پسادکترای فلسفه‌ دین از دانشگاه نوتردام با اشاره به این که کتاب حاضر خوشخوان است و می‌تواند به سادگی همدم مخاطبان باشد، افزود: من برای شخصیتی چون امام موسی صدر واژه تقدس را انتخاب می‌کنم و معتقدم او فراتر از مرزهای کرامت انسانی حرکت می‌کرده چرا که به‌طور مثال حاضر بود جان خود را برای یک مسیحی روستایی بدهد. بنابراین اسم این ویژگی او را تقدس می‌گذارم بدین معنی که آن نفخه الهی در جان انسانی تقدس را دمیده است و این انسان از این نظر تقدس دارد.
 
وی افزود: کتاب «لبنان‌زدگی» علاوه بر کم‌حجم بودن و مختصری مطالب امکان طرح موضوعاتی را داده که شاید در ایران امکان گفت‌وگو درباره آن نبود بدین جهت شاید اگر برخی مطالب کتاب در ایران تولید می‌شد می‌توانست موجب سوء تفاهم شود چراکه ما طی سال‌های پس از انقلاب درک خاصی از اسلام را داشتیم و به عبارت دیگر اسلام را ایرانی کردیم.
 
به گفته رسولی‌پور، ویژگی‌های فرهنگی در کشور ما باعث شده زود پیر شویم و بدین‌دلیل خصوصیاتی چون پرخاش، عدم گفت‌وگو برای تغییر و... در ما شکل گرفته اما کتاب «لبنان‌زدگی» بهانه‌ای شده تا مولف آن بتواند دغدغه‌هایش را در یک محیط آزاد پیگیری کند.
 
عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی در ادامه با اشاره به نبود مکان‌هایی برای گفت‌وگو در ایران در حوزه عمومی گفت: متاسفانه در ایران فضایی برای گفت‌وگو وجود ندارد و کرسی‌های آزاداندیشی نیز در دانشگاه علی‌رغم ضرورت آن فرمالیته است در حالی که ما نیازمند این هستیم که آزادانه گفت‌وگو کنیم از این جهت کتاب لبنان‌زدگی گفت‌وگوی آزادانه مولف با خود است.
 
رسولی‌پور در ادامه با اشاره به ویژگی‌هایی که برای یک گفت‌وگوی بدون پیش‌شرط لازم است داشته باشیم عنوان کرد: ما باید به طرف مقابل‌مان اعتماد کنیم و اهمیت گفت‌وگو را درک کنیم. امام موسی صدر می‌تواند مصداقی برای تجربه گفت‌وگو کردن باشد. چون او با درنظرگرفتن خودیت طرح مقابل و شباهت او به خودش درهای گفت‌وگو را باز کرد بدین معنی که تا زمانی که من به خودم اجازه ندهم با فردی که از نظر دین و مذهب مخالف من است گفت‌وگو کنم با درنظر گرفتن این که او هم فردی مانند من است که در شرایط و بستر دیگری رشد کرده است در غیر این صورت امکان گفت‌وگو وجود ندارد.
 
به گفته وی، دیالوگ نیز در همین زمینه به‌معنای هم‌سخنی نیست بلکه این است که من فرصت مواجهه با دیگری را پیدا کنم و با او که در ذهن اغلب ما با عنوان نامحرم شکل گرفته مواجه شوم چرا که دیگری خود ماست که در یک مکتب دیگر آموزش و پرورش یافته است. امام موسی صدر تلاش کرد برخلاف آنچه که در جوامع دینی وجود دارد تابوی ارتباط با دیگری را بشکند و اگرچه در مذهب ما گاهی دست‌دادن با دیگری نجس است او بارها نجس می‌شود تا پاک شود و بتواند جهان را پاک کند.
 
وی تاکید کرد: امام موسی صدر جسارت مواجهه با دیگری را دارد چون کشف می‌کند که دیگری خودش است که در شرایط و مکتب دیگری قرار گرفته است.
 
                       کوروش علیانی

کوروش علیانی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه ما تنها رهبر معنوی را از دست دادیم اما خانواده امام موسی صدر عضوی از خانواده‌شان را از دست داده‌اند گفت: به نظر می‌آید که ما به‌دنبال منش امام موسی صدر هستیم و عاشق سلوک و منش او می‌شویم.
 
این منتقد ادبی با اشاره به ظهور کتاب‌های الکترونیک در عصر اینترنت و کم‌حوصله بودن مخاطب در خواندن آثار پرحجم چاپی گفت: در این شرایط کتاب لبنان‌زدگی با توجه به حجم کم و زبان خاص آن برای مخاطب جذاب است و ما در این کتاب با خود مولف مواجه می‌شویم. از سویی دیگر کشور لبنان با توجه به تکثر اقلیت‌های دینی توانسته در تمدن‌سازی از ما پیشی بگیرد و به همین دلیل مواجهه با این کشور می‌تواند برای ما جذاب باشد.
 
علیانی در ادامه به آنچه که در تاریخ از آن با عنوان حقیقت تاریخی یاد می‌شود اشاره کرد و گفت: در تاریخ روایت‌های تاریخی متفاوتی وجود دارد که بر اثر انباشت آن‌ها تاریخ شکل می‌گیرد و کتاب لبنان‌زدگی نیز روایت تاریخی مولف کتاب درباره لبنان است.
 
