خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - شهاب دارابیان: وضعیت نامناسب کتاب شعر در کتابفروشی‌ها و عدم استقبال از کتاب‌های شعر بهانه‌ای شد تا به سراغ گروس عبدالملکیان، شاعر و دبیر بخش شعر نشرچشمه برویم و درباره این موضوع با او گفت‌وگو کنیم.
به نظر شما وضعیت شعر در سال‌های اخیر چطور بوده است؟
به هر حال شعر امروز با تمام فراز و فرودهايش صداهاى متنوعى را شامل مى‌شود و همين حضور صداهاى متنوع نكته مثبتى است كه فضاى شعر را زنده نگه مى‌دارد. هر چند كه بى‌ترديد آسيب‌هايى را در شعر امروز مى‌توان مشاهده كرد كه از جمله آنها كپى‌كارى گسترده در درون هر يک از اين صداهاست.
این کپی‌کاری به چه شکل است؟
معدودند شاعرانى كه به واقع جهان خاص خود را در شعر رقم زده‌اند. چند جريان هستند كه سرآمدانى دارند كه صاحب صداى مستقل هستند و ديگر در بدنه ميانى آنها كپى‌كارى غوغا مى‌كند. البته اين نكته از نگاه سختگيرانه‌اى پديد مى‌آيد كه همذات شعر مدرن است. يعنى شعرى و شاعرى كه قرار است در هر اثر، جهان خاص آن اثر را به واسطه ويژگى‌هاى منحصر به فردش رقم بزند. البته اين مسئله در دوره‌هاى ديگر هم به چشم مى‌آيد و همواره معدود بوده‌اند شاعرانى كه جهان يكتاى خود را ساخته‌اند.
شعر امروز چه تغییراتی کرده است؟
مسئله مهم ديگر كه از ويژگى‌هاى خاص و جديد فضاى شعر امروز است و با مقوله نشر هم كه شما درباره‌اش پرسيديد ربط پررنگى دارد، حضور گسترده شعر در فضاهاى مجازى است كه با ويژگى‌هاى مثبت و منفى خود همراه است. ويژگى‌هايى كه همانطور كه گفتم بر جهان نشر كاغذى هم تاثير گسترده‌اى داشته است.
تاثیرات فضای مجازی به چه شکلی بوده است؟
در اين رابطه مى‌توان به چند نكته اشاره كرد. اول اينكه چون مخاطبان احساس مى‌كنند بخش عمده‌اى از نياز آنها براى خواندن شعر از طريق همين فضاهاى مجازى تامين مى‌شود، متاسفانه كمتر به خواندن كتاب رغبت دارند و همين امر بر فروش بخش عمده‌اى از كتاب‌هاى شعر تاثيرى منفى گذاشته است و يكى از دلايلى است كه سبب شده تيراژ عمومى كتاب‌هاى شعر تا حدود ٥٠٠ نسخه پايين بيايد.
آیا این حرف درباره شاعران مطرح نیز صدق می‌کند؟
خیر. كتاب‌هاى شاعران مطرح همچنان فروش خوبى دارد اما بخش عمده‌اى از بدنه ميانى شعر و مخصوصا شاعران جوانى كه تازه پا به عرصه نشر كتاب گذاشته‌اند، متاسفانه با همان مشكلى كه گفتم مواجه‌اند. مگر آنكه انتشار كتاب‌هايشان از طريق ناشران شناخته شده‌اى چون نشر چشمه، مرواريد، نگاه و غيره كه معرفى گسترده‌ترى از آثارشان دارند و اعتماد بالنسبه خوب مخاطبين را در دهه‌هاى اخير كسب كرده‌اند، اتفاق بيافتد.
شما دبیر بخش شعر نشر چشمه هستید. آیا ارتباط و همکاری با ناشران مطرح کار آسانی است؟
همكارى با اين نشرها هم سختى‌هاى خاص خودش را دارد. حجم درخواست‌ها براى انتشار كتاب در چنين نشرهايى بالاست و اين انتشاراتى‌ها هم نهايتا با محدوديتى كه دارند مى‌توانند هر سال 20 - 30 كتاب منتشر كنند كه معمولا نيمى از اين‌ها هم به شاعران شناخته شده اختصاص دارد.
آیا فضای مجازی تنها به حوزه شعر ضرر رسانده است و هیچ سودی نداشته است؟
به هر حال در ادامه بحث قبلى بايد بگويم كه فضاى مجازى، مسائل متعدد ديگرى را نيز ايجاد كرده است كه برخى از آنها چون اطلاع‌رسانىِ اتفاقات جدى ادبى، چون كارگاه‌هاى شعر يا جلسات نقد يا كتاب‌هاى تازه منتشر شده مثبت است و برخى ديگر از آنها چون سطحى‌نويسى و صرفا كوتاه‌نويسى تنها با اين هدف كه براى اينستاگرام يا فيس‌بوک چيزى بنويسى؛ يعنى به خدمت فضاى مجازى درآمدن، طبيعتا منفى است. آسيب بزرگى كه اين روزها با دغدغه لايک گرفتن و فالوور جمع كردن دارد خود را نشان مى‌دهد. متاسفانه از برخى دوستان بايد پرسيد اينستاگرام مال شماست يا شما مال اينستاگرام هستيد. يعنى شاعرى كه بايد شعرش را بنويسد و سپس روزها و يا شايد ماه‌ها روى آن اثر كار كند تا به پختگى لازم برسد؛ مى‌آيد و اساسا شعرش را در همان فضاى اينستاگرام تاليف مى‌كند و همان وقت هم منتشرش مى‌كند. بعد مى‌خواهد همين‌ها يا چيزهايى با كيفيتِ حدودى همين‌ها را هم به صورت كتاب دربياورد؛ خب معلوم است كه اين كتاب مشترى ندارد. حالا بگذريم از چند نفرى كه چند روزى در اين فضاها به اسم شاعر و ترانه‌سرا مطرح مى‌شوند، ديده هم مى‌شوند و كم و بيش مشترى هم پيدا مى‌كنند.
راهکار چیست؟
اين خاصيت اين فضاست و كارى هم براى آن نمى‌شود كرد و البته زياد هم نگران كننده نيست. اين كسانى كه با حواشى ادبيات رو مى‌آيند، چند صباحى هستند و مى‌روند. كما اينكه مثلا اسم‌هايى به نام شاعر دو يا سه سال پيش مطرح شدند كه امروزه ديگر نامى از آنها نمى‌شنویم. خب شعر جدىِ استخوان‌دار اين طور نيست. بارها خوانده و شنيده خواهد شد و كم كم تبديل به بخشى از حافظه ادبى يك ملت مى‌شود و آن وقت به اين راحتى‌ها پاك نخواهد شد. اكثر شعرها و شاعران جدى دنيا هم داستان‌شان همين بوده است.
دوشنبه ۲۴ مهر ۱۳۹۶ - ۰۹:۲۵
نظر شما