به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پدرام پاک‌آیین مجری کارشناس ادبی در برنامه شب گذشته (28 بهمن‌ماه) «چشم شب روشن» میزبان علی مؤذنی بود و درباره رمان انقلاب با این نویسنده به گفت‌وگو پرداخت.

در ابتدا پدرام پاک‌آیین، کارشناس برنامه، رمان انقلاب را بخشی از پیکره ادبیات انقلاب اسلامی دانست و افزود: با گذشت 40 سال از انقلاب شاهد آثار ادبی پخته و اثرگذار و تاریخی در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی هستیم.

سپس علی مؤذنی، داستان‌نویس، در رابطه با رمان معیار انقلاب گفت: با توجه به سیر تطور رمان در رمان طی چند صدسال نباید تعریف مشخصی از آن داشت، اگر به‌طور مثال تعریف زمان را در رمان مشخص کنیم، طبق تعاریف اولیه، خط سیری داشتیم.
 
وی ادامه داد: از ابتدا زمان خطی در رمان تعریف می‌شده است؛ اما ما از اوایل قرن 20 با توجه به تغییراتی که در نوع وضعیت رمان از نظر دانشمندان به وقوع پیوست، صورت‌های مختلفی از رمان را تجربه می‌کنیم و اگر بخواهیم با حجم مبسوطی از شخصیت و وقایع به سراغ تعریف رمان رویم ازنظر من زمانش گذشته است.

هیچ چیز در رمان برای من کم اهمیت نیست
این نویسنده با توجه به فرم درون‌مایه، تصورش از رمان معیار انقلاب بیان کرد و به پاک‌آیین پاسخ داد: هر موضوعی که شایستگی‌های خودش را در ساختاری داستانی پیدا کند، بخشی از وقایع انقلاب را به خود اختصاص داده است و من وقتی به ساختار فکر می‌کنم، می‌فهمم که در این ساختار داستانی هیچ‌چیزی ازنظر من کم‌اهمیت نیست و حتی شخصیتی که قرار است یک دیالوگ برای خودش داشته باشد، اهمیت دیالوگش به‌اندازه حجم دیالوگ‌هایی است که ممکن است شخصیت اصلی داشته باشد؛ چراکه در این ساختار هر چیزی باید کارکرد درست خوش را داشته باشد و بر همین اساس معیارهای پیشین برای رمان و تقسیم‌بندی شخصیت‌ها برای من معنی ندارد.

این داستان‌نویس ادامه داد: من با تمام هوش و توانم در لحظه نوشتن، عدالت را برای هر شخصیت، چه آنکه در طول اثر مدام حضور دارد و چه شخصیتی که در یک صحنه حضور دارد، باید رعایت کنم، درنتیجه نمی‌توانم بپذیرم خصوصیتی در جایگاهی نقشش اساسی نیست، یا کم است و یا به‌شدت فرعی است. این ساختار باعث می‌شود من به داستانی شدنی موضوعی که در ذهنم است فکر کنم.

قرار نبود مشخصا درباره انقلاب داستان بنویسم
مؤذنی در رابطه با کتاب «ارتباط ایرانی» که با موضوع و درون‌مایه انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده است گفت: موضوع به‌طور مشخص این نبود که من داستانی برای انقلاب بنویسم. بعضی از ظرفیت‌های موضوعی این داستان را به موضوع انقلاب مربوط می‌کند.

در ادامه پاک‌آیین ویژگی خودبرتربینی زن داستان را در برداشتی رمزی و به گفتمان آمریکا به ایران ارتباط داد و گفت: که آیا در نوشتن داستان، خودبرتربینی و ارتباط بین ایران و آمریکا تعمدی بود و می‌خواستید القا شود؟
مؤذنی در پاسخ این سال اظهار کرد: در نوشتن این داستان با دو شخصیت زنده مواجه بودم که یکی از آن‌ها هویت آمریکایی دارد و با هویت سلطه خودش با جهان پیرامونش برخورد می‌کند و از طرف دیگر شخصیتی داریم که جهان‌سومی است و از این برخوردها دو شخصیت از دو فرهنگ داریم که یکی سنت را نمایندگی می‌کند و دیگری نمای مدرنیته است.
 
وی ادامه داد: زمانی که این تفاوت فرهنگ به چالش کشیده می‌شود باعث برخورد بین دو شخصیت شده و نوع تکبر و سلطه‌جویی شخصیت آمریکایی به‌وضوح خودش را نشان می‌دهد.

علی مؤذنی در پاسخ به اینکه آیا نویسنده باید همه واقعیت را در اثر نشان دهد، پاسخ داد: ما در عالم هنر با واقعیت داستانی روبه‌رو هستیم و در وقایع واقعی حذف و اضافه انجام می‌دهیم و این اتفاق به علاِ ورود تخیل، باعث مواجه‌شدن با دنیای متفاوت از دنیای واقعی است و درنتیجه در داستان، مهم این است که به نیاز داستان پاسخ دهیم.

نباید مخاطب را بی‌اعتماد کنیم
وی با اشاره به قدرت تخیل افزود: با توجه به ورود تخیل در داستان از ابتدا با مخاطب این قرار را داریم که بخواهیم او وارد دنیایی کنیم که ممکن است هیچ ارتباطی با واقعیت موجود نداشته باشد؛ مخاطب هم این قرارداد را می‌پذیرد و برای همین وقتی وارد داستان ما می‌شود از ما انتظار دارد که ما به‌حق در مورد ساختار داستان آن‌چنان‌که شایسته است پرداختی داشته باشیم و طوری عمل کنیم که مخاطب را به لذت برساند.

مجری برنامه در ادامه پرسید: آیا ما می‌توانیم رمانی در حوزه انقلاب داشته باشیم که سیرش از دوران مشروطه شروع شده باشد و به پیروزی انقلاب برسد؟ علی مؤذنی، داستان‌نویس، در پاسخ به پاک آیین گفت: با این حرف مخالف نیستم و معتقدم نوع برخورد نویسنده با این موضوعات خیلی مهم است که چگونه بتواند پرداخت کند تا اثر در عین داستانی بودن به قاطع حقیقی تاریخ هم پهلو بزند.

نویسنده نباید وقایع را تحریف کند
وی اضافه کرد: اگر نویسنده برای نوشتن بخواهد به چنین موضوعی بپردازد، باید ببیند چقدر ظرفیت در نظام ما وجود دارد برای پذیرش اینکه وقایع به‌صورت واقعی در این رمان حضور پیدا کند؛ نویسنده نمی‌تواند تحریفی در وقایع صورت دهد و نسبت به آن‌ها باید امین باشد.
 
مؤذنی تشریح کرد: باید بستر داستان ما مشحون ازاین‌گونه مطالبی باشد که ساختار معنایی مارا شکل بدهد؛ در غیر این صورت جاهای خالی می‌ماند که می‌تواند برای مخاطب سؤال‌برانگیز باشد و نویسنده به‌عنوان طراح و کسی که باید عاملیتی در طرح خود ایجاد کند و وجوه مختلف، انگیزه‌ها و علت‌ها را تبیین کند، نمی‌تواند جاهای خالی بگذارد و خود را زیر سؤال ببرد.

این نویسنده درباره نگارش کتاب «ارتباط ایرانی» گفت: بخشی از این رمان بر اساس یک سری واقعیات پرداخته‌ شده است و در این اثر خواستم که دو شخصیت داستانی با هم برابر باشند و نگاه من تفاوت فرهنگ‌ها بوده است نه تقابل فرهنگ‌ها.

برنامه تلویزیونی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت 23 از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.