به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)صبح امروز شنبه (16 اردیبهشت‌ماه) نشست آسیب‌شناسی ترجمه آثار ادبی ترکی استانبولی به زبان فارسی با حضور کاوه فضلی خلف، امین صدیقی و آیدین روشن در سالن ملل برگزار شد.
در ابتدای این نشست امین صدیقی درباره اصول و مبانی عام ترجمه از همه زبان‌ها گفت: اگر کسی به زبانی مسلط باشد دلیل نمی‌شود بتواند وارد ترجمه ادبی بشود. باید نقش و توانایی زبان به عنوان یک اصل مبنا قرار گیرد.
این پژوهشگر افزود: بیشترین ترجمه‌های حوزه ادبیات زبان ترکی بیشتر در حوزه شعر معاصر بوده‌اند و پس از آن داستان، رمان و نمایش‌نامه و پژوهش‌های ادبی و عرفانی شامل آثار ادبی کلاسیک و آثار عرفانی مشترک مانند مولانا قرار دارند.
شاعر «سیاره بادبان سوخته» یادآور شد: قبل از انقلاب آثار عزیز نسین خیلی پرتیراژ بود و البته بیشتر نسخه‌ها بازاری و پراشکال بودند. از مترجم‌های خوب آثار عزیز نسین در آن دوره می‌توان به رضا همراه و ثمین باغچه‌بان اشاره کرد.
رئیس شورای تخصصی زبان و ادب فارسی صداوسیما ادامه داد: در دوره رضا سیدحسینی و جلال خسروشاهی آخرین اشعار ناظم حکمت را در مجموعه‌ای ترجمه کردند و در سال‌های بعد خسروشاهی همراه عمران صلاحی کار مشترکی ترجمه کردند. من هم از همان سال‌ها وارد ترجمه شدم. از مترجمان خوب معاصر نیز می‌توان به شهرام شیدایی، رسول یونان و آیدین روشن اشاره کرد.
وی افزود: در حوزه رمان بعد از اعطای نوبل به اورهان پاموک، جریان جدیدی در ایران ایجاد شد و بعد از آن رمان‌نویسان دیگر ترک نیز معرفی شدند. البته ارسلان فصیحی، مترجم کم‌کار و گزیده‌کار قبل از اعطای نوبل به پاموک دو ترجمه خوب از او انجام داده بود.
نویسنده «ساعت سرنوشت» با اشاره به آسیب‌های این حوزه تاکید کرد: بیشترین مترجم‌های این حوزه آذری‌زبان‌ها هستند و از آن‌جایی که بین ترکی آذری و ترکی استانبولی اختلاف‌هایی وجود دارد و همچنین واژه‌‌های مشترک با فارسی دچار تکرار و اشتباه می‌شوند. این مترجم‌ها به‌خاطر ترک‌زبان بودن دچار اعتماد به‌نفس کاذب شده و در کار ترجمه سهل‌انگاری می‌کنند.
او اضافه کرد: در آثار خلاقه رمان درک و دریافت سبک و فرم خیلی مهم است و در شعر هم لحن شاعر نیز باید رعایت شود. نباید آثار به مترجم نزدیک و شبیه شود. حفظ صدای اصلی نویسنده و متن در ترجمه ضروری است. از طرفی فاصله زبان گفتار و نوشتار در زبان ترکی استانبولی به‌اندازه فارسی نیست و عجیب است که مترجم چطور به این استراتژی رسیده که در ترجمه رمان پاموک از زبان شکسته و محاوره‌ای استفاده کند.
وی در پایان تاکید کرد: شتاب‌زدگی ناشر در انتشار کتاب‌های جدید هم عامل مهمی است. همچنین بسیاری از مترجم‌ها حوزه شعر خودشان شاعر هستند و به‌خاطر آذری‌زبان بودن ترجمه می‌کنند. در بسیاری اوقات شعر ترجمه اقتباس آزاد می‌شود. ولی درکل رونق و جریان جدید ادبیات ترک در ایران را مثبت می‌بینم.
