به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) جشنواره« صلح در ادبیات کودک» با همکاری انجمن علمی مطالعات صلح ایران، خانه اندیشمندان علوم انسانی، موسسه زبان کیش و مهدکودک رخشید، شنبه (هفدهم مهرماه) از ساعت 16تا 18 با حضور مصطفی رحماندوست، نویسنده، شاعر و مترجم، رابعه موحد، دکترای روانشناسی اجتماعی و مجتبی مقصودی، رئیس انجمن علمی مطالعات صلح ایران در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
 
مصطفی رحماندوست در این آیین با اشاره به نبود تعریفی دقیق و جامع از واژه صلح گفت: من تعریف فلسفی جامعی برای صلح پیدا نکردم. هرکس هم خواسته صلح را تعریف کند از درِ جنگ وارد شده و مثلاً گفته است: «جایی که جنگ نیست». در فرهنگ‌نامه‌ها هم گفته‌­اند: «صلح وضعیتی است که شرایطی آرام، بی تشویش، بی‌ترس و بدون نزاع در آن داشته باشیم.» در این تعریف هم در بخش پایانی به جنگ اشاره شده است.

وی افزود: اسپینوزا که از متفکران شناخته شده غربی است در تعریفش از صلح می­‌گوید: «فضیلتی است که از نیروی جان مایه می‌گیرد.» از کسی چون او چنین تعریفی که بیشتر لحنی عارفانه دارد، بعید به‌نظر می‌رسد. در مقابلش دکارت با این‌که عقاید دوگانه‌انگاری دارد و در نظراتش با اسپینوزا مخالفت می‌کند هم صلح را فضیلت می‌داند. وقتی به فقه اسلامی هم رجوع کردم، آن‌را عقدی لازم یافتم که پس از یک درگیری واقع می‌شود. نکته جالب این‌که، دروغ گفتن در فقه در دو جا ایرادی ندارد؛ یکی برای ایجاد صلح و دیگری برای پیروزی در جنگ.

رحماندوست با تأکید بر اشاره همه تعاریف موجود به جنگ، اظهار کرد: وقتی همه این تعاریف را کنار هم می‌گذاریم، به‌نظر می‌رسد شاید بهتر است به‌جای سخن گفتن از صلح درباره نفی جنگ صحبت کنیم. شاید بهترین تعریفی را که می‌توان برای صلح پیدا کرد، عرفا ارائه داده باشند که می‌گویند: «صلح نظم در آرامش است.»

این شاعر و نویسنده کودک ادامه داد: صلح یک مفهوم کاملاً بزرگسالانه است و چیزی است که باید بین جوامع اتفاق بیافتد، نه بین افراد. در دنیای بچه‌ها، صلح و جنگ به معنایی که ما بزرگسالان احتیاج داریم، معنا ندارد؛ آن‌ها جنگ و صلح را بازی می‌کنند. در دوران هشت‌ساله دفاع مقدس حتماً به یاد دارید که کودکان ایرانی با ساختن سنگرهایی از پشتی و بالشت و متکا در دو جبهه بازی جنگ می‌کردند؛ بازی که انرژی داشت و واقعاً از انجامش لذت می‌بردند. وقتی به تاریخ ادبیات دنیا رجوع می‌کنیم، نمونه آثاری که درباره صلح سخن گفته باشند، بسیار اندک‌اند و در کشور ما هم اوضاع این‌چنین است. داستان‌های حماسی کهن، قصه‌هایی که در آن قهرمان‌های جنگی مورد تجلیل قرار می‌گیرند و بزرگداشت حاکمانی که سرزمین‌های دیگر را پشت سر هم فتح کرده‌اند، موضوعات کلی ادبیات ما را شامل می‌شوند.

