مصطفی رحماندوست در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت شعر کودک امروز اظهار کرد: مطالعه میدانی و اجتماعی به درد بخوری در حوزه شعر کودک امروز نشده است که مبنی بر یافته‌های پژوهشی و علمی باشد تا بتوانیم بر مبنای آن استدلال کرده و جنبه‌های مختلف این حوزه را تحلیل و بررسی کنیم. اما من براساس تجربیاتی که در طول سال‌ها فعالیت در حوزه شعر و داستان کودک و نوجوان کسب کرده‌ام، می‌توانم بگویم در حوزه شعر کودک با دو مشکل عمده مواجه‌ایم؛ یکی این‌که در سرودن شعر به مسایل، مشکلات، لذت‌ها، نیازها و دغدغه‌های کودکان و نوجوانان امروز کمتر توجه می‌شود.

شاعران کمتر به سراغ دغدغه‌ها و نیازهای بچه‌های امروز رفته‌اند

این شاعر و نویسنده پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان در این باره توضیح داد: ما مخاطب شناخته شده‌ای به نام «کودک» در این حوزه داریم که در روزگاری زندگی می‌کند که در آن لذت بردن با روزگار 30 سال پیش خیلی فرق کرده و روش تشویق کردن او به مطالعه و کتاب‌خوانی نیز با گذشته تفاوت زیادی کرده است، اما متاسفانه همکاران من کمتر به دنبال دغدغه، نیازها و خواسته‌های بچه‌های امروزی رفته‌اند تا اگر قرار است به او لذت، شادی و خیال‌انگیزی ببخشند این موارد را مورد توجه قرار دهند. این مساله سبب شده که کودکان چون پاسخی برای نیازهایشان در شعرها و داستان‌هایی که منتشر می‌شود، نمی‌یابند، رغبتشان را برای ادامه مطالعه از دست می‌دهند.

رحماندوست ادامه داد: دومین مشکل عمده شعر کودک که مخاطبان در جریان آن نیستند ولی شاعران به خوبی به آن واقف‌اند، رسالت زبانی و ادبیاتی شعر کودک و نوجوان است که بر عهده شاعران این حوزه است. ما همیشه می‌گوییم ادبیات غنی هزارساله داریم و به آن می‌بالیم اما مسلماً بچه‌های ما نمی‌توانند با این ادبیات غنی ارتباط برقرار کنند، مگر این‌که رشته تحصیلی آن‌ها در آینده ادبیات باشد و خودشان به تحقیق و پژوهش در این حوزه بپردازند.
 
شاعران باید پلی بزنند بین بچه‌های امروز و ادبیات دیروز
 
به گفته شاعر «صد دانه یاقوت»، ما همیشه می‌بالیم که زبانی که با آن سخن می‌گوییم همان زبانی فردوسی و سعدی است و قدرت زبانی‌شان آن‌قدر زیاد بوده که تا به امروز هیچ تغییری نکرده است. اما ما شاعران کودک باید بدانیم که دو وظیفه اصلی بر عهده داریم؛ یکی این‌که پلی بزنیم بین بچه‌های امروز و ادبیات دیروز و دیگری توجه به رسالت زبانی.
 
این قصه‌نویس و مترجم کتاب‌های کودکان و نوجوانان، توضیح داد: پل زدن بین بچه‌های امروز و ادبیات دیروز به معنای ساده کردن ادبیات دیروز و بیان ساده آن برای بچه‌ها نیست، ما باید در آثارمان نوعی لذت روحی از این مطالب در بچه‌ها ایجاد کنیم که وقتی ادبیات کلاسیک می‌بینند، زمینه‌ها و سابقه‌های روحی لذت‌ بردن از آن را قبلاً کسب کرده باشند و برای این کار ما باید اول خودمان لذت‌های این کتاب‌ها را تجربه کرده و بفهمیم و سپس به زبان بچه‌های امروز برگردانیم. تمام تصاویری که در تشبیهات، کنایه‌ها و استعارات زبان و ادبیات فارسی وجود دارد برای مخاطب بسیار لذت‌بخش است، ما باید بتوانیم لذتی که در این تصاویر وجود دارد را درک کرده و زمینه‌های لذت بردن مخاطبان از ادبیات کلاسیک را فراهم کنیم.
 