در بخش بعدی این نشست کاوه فضلی‌خلف گفت: ترجمه، ترجمه است و نمی‌شود انتظار داشت تمام لذت متن اصلی را به ما بدهد. من معتقدم کتاب ترجمه شده یک اثر مستقل در زبان مقصد است و در همان زبان زندگی می‌کند یا می‌میرد. ممکن است در معنی و صورت دستوری تغییراتی رخ بدهد ولی مترجم باید نهایت تلاش کند تا به متن اصلی وفادار بماند.
مدرس موسسه یونس امره تاکید کرد: معتقدم حتی مترجم باید تا حدی نویسنده هم باشد. همان‌طور که خیلی از مترجم‌های اشعار ترکی شاعر بوده‌اند و به‌همین خاطر کیفیت اشعار ترکی ترجمه از داستان‌ها و رمان‌ها بیشتر است.
خلف خاطرنشان کرد: در بحث زیبایی‌شناسی ترجمه خیلی از اصطلاح‌ها قابل معادل‌یابی هستند و اشتباه در تکرار آن بدسلیقگی مترجم است. باید به بحث نسبیت در ترجمه نیز توجه کنیم ممکن است در ترکی کلمه‌هایی چندتا معنی داشته باشند مترجم باید به‌ظرافت این تفاوت‌ها توجه کرده تا بار معنایی و ضمنی متن آسیب نبیند.
وی افزود: در ایران اساسا چیزی به نام کپی‌رایت وجود ندارد. جزء یک خانم که از بنیاد عزیز نسین مجوز کتبی برای انتشار آثارش گرفته هیچ‌کس این کار را نکرده در همین نمایشگاه نتوانستیم نویسنده‌ای را به ایران دعوت کنیم که آثارش با اجازه کتبی از خودش در ایران چاپ شده باشد.
مترجم کتاب «سیاست خارجی جمهوری خلق آذربایجان» خاطرنشان کرد: مترجم‌ها در اکثر موارد متخصص نیستند و به انگیزه‌های اقتصادی با سرعت ترجمه را انجام می‌دهند. مثلا در مورد آخرین اثر پاموک، ترجمه به کار رقابتی تبدیل شده بود و ناشرها تلاشی برای نظارت روی کار مترجم‌ها نداشتند. از طرفی مترجم هم علاقه ندارد کارش را برای اسلام و بررسی قبل از انتشار به‌کسی بسپارد.
وی یادآور شد: در کل اشتباه‌‌های ترجمه ترکی بیشتر در سطح درست و نادرست بودن است و اصلا به حد زیبایی‌شناسی نمی‌رسد امیدوارم کاری که در ترجمه از شعر ترکی شده در رمان‌ها هم اتفاق بیافتد.
آیدین روشن در ابتدای سخنان خود به سابقه بیش از هزار سال همسایگی با کشور ترکیه اشاره کرد و گفت: ما می‌توانیم دوستانمان را انتخاب کنیم ولی همسایگانمان را نه. سابقه ارتباط فرهنگی بین ایران و ترکیه به دوران قدیم برمی‌گردد. متاسفانه بیشتر مترجم‌ها سراغ اورهان ولی و ناظم حکمت می‌روند که شعرای کلاسیک ترک محسوب می‌شوند و شعر مدرن و معاصر ترکیه در ایران شناخته شده نیست. حتی همان شاعرها را هم با اشعار اولیه‌شان می‌شناسند.
این شاعر افزود: در انتخاب اشعار نیز، ژانرهای محدودی انتخاب می‌شود. مثلا در سبک شعر سورئالیسم ترکیه ترجمه‌ای نداریم. همچنین باید توجه کرد که در انتخاب اشعار نباید وارد دسته‌بندی‌های سیاسی در ترکیه شد. ما شعر خوب می‌خواهیم. باید چیزی به مخاطبان ارایه دهیم که برایشان تازگی داشته باشد.
روشن یادآور شد: در ترکیه نیز نهایتا تا فروغ و شاملو را می‌شناسند. باید در برنامه‌های فرهنگی آینده دعوت شاعران ترک را به ایران در نظر بگیریم.
سیاُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» و با ریاست سیدعباس صالحی از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب میزبان علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خواهد بود.
شنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ - ۱۴:۱۹
نظر شما