به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی ویراست سوم کتاب «فرهنگ نشر نو» تالیف و ترجمه محمدرضا جعفری، عصر روز چهارشنبه (14 مهرماه) با حضور عزت‌الله فولادوند، حسن هاشمی میناباد و نویسنده اثر در سرای اهل قلم موسسه فرهنگی خانه کتاب برگزار شد.

محمدرضا جعفری در ابتدای این نشست اظهار کرد: در اواسط دهه 1350 که پس از 15 سال ترجمه، تالیف، ویرایش و تصحیح نزدیک به 500 کتاب، به سردبیری و سرپرستی بخش تولید انتشارات امیرکبیر رسیده بودم، هنگام نظارت بر کار تصحیح و چاپ فرهنگ‌ها و مقایسه آن‌ها با منابع خارجی به نقایص، کاستی‌ها، بی‌نظمی‌ها و نابسامانی‌های فراوانی برمی‌خوردم و آن‌ها را یادداشت می‌کردم تا در فرصتی مناسب فرهنگ‌هایی کم‌نقص‌تر، منظم‌تر و بسامان‌تر تالیف کنم.
 
وی ادامه داد: همچنین هنگام ویرایش متون مختلف، اصطلاحات و برابر‌های جالب و ناب ‌آن‌ها را نیز یادداشت می‌کردم. بعدها تصمیم گرفتم از این اطلاعات استفاده و فرهنگی منتشر کنم که جوابگوی نیاز مترجمان باشد.
 
این مترجم برجسته با اشاره به تغییرات ویراست‌های این کتاب گفت: در ویراست اول حدود یک‌هزار و 650 کلمه و اصطلاح و در ویراست دوم نیز حدود 100 صفحه به کتاب اضافه شد. در بررسی مجدد به این نکته برخوردم که مترادف‌های برخی کلمات کافی نیست و به همین دلیل واژه‌های دیگری را اضافه کردم.

وی افزود: این روزها در حال تهیه یک فرهنگ کامل انگلیسی به فارسی هستم که 6 هزار صفحه از آن آماده شده و پیش‌بینی می‌کنم که این فرهنگ تا سال آینده آماده و منتشر شود.
 
دقت «فرهنگ نشر نو» اعجاب‌انگیز است

در ادامه این نشست عزت‌الله فولادوند، مترجم برجسته حوزه فلسفه در توضیح این فرهنگ اظهار کرد: این کتاب خدمتی بزرگ به فارسی‌زبانان علاقه‌مند به دانش زبان انگلیسی است. مرحوم عبدالرحیم جعفری (پدر محمدرضا جعفری) صنعت نشر را کشان‌کشان از قرون وسطی به قرن 20 آورد و خدمت بزرگی به صنعت نشر کرد. او بدون شک یکی از خدمتگزاران پاک فرهنگی ایران بوده و باید انتظار داشت که آن پدر، چنین فرزندی را تحویل جامعه دهد.
 
وی ادامه داد: جعفری در تالیف این کتاب دقتی به خرج داده که برای من اعجاب‌انگیز است، چراکه دقت بسیار زیادی صرف تالیف، تنظیم و چاپ این کتاب شده است. زبان فارسی که زبان مادری ماست، سابقه‌ای دراز و پرفراز و نشیب دارد. فرهنگ‌های لغت از قرن پنجم هجری در کشور ما رایج بوده و تعداد آن‌ها غیرقابل شمارش است.

این مترجم برجسته با اشاره به تاریخ انتشار فرهنگ لغت در کشور گفت: کتاب‌های فرهنگ لغت قبلی معمولا عربی به فارسی بودند اما با گسترش ارتباط کشور ما با کشورهای اروپایی، رفته‌رفته فرهنگ لغت سایر زبان‌ها نیز آماده و منتشر شدند.

وی افزود: در فرهنگ‌نگاری امروزی، اساس آمدن واژه‌ها به صورت الفبایی است و علاوه بر معنی کلمات، تلفظ، ریشه‌شناسی، خصوصیات نحوی، متضادها، مترادف‌ها و کاربرد‌های واژه آورده می‌شود. همچنین لازم است سطح لغت نیز مشخص شود تا مخاطب بفهمد که لغت رسمی، عامیانه، محلی و یا محاوره است.

