در این جلسه نخست جواد طوسی درباره کتاب « بازتابهای شرقی سینمای علی حاتمی» گفت: من فکر میکنم اولین محمل و بهانهای که رسول نظرزاده را مجاب میکند علی حاتمی را برای کار پژوهشی اش انتخاب کند همان ویژگیهای سبک پذیری فیلم های علی حاتمی است که برخی از مولفههای آن به تئاتر هم ارتباط پیدا می کند. آیا این ویژگ ها میتواند در سینما زبان تصویری دیگری به وجودآورد و آیا در مورد علی حاتمی این اتفاق افتاده است؟ این گونه پژوهشها با گفتوگوهای پیگیرانه با چند نفر صاحب نظر در جهت متکثر شدن ایده اولیه و نگاهی که میخواهد جهانبینی خود را در سینمای علی حاتمی پیدا کند بهتر جواب میدهد تا به صورت فردی. من فکر میکنم به بخشی از دغدغههای علی حاتمی در این کتاب توجه کامل نشده است.
ویژگی مثبت این کتاب این است که یک دوره خاص از فیلمهای علی حاتمی که همان دوره قاجار است انتخاب کرده است، و به مولفه ها و نشانه های مشترک آنها بیشتر پرداخته است. توجه داشنه باشیم که شیوه نگاه علی حاتمی در فیلم ستارخان با سریال هزار دستان با هم متفاوت است. نگاه تراژیکی که همواره موجب می شود ما به لحاظ سیاسی اجتماعی به شریط ایده ال نرسیم. همواره انگار در ابتدا یک ذوق زدگی در یک حرکت فردی یا تاریخی وجود دارد که می تواند موافقان و مخالفان خود را داشته باشد که بعد به هر دلیل ، به آرمان های اولیه ی خود دست نمی یابد . پرداختن به این نگاه های مختلف می توانست به ایجاد چند صدایی در کتاب بیانجامد.
در ادامه محمدمهدی فخریزاده ناشر کتاب عشق بازیافته نیز درباره علت انتخاب این کتاب برای چاپ گفت: «پرداختن به فیلمهای کلاسیک همچون کازابلانکا ، جانی گیتار و سینما پارادیزو که پیش تر فیلمنامه شان را خودم چاپ کرده بودم آن هم با یک حس نوستالژیک و تاثیرگذار در این کتاب برای من قابل توجه و جذاب بود . این دلمشغولی با تحلیل صحنههای عاشقانه این فیلم ها ، مرا به چاپ این کتاب برانگیخت به اضافه ی اینکه نگاه موشکافانه ی نویسنده در این صحنه ها ، هر خواننده ای را به خود جذب می کند به صورتی که در مدت کمی این کتاب به چاپ دوم رسیده است.
آنتونیا شرکا ضمن تشریح فصلهای مختلف کتاب گفت: « کنار هم قرار دادن صحنههای بازیافت عشق بین زن و مرد که پس از سالیان بار دیگر به هم میرسند در فیلمهای آمریکایی و اروپایی و بعد ایرانی از بخشهای خواندنی و قابل توجه کتاب است. این صحنهها از صحنههای معروف سینمایی هستند که در یادها میمانند. گفتوگوهای زن و مرد در این صحنه ها عینا در کتاب بازنویسی شده تا بعد به تحلیل و توضیح آنها پرداخته شود. هر چند نویسنده کوشیده شاخصه هاو و ویژگی های هر بخش را بیان کند اما بهتر بود در بخشی نیز به مقایسه و تطبیق عشق بازیافته در فیلم های آمریکایی بااروپایی و ایرانی می پرداخت. چنان که می بینیم در فیلم های آمریکایی زن و مرد در رابطه شان عملگرا تر و واقعی تر با این بحران روبرو می شوند تا اروپایی ها که این نگاه رنگی فلسفی و فردی و درونی تر یافته است تا در فیلم های ایرانی که وصال زن و مرد حتی پس از سال ها توام با نوعی حسرت و فراق در کوران وقایع سیاسی اجتماعی همراه است.
شرکا در ادامه گفت :« تحلیل کتاب در بخش های سینمایی بسیار با جزییات و تمرکز نوشته شده است بعد به صحنه های عشق بازیافته در ادبیات معاصرایران و ادبیات نمایشی جهان هم پرداخته می شود که بهتر بود این بخش ها به کتاب دیگری منتقل می شد و با گسترش بخش های سینمایی اش، یکسره به کتابی سینمایی بدل می شد.»
نظرزاده در این باره گفت : « صحنه های عشق بازیافته در سینما و ادبیات ایران تا زمانی که در حال نوشتن این تحقیق بودم اندک بود و بخشهایی از عشق بازیافته در دوران معاصر را در ادبیات داستانی و نمایشی جستجو کردم. در چهار مقطع تاریخی میظشد به این موضوع در تاریخ معاصر پرداخته شود که متاسفانه نسبت به آن کم توجهی دیده می شود. چهار مقطعی که از انقلاب مشروطه ،دوره کودتای سال 32 و دوره انقلاب و جنگ می توان از آن یادکرد . هر بحران سیاسی اجتماعی بزرگ می توانست به نوشته شدن موضوع عشق بازیافته که ناخود آگاه میان آدم ها فاصله می اندازد بپردازد. رمان ثریا در اغما نوشته اسماعیل فصیح دراین مورد رمانی قابل توجه است که به موضوع عشق بازیافته در زمان جنگ می پردازد که با مهاجرت زن ومرد و روبرو شدن آنها پس ار سال ها در پاریس می پردازد و به حس نوستالژیک دورانی که زن و مرد پشت سر گذاشته اند می پردازد. این که چرا این موضوع در سینما و ادبیات معاصر ایران کمرنگ است به دلایل گوناگون باز می گردد از جمله : میوه ممنوعه دانستن عشق، پنهان کاری فرهنگ ایرانی ، و فدا کردن عشق زمینی در راه آرمان های بزرگ ، عدم شرایط گفتگو و حس های سرکوب شده و...
علی علایی به عنوان مهمان جلسه اشاره کرد: علی حاتمی از دوره قاجار برای بیان مسایل مهمتر سود میجوید و دغدغه دوره خاص تاریخی ندارد. فرضا فیلم کمال الملک درباره برخورد هنرمند با قدرت است تا زندگینامه کمال الملک و یا در فیلم ستارخان فیلم بیشتر به حیدر عمواوغلی توجه می کند تا ستارخان و....
علی علایی با نگاه برخی منتقدها که سینمای علی حاتمی را توریستی با علاقه صرف به معماری و طراحی صحنه میبینند مخالفت کرد و گفت: سینمای علی حاتمی را باید عمیقتر دید و تنها به جنبههای ظاهری آنها توجه نکرد.
جواد طوسی در پایان از لزوم مطالعات بینا رشته ای درباره سینمای ایران برای به وجود آوردن ایدهها نگاههای تازه و به ویژه درفیلمهای علی حاتمی سخن گفت.
نظر شما