شاعران به رسالت زبان‌آموزی شعر توجه کنند
 
رحماندوست در ادامه سخنانش توجه به رسالت زبان‌آموزی شعر را به عنوان دومین وظیفه شاعران کودک عنوان کرد و گفت: چه بخواهیم و چه نخواهیم شعر کمک زیادی به زبان‌آموزی و زبان‌ورزی کودکان می‌کند، ما در کشوری زندگی می‌کنیم که مناطق دو زبانه زیادی در آن وجود دارد و مردم به زبان‌های دیگری به‌جز فارسی مانند کردی، ترکی، عربی، گیلکی، بلوچی و... سخن می‌گویند. کار شاعران و نویسندگان کودک این است که در عین حالی که به انتقال لذت‌ها و زیبایی‌های شعر توجه می‌کنند، حتماً مساله آموزش زبان را مدنظر قرار دهند.

وی یادآور شد: زبان، از طریق شعر به راحتی به کودکان آموزش داده می‌شود و کودک به واسطه آن می‌تواند بیاموزد که چگونه بخواند، بنویسد و زیبایی‌های اطراف را درک کند. در حالی که مساله زبان‌آموزی در زبان محاوره‌ای خیلی کم اتفاق می‌افتد و کودکان هم قبل از ورود به مدرسه بیشتر با زبان محاوره‌ای سروکار دارند. حال باید بررسی کنیم شعرهای ما در حال حاضر تا چه میزان توان آموزش زبان را به کودکان دارند.

افزایش توجه به شعر نیمایی در سال‌های اخیر

شاعر مجموعه «دنیا دنیا لالایی» درباره میزان نوآوری و خلاقیت در شعر کودک امروز نیز گفت: در 10 سال اخیر این مساله خیلی اتفاق افتاده و فرم‌های جدیدی کار شده است. شاید کسی در 15 سال پیش فکر نمی‌کرد شعر نیمایی برای کودکان بتواند سروده شود ولی الان این کار انجام می‌شود. حال این‌که بعضی‌ از این شعرها مخاطب را جذب می‌کند و بعضی نه بستگی به ذائقه و سلیقه کودکان و نوجوانان دارد. باید ببینیم کدام یک از این فرم‌ها با ذوق و طبع مخاطبان ما هم‌خوانی و مطابقت دارد.
 
نوعی دلزدگی نسبت به قالب چهارپاره ایجاد شده است
 
به اعتقاد رحماندوست، امروزه در اثر تکرار زیاد قالب چهارپاره در شعر کودک نوعی دلزدگی نسبت به این قالب ایجاد شده است و به همین دلیل مخاطبان از قالب‌های جدید و متفاوت دیگری مانند سپید و نیمایی در شعر کودک استقبال می‌کنند. به نظر می‌رسد قالب نیمایی در شعر کودک و خردسال خیلی خوب جواب داده و بهتر است گسترش یابد زیرا این قالب‌ها به تلون ذوق و سلیقه مخاطبان پاسخ می‌دهد.
 
نویسنده کتاب «فرهنگ‌ ضرب‌المثل‌ها» در ادامه سخنانش به لزوم توجه به قواعد شعر اشاره کرد و گفت: البته این به معنای توجه نکردن به دستور زبان و قواعد شعر نیست. باید توجه داشت که وزن لازمه شعر فارسی است، شعر کودک هم جزئی از شعر فارسی است و باید دارای وزن باشد.

به گفته رحماندوست، قاعدتا هر چه کودک سنش کمتر باشد دنیای ذهنی آهنگین‌تری دارد و در این سن آهنگین‌ بودن شعرها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. بر این اساس در مواردی لازم است شعرها بیشتر آهنگین باشد مانند ترانه‌هایی که برای خردسالان و کودکان سروده می‌شود و در جاهایی هم لازم است شعرها بر مبنای وزن عروضی و وزن هجایی باشد و شاعران باید به این موارد توجه داشته باشند.