خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- فریدون جعفری، دستیار ویژه وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در امور حقوق شهروندی است که از زمانی که عهده‌دار این مسئولیت شده تلاش کرده تا در وزارتخانه متبوعش ضمن تقویت حقوق شهروندی در آموزش عالی از تولیدات مکتوب در این زمینه نیز حمایت کند. درباره تولیدات کمی و کیفی حقوق شهروندی با وی گفت‌و‌گویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

طی سال‌های اخیر پس از ابلاغ منشور حقوق شهروندی منابع مکتوب در این حوزه منتشر شده، ارزیابی کمی و کیفی شما از این تولیدات چیست؟

انتشار اخبار مربوط به حقوق شهروندی به صورت کلی می‌تواند موجب تقویت این حقوق در سطوح مختلف شود. اما تاکنون نوشته‌های بسیار ارزشمندی در قالب مقالات، پایان نامه و کتب توسط نویسندگان و پژوهشگران نوشته شده است. اگرچه امکان ارزیابی همه این منابع وجود ندارد و این کتاب‌ها باید در جامعه بازخورد پیدا کرده و توسط جامعه منتقدان مورد بررسی قرار گیرد.
 
با وجود اینکه حجم کمی تولیدات بالاست اما هنوز هم نیاز داریم در این حوزه و در جنبه‌های مختلف حقوق شهروندی مبتنی بر 22 سرفصلی که به صورت کلی در قانون حقوق شهروندی بیان شده، کتاب منتشر کنیم پس باید بنویسیم و نیاز به تولید آثار کیفی‌تر داریم که بتواند به عنوان سرلوحه در دانشگاه‌هایی که به آموزش حقوق شهروندی نیاز دارند تدریس شود.

کدام بُعد از منشور حقوق شهروندی کمتر درباره آن کار شده و لازم است درباره آن ادبیات سازی شود؟

در حوزه فرهنگ‌سازی حقوق شهروندی که مقدمه آن هم آموزش است در کشور ما کمتر کار صورت گرفته و باید در این حوزه برنامه‌های تفصیلی و مدونی داشته باشیم. ما نیاز داریم شهروندان را از دوران آغازین آموزش پذیری با حقوق شهروندی که دولت و جامعه باید برای شهروندان خود فراهم کند آشنا کنیم.

مسلما این آشنایی از دوران ابتدایی موجب می‌شود که با رشد فرد، به یک فرهنگ درونی برای او تبدیل شود و در آینده هم برایش به عنوان یک تکلیف محسوب شود. بنابراین این تکلیفی است که باید درونی باشد و نیازی به ضمانت اجرایی از بیرون نداشته باشد و خود فرد به صورت فی نفسه و خودکنترلی این حقوق و الزامات را رعایت کند.

نخستین جایزه کتاب سال حقوق شهروندی قرار است با همکاری موسسه خانه کتاب برگزار شود نظرتان درباره این اقدام چیست؟

این اقدام و برگزاری چنین جشنواره‌های علمی اقدام شایسته‌ای است و کشور هم به این جشنواره‌ها نیاز دارد. به ویژه در حوزه حقوق شهروندی که حوزه‌ای است که حداقل می‌دانیم از دولت اول تدبیر و امید پررنگ شده و از شعارهای رییس جمهوری بوده است. بنابراین ما نیاز داریم این موج مثبتی که در کشور وجود دارد به سمت تقویت آموزش‌ها در این حوزه هدایت شود. البته نباید فقط به برگزاری جشنواره اکتفا کنیم و به صورت سالیانه این جشنواره را در کشور برگزار کنیم و می‌توانیم جشنواره پایان نامه سال دانشجویی را هم در این زمینه برپا کنیم.

باید درباره حقوق شهروندی در حوزه‌های مختلفی، آموزش، اقتصاد، محیط زیست، سیاسی و ... جوایز و جشنواره‌های علمی و تخصصی برگزار کنیم و بکوشیم در این حوزه فراخوان‌های مختلفی را داشته باشیم تا از دل این‌ها ادبیات نظری قوی بیرون بیاید. البته پیشنهاد من به عنوان نماینده وزارت علوم این است که دانشگاه‌ها باید درگیر مباحث مرتبط با حقوق شهروندی شوند و باید به فکر ایجاد درس حقوق شهروندی باشیم که مانند دروس عمومی در دوره‌های مختلف تدریس شود.

ما می‌توانیم رشته حقوق شهروندی را در مقطع دکترا ایجاد کنیم. همچنین می‌توان پژوهشکده‌های ویژه این کار را تاسیس کرد چون با توجه به مبانی دینی، اسلامی و حتی تاریخ ایران جزء اولین کشورهایی است که احترام به حقوق انسان‌ها مانند منشور حقوق بشر کوروش را در تاریخ خود دارد. از سوی دیگر در احادیث و روایت‌ها نیز این موضوع دیده شده است. 
 
آیا این عزم و اراده در وزارت علوم وجود دارد؟

من از زمانی که به این سمت منصوب شدم سعی کردم تمام پتانسیل خود را با استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و وزارتخانه به کار بگیریم تا نقش مفید و موثری در این باره داشته باشیم.

اهم فعالیت‌های وزارت علوم در اجرای حقوق شهروندی چه بوده است؟

ما در ارتباط با مراجعه افراد به این وزارتخانه در راستای پاسخگویی شفاف و کارآمد سعی کردیم قدم‌هایی را برداریم. تلاش کردیم در چهارچوب قانون پاسخ‌های منفی یا مثبت را به مراجعه‌کنندگان به صورت شفاف بدهیم و این امر در راستای اجرای حقوق شهروندی صورت می‌گیرد. همچنین میز خدمت را ایجاد کردیم و افتتاح رسمی این میز هم صورت می‌گیرد. از سوی دیگر در تمام دانشگاه‌ها رابط حقوق شهروندی را منصوب کردیم و از موسسات مختلف رابطی داریم که رعایت تکالیف حقوق شهروندی را در موسسات و دانشگاه‌ها رصد کند و به ما گزارش آن را ارائه کند.
 
اکنون فعالیت‌های مختلفی در این حوزه صورت گرفته که گزارش‌های آن به دست ما رسیده و قرار است در این حوزه هر نوع طرح، ایده و ... در موسسات پژوهشی وزارت علوم این حوزه تقویت شود. پایان نامه سال دانشجویی نیز با رویکرد حقوق شهروندی در برنامه‌های آتی ما قرار گرفته است که امیدوارم هر چه سریع‌تر به نتیجه برسد.