وی بیان کرد: ادبیات کودک و نوجوان، حداکثر 200 سال است که در جهان مورد توجه قرار گرفته و عمر آن در ایران نهایتاً 100 سال است. این قدمت حدوداً برابر با تاریخ شکل‌گیری موضوعی به نام صلح در جهان است. اگر بخواهیم موضوعات مختلفی را که می‌تواند در ژانر صلح قرار بگیرد بررسی کنیم، به‌صورت فهرست‌وار نبود جنگ، دوستی، بی‌تشویشی، نبود کشمکش، بی‌ترسی، داشتن غذا، امکان اظهار هویت، امکان آزادی دین و مناسبت‌ها بودن خشونت و آرامش داشتن را شامل می‌شود.

شاعر شعر معروف انار (صد دانه یاقوت) با اشاره به تجربه 40 ساله‌اش در زمینه نویسندگی ادبیات کودک گفت: منِ نویسنده چطور می‌توانم از نبود ترس برای بچه صحبت کنم؟ بسیاری از مطالبی که امروز در قالب کتاب به بچه‌ها آموزش داده می‌شود با ترس در ارتباط است. برای مثال آموزش نه گفتن، به کسی که می‌خواهد از کودک سوءاستفاده جنسی کند، مال و اموالت را ببرد و اذیت و آزارت کند، با ایجاد ترس محقق می‌شود. بچه‌ها از چیزی که نمی‌شناسند، می‌ترسند.
 
ما نسلی بودیم که کودکی نکردیم

دکتر رابعه موحد به‌عنوان دیگر سخنران جشنواره «صلح در ادبیات کودک» اظهار کرد: رشته تحصیلی من روانشناسی است، بنابراین پیرامون روانشناسی کودکان صحبت خواهم کرد. معتقدم نگرش ما از شناخت کودکان، ادبیات کودک را شکل می‌دهد. ما باید دنیای کودک، نگرانی‌هایش و بحران‌هایش در زندگی عادی و شرایط نابسامان را بشناسیم. اگر به کودکی نسل خودمان نگاه کنیم، شاید این موضوع را بهتر درک کنیم. ما نسلی بودیم که کودکی نکردیم، نوجوانی نکردیم، جوانی نکردیم و امروز که پای در مسیر میانسالی گذاشته‌ایم، افسردگی‌ها، اضطراب‌ها و ترس‌های دوران رشدمان را با خود به همراه داریم.

وی ادامه داد: خاطرات ما از وقتی کودک بودیم، خیابان‌های شلوغی است که در آن مردم مرگ کسی را می‌خواستند که شاه نام داشت. پس از به وقوع پیوستن انقلاب اسلامی، سر سفره‌های غذا، پدران و مادران و آشنایانمان باهم بر سر مطالب مختلف سیاسی جروبحث می‌کردند. یکی کمونیست شده بود، دیگری منافق نام داشت و به آن‌ یکی می‌گفتند توده‌ای. همه به هم مارک زده بودند. راستی و چپی عنوان‌هایی بود که مردم به‌هم می‌گفتند و ما به‌عنوان کودکان آن زمان از این رفتار، از دیدن خبر اعدام‌ها و تصاویرشان در روزنامه‌ها و از شلوغی‌هایی که در خیابان‌ها بود، می‌ترسیدیم.

موحد گفت: امروز که به اخبار نگاه می‌کنیم، داعشیانی را می‌بینم که به‌راحتی آدم می‌کشند، اما از خود نمی‌پرسیم این گروه از کجا آمده‌اند؟ این‌ها نسلی هستند که در کودکی زیردست مجاهدان در افغانستان رشد کرده‌اند، بعد از آن طالبان را دیده‌اند و امروز به داعش پیوسته‌اند.

این روانشناس با اشاره به تأثیرات دوران رشد در ذهن کودکان، عنوان کرد: کودکانی که امروز در یمن از آغوش مادرانشان جدا شده‌اند، فردا اضطراب این جدایی را با خود خواهند داشت و دور از انتظار نیست که روزی انتقام جدایی از آغوش مادر را بگیرند.

در بخش پایانی این برنامه، هدایایی به کودکان حاضر در جشنواره اهدا شد و کودکان با مهمانان برنامه عکس یادگاری گرفتند. جشن امضای کتاب‌های مصطفی رحماندوست نیز در محوطه پارک محل برگزاری جشنواره انجام شد.