فولادوند در توضیح اصول فرهنگ‌نگاری اظهار کرد: نکته‌ای که هرگز نباید در فرهنگ‌نگاری از نظر دور بماند این است که فرهنگ‌نگاری دوزبانه در اساس مانند ترجمه است، بنابراین شرط‌های موفقیت در ترجمه متون در این کتاب‌ها باید اجرا شود. هدف از تولید فرهنگ‌نامه‌ها این است که کتاب، کلام دو شخص با دو زبان مختلف را به آن‌ها بفهماند؛ پس نخستین شرط موفقیت در فرهنگ‌نگاری و ترجمه، ورزیدگی در هر دو زبان است. البته آشنایی با مهم‌ترین زبان‌ها موثر در هر یک، مثلا آشنایی با یونانی و لاتین برای زبان‌های اروپایی و عربی برای فارسی بسیار تاثیرگذار است.

مترجم کتاب «برج فرازان» ادامه داد: فرهنگ‌ لغت باید انتقال معنا از زبانی به زبان دیگر باشد و نه انتقال کلمه، زیرا کلمه هر قدر هم که درست انتخاب شود، باز ممکن است بخشی و یا گوشه‌ای از معنا را نرساند. ارزش این فرهنگ نیز به این است که معنا و کاربرده‌های هر کلمه را بیان کرده، در واقع جعفری سطح سخن را در این کتاب، نشان داده است.

وی با اشاره به زحمات محمدرضا جعفری گفت: با نگاهی به انبوه مترادف‌ها در مقابل برخی واژگان مشکل‌ساز انگلیسی به این نتیجه می‌توان رسید که جعفری در تالیف این کتاب سنگ‌تمام گذاشته است. همیشه به دوستان جوان توصیه می‌کنم که هیچ کاری برخلاف تصور بسیاری از هموطنان عزیز، ساده نیست. هر کاری نیازمند زحمت، دقت، عرق‌ریزی و کشیدن بار زحمت استادان است؛ کاری که جعفری به بهترین شکل ممکن انجام داده است.

فولادوند افزود: امیدوارم محمدرضا جعفری همچنان به فعالیت‌های فرهنگی خودش ادامه دهد و روزی شاهد آن باشیم که وی فرهنگ فارسی به انگلیسی نیز تالیف کرده است. همچنین آرزو دارم، اکنون که شرایط کار تا حدی فراهم است، در آینده کمتر شاهد ترجمه‌های نادرست و بی‌ارزش باشیم.

جعفری شکارچی واژه‌هاست

حسن هاشمی میناباد که آخرین سخنران این نشست بود اظهار کرد: مرحوم عبدالرحیم جعفری نامی پرآوازه در نشر ایران بودند و تاثیر او بر فرهنگ معاصر را نمی‌توان انکار کرد. محمدرضا جعفری هم اگرچه در نشر فعال است، بیشتر به دلیل فرهنگ‌نامه دوزبانه‌اش شناخته شده است. اخیرا در مقاله‌ای نوشتم که با توجه به سال‌ها سابقه‌ام در ترجمه، ویراش ترجمه و تدریس، فرهنگ‌های «پویا»، «هزاره» و «نشر نو» را می‌پسندم.

وی ادامه داد: اگر این فرهنگ‌ها را از لحاظ دقت و صحت رتبه‌بندی کنم، به ترتیب «نشر نو»، «پویا»  و «هزاره» خواهد بود و اگر از نظر حجم رتبه‌بندی کنم، «هزاره» در جایگاه نخست و «نشر نو» در جایگاه سوم قرار می‌گیرد. جعفری گذشته از احساس مسئولیت و سعی زیاد، خلاقیت‌های زیادی در تهیه این کتاب به خرج داده است. جعفری شکارچی واژه‌هاست، زیرا به دنبال معادل‌های واژه می‌رود، اما معادل‌ها معمولی را قبول نمی‌کند و به دنبال کلمه‌هایی است که در فرهنگ‌های عمومی و تخصصی نیامده‌اند. من به‌عنوان یک مترجم، وقتی از همه‌جا درمانده می‌شوم به «فرهنگ نشر نو» مراجعه می‌کنم.
 
این مترجم با اشاره به ویژگی‌های اثر جعفری گفت: «فرهنگ نشر»‌ از بهترین کتاب‌های مرجع موجود است و بی‌تردید نقش ارزنده‌ای در بهبود ترجمه و زبان‌آموزی داشته و دارد. این فرهنگ دو بخش دارد؛ بخش انگلیسی - انگلیسی و بخش انگلیسی - فارسی.  بخش اول برای تولید زبان است و بخش دوم برای درک زبان و ترجمه کاربرد دارد. ترکیب فرهنگ یک زبانه با دوزبانه در خارج کشور وجود داشته، اما این‌کار در ایران ابتکار جعفری است.