خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- احمد دالکی، پدر علم نجوم و ستاره‌شناسی آماتوری ایران دارای چند مدرک مهندسی از جمله نقشه‌برداری هوایی است. وی از شاخص‌ترین چهره‌های ستاره‌شناسی غیرحرفه‌ای سه دهه اخیر در ایران است. با این پژوهشگر نجوم درباره وضعیت کتاب‌های ستاره‌شناسی و روند تالیف و ترجمه کتاب‌ها در این حوزه گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
وضعیت نجوم را از قرون گذشته و از زمانی که رصدخانه مراغه به عنوان اصلی‌ترین مرکز ستاره‌شناسی دنیا به حساب می‌آمد را تا به امروز چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تاریخچه نجوم حرفه‌ای و آکادمیک در کشور ما مربوط به هفت یا هشت قرن اخیر است. آن زمان ایلخانیان بر ایران حکومت می‌کردند و دانشمندان ایرانی در حوزه ستاره‌شناسی علم خود را به جهانیان عرضه می‌کردند، بنابراین سرآمد علم نجوم بودند. رصدخانه مراغه حاصل فعالیت دانشمندان در همین زمان بوده است. این رصدخانه در آن زمان چیزی مانند ناسای فعلی در جهان بود. متاسفانه نجوم حرفه‌ای از همان موقع در کشور ما سیر نزولی پیدا کرد. امروزه تعداد تحصیل‌کردگان در شاخه نجوم حرفه‌ای نسبت به منجمان آماتور بسیار کم است. منجمان آماتور در ایران بر پایه عشق و علاقه فعالیت علمی خود را انجام می‌دهند؛ درحالی‌که در سال‌های اخیر ما شاهد کم‌کاری دانشگاه‌ها برای تربیت افراد در حوزه نجوم حرفه‌ای بوده‌ایم.
اکنون برای فعالیت‌های تحقیقاتی نیازمند ابزارهای پیشرفته در ستاره‌شناسی هستیم که متاسفانه با وجود داشتن افراد مستعد و آسمان صاف برای رصد ستارگان در ایران فاقد این ابزار‌ها هستیم. زمینه پیشرفت نجوم آماتوری در کشور ما بسیار زیاد است. چرا که ایران دارای امکانات مناسبی برای اکتشافات ستاره‌شناسی است اما به لحاظ عدم داشتن تلسکوپ ملی و ابزارهای پیشرفته، متاسفانه پبشرفت چندانی در این زمینه نداشته‌ایم. افرادی که با عشق به نجوم و ستاره‌شناسی می‌پردازند آسمان را رها نکردند و آسمان هم آن‌ها را رها نمی‌کند.
وضعیت کتاب‌های علم نجوم و ستاره‌شناسی در سال‌های اخیر با ورود فضای مجازی به زندگی افراد را چگونه تحلیل می‌کنید؟ و اینکه آیا فضای مجازی توانسته محبوبیت کتاب‌های علمی را کاهش دهد؟
خوشبختانه عناوین کتاب در سال‌های اخیر خوب است و ما از نظر تعداد کتاب‌های علمی فقیر نیستیم. اما حوزه تالیف در طول سال با کمبود مواجه بوده و برای افزایش تالیف از سوی مولفان نیازمند ابزارهای پیشرفته برای تحقیقات هستیم. درباره ترجمه باید بگویم خوشبختانه مترجمان خوبی در ایران هستند که کتاب‌های ارزنده‌ای را روانه بازار کتاب‌های ستاره‌شناسی و نجوم کرده‌اند. باید به این نکته نیز اشاره کنم که کمرنگ بودن کتابخوانی مخصوص کشور ما نیست. اکنون در سراسر جهان شاهد کمتر کتاب خواندن مردم نسبت به گذشته هستیم. فضای مجازی سلیقه افراد را در کتابخوانی جهت داده است. وقتی افراد می‌توانند کتابی را به صورت مجازی دریافت و مطالعه کنند؛ کمتر به کتاب‌هایی که فیزیک آن‌ها در بازار است روی می‌آورند. در واقع باید بگویم فضای مجازی و اهمیتش نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان جای کتاب را گرفته است.