وی افزود: در کتاب لبنان‌زدگی مرز بین تحلیل، گزارش و تاریخ مشخص نیست و مولف در بخش‌های متفاوت بسته به شرایط به یکی از این گزاره‌ها روی آورده است با این وجود زبان مولف صریح است و شما آدمی را می‌بینید که منفعل نیست و روایت خاص خودش را از لبنان دارد و می‌تواند این امکان را به مخاطب دهد که روایت تاریخی او را از این کشور مطالعه کند.
 
علیانی در پایان سخنانش گفت: این کتاب می‌تواند سکویی برای مواجهه با حال حاضر لبنان داشته باشد در عین این که می‌تواند نگاهی به گذشته و آینده این کشور نیز بکند.
 

                        محمدرضا زائری

محمدرضا زائری، عضو هیات مدیره موسسه خانه کتاب در بخش دیگری از این نشست درباره پیشینه‌ای که مولف در آن شخصیتش شکل گرفته سخن گفت و افزود: برخلاف سخنان رسولی‌پور من معتقدم که خود امام موسی صدر ویژگی‌‌ای داشت که اگر به هر کشور دیگری هم می‌رفت همین منش خود را حفظ می‌کرد بنابراین ما بزرگانی را داریم که به سبب «آنی که» در خود دارند هرجای دنیا باشند تاثیرگذارند. به همین دلیل است که بسیاری از عالمان را می‌بینیم که با وجود اینکه مجهز به علوم جدید بوده‌اند اما درباره حق ابتدایی یک شهروند در جامعه اسلامی مشکل دارند.

زائری با بیان اینکه امام موسی صدر شناخته شده نیست یادآور شد: ما در تجربه معاصر جهانی فردی مانند امام موسی صدر کم داریم و به جرأت می‌توان گفت او از بسیاری بزرگان مانند گاندی و ماندلا سرتر است چنانکه فردی مانند چمران که خود هم آدم معمولی نیست می‌گوید عاشقانه امام موسی صدر را می‌پرستد.
 
این محقق دینی تاکید کرد: مبانی فکری امام موسی صدر تبیین نشده در صورتی که با ساختار منطقی، مفهومی و فقاهتی که دارد می‌تواند وارد میدان شود. او به لبنانی‌ها جرأت گفت‌وگو را بخشید و ما در داستانی داریم که چگونه در قهوه‌خانه کنار 4 جوان که مشروب می‌خوردند نشسته و درخواست مشروب کرده و بعد به آن‌ها نشان داده که چگونه مشروب برای سلامتی جسم ضرر دارد. این قدرت ناشی از تفکر و بنیان منسجم فکری اوست و به همین دلیل کسی نمی‌تواند ادای امام موسی صدر را دربیاورد.
 
زائری افزود: البته که محیط لبنان در شکل‌گیری این شخصیت هم تاثیر داشته و چه کسی می‌تواند لبنان را درک کند چراکه شما اگر در این کشور مدتی زندگی کنید دچار حیرت می‌شوید که چرا افرادی مانند امام موسی صدر در این کشور مانده و زندگی کرده‌اند. وجود اقلیت‌های متفاوت دینی در لبنان ضرورت گفت‌وگو را برای فرد بیشتر می‌کند و من در تجربه زیسته خودم در این کشور برای نخستین بار مجبور شدم به این موضوع فکر کنم که چگونه باید با یک انسان سخن بگویم که هم‌کیش من نیست این نوع از تجربه زیسته امروز حتی می‌تواند در کشور ما برای سخن‌گفتن با جوانانی که فهم دیگری از دینداری دارند موثر باشد.
 
وی با تاکید بر اینکه بسیاری در ایران فضای لبنان را نمی‌شناسند و بر همین اساس درک برخی از موضوعات برایشان سخت است، گفت: برای برخی از عالمان که به این کشور می‌روند و مسئله اول‌شان جداسازی زنان و مردان است بسیار سخت است که درک کنم در این کشور اصلا چنین فضایی وجود ندارد و اولویت‌های مردم چیز دیگری است به‌طور مثال خانواده‌ای که مطمئن نیست فرزندش شب بر اثر انفجار شهید نشود، دغدغه‌های متفاوت‌تری نسبت به ما دارد.
 
خانم سلیمی نمین نیز در بخش پایانی این نشست روایت‌هایی را از تجربه زیسته خود در کشور لبنان ارایه کرد و گفت: با توجه به زمینه مطالعاتی من درباره مطالعات تطبیقی اسلام و مسیحیت در کشور لبنان باید بگویم که تاسیس این دانشکده و این رشته نتیجه تلاش‌های امام موسی صدر در لبنان است که اکنون نوع گفت‌وگوی امام موسی صدر از این طریق آکادمیک شده است.
 
وی افزود: هرکسی که به لبنان سفر می‌کند از جانب امام موسی صدر علقه‌ای را دریافت می‌کند و به تدریج به تجربه مشترکی با امام موسی صدر در زندگی در کشور لبنان می‌رسد. مردم لبنان اگرچه آزاداندیشند اما توان عمل‌کردن به دلیل شرایط کنونی خود ندارند با این وجود می‌توان گفت لبنان فضای گفت‌وگویی‌اش را از امام موسی صدر میراث دارد.