مسئله بسیار مهمی که در سال‌های اخیر با ورود فضای مجازی به دنیای مطالعات مردم رخ داده است، تاثیرپذیری از کتاب‌هاست اگر کتاب‌های خوبی منتشر شود، می‌تواند از نظر علمی در دنیای مجازی فضای مطلوب‌تری را تجربه کرد و با اطمینان بیشتری به مطالب پرداخته شود. کاربران فضای مجازی اکنون باید بیشتر کتاب بخوانند تا بتوانند کتاب‌ها را پشتوانه مناسبی برای اطلاعات و نوشته‌های خود در این فضا کنند. در واقع مطالب بیرون آمده از کتاب‌ها می‌تواند بستر اطلاعات فضای مجازی در علم باشد و ما باید به این مرحله برسیم. عامل اصلی این هدف نگارش درست و روان کتاب‌هاست؛ اگر کتاب‌های علمی چه در حوزه ترجمه و چه در حوزه تالیف بیان شیوا و صریحی داشته باشند، مطالب‌شان با سرعت بیشتری وارد فضای مجازی می‌شوند و افراد بیشتر جذب می‌شوند.
سرعت ترجمه کتاب‌هایی که در زمینه علم منتشر می‌شود، چگونه است؟ و در چه مدت زمانی به دست علاقه‌مندان این حوزه می‌رسد؟
ترجمه کتاب به معیار‌های مختلفی بستگی دارد. معیار‌هایی نظیر تعداد صفحات، نوع مطالب، و مفاهیمی که مشتاقان خاص خود را دارند؛ بر ترجمه یک اثر تاثیر زیادی می‌گذارد. متاسفانه ناشران قدیمی کتاب‌های علمی، بسیار کم کار شدند. به این دلیل که در سال‌های اخیر سود مالی اندکی دارند. برای کتاب‌های علمی بازار اقتصادی بسیار محدود است. لذا سرعت ترجمه به طور کلی بالا نیست. هر کتابی که به زبان اصلی یا از سوی برخی ناشران خارجی در علم منتشر می‌شوند، الزاما کتاب پر باری نیست که شرایط ورود به فضای علمی کشور را داشته باشند؛ اما مترجمانی هستند که با قطعیت علمی و بدون توجه به صحت مطالب آن دست به ترجمه می‌زنند.
کتاب‌هایی که در جایزه کتاب سال موفق به دریافت جایزه و یا شایسته تقدیر می‌شود چه ملاک‌هایی باید داشته باشند؟
اکثر کتاب‌هایی که در دوره‌های مختلف کتاب سال موفق به دریافت جایزه و یا شایسته تقدیر می‌شوند، شایستگی دارند و از نظر کیفی کتاب‌های خوبی به شمار می‌آیند. به عقیده من ملاک‌هایی که یک کتاب علمی در هر حوزه باید داشته باشد به روز بودن آن است. کتاب باید با تحولات روز مانند یک دانشمند جلو برود و افراد با خواندن آن حس کنند که علم روز را دریافته‌اند و این نیاز به فعالیت بیشتر مولفان و مترجمان و به ویژه ناشران کتاب‌های علمی است. در واقع کتاب‌ها باید یک مطلب جدید برای گفتن داشته باشند و با آخرین نتایج علمی پیش بروند. همه نویسندگان به مسئله به روز بودن کتاب‌ها توجه ندارند و صرفا مطالب ارزنده علمی برایشان اهمیت دارد.
به نظر شما ویژگی یک کتاب علمی استاندارد چیست؟
تالیف کتاب و ترجمه آن در علم و فن‌آوری کل آموزش را به ویژه برای کودکان دربرنمی‌گیرد. در کتاب‌های علمی برای کودکان و در برخی موارد برای بزرگسالان باید جایگاه ویژه‌ای به تصاویر قائل بود. یک کتاب علمی باید طوری باشد که وقتی فردی آن را ورق می‌زند جذب آن شود. در حال حاضر کتاب‌های علمی برای افرادی که علمی نیستند، جذابیت چندانی ندارد. در مجموع کتاب‌های ستاره‌شناسی حرکت رو به جلویی دارد. نویسندگان پس از تالیف و انتشار یک کتاب حتی پس از گذشت سال‌ها نباید نسبت به تالیف خود بی‌تفاوت باشند. به عقیده من یک نویسنده باید تالیفات خود را به روز کند و پس از گذشت چند سال در مطالب آن تجدید نظر کند.
یکشنبه ۵ آذر ۱۳۹۶ - ۱۰:۵۲
نظر شما