خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- چاپ دیجیتال معمولاً شامل چاپ حرفه‌ای در تیراژهای کم‌تعداد توسط نشر رومیزی و دیگر منابع دیجیتال است که به‌وسیله چاپگرهای لارج‌فرمت و یا چاپگرهای لیزری و جوهرافشان حرفه‌ای انجام می‌شود. چاپ دیجیتال دارای هزینه بیشتری برای چاپ هر صفحه در مقایسه با روش‌های سنتی مثل چاپ اُفست است، اما این قیمت بالاتر معمولاً با صرفه‌جویی در هزینه‌های دیگری که در تهیه پلیت‌های چاپ انجام می‌شوند، برای تیراژهای کم‌تعداد جبران می‌شود. این روش، امکان چاپ بلافاصله پس از تقاضا در تیراژ محدود را فراهم می‌آورد و امکان تغییر تصاویر و محتویات صفحه اطلاعات متغیر در هر برگ چاپی را در اختیار می‌گذارد؛ این‌ها تنها بخشی از مزایای چاپ دیجیتال به‌شمار می‌آیند. اما چاپ دیجیتال معایبی نیز دارد که برای آشنایی بیشتر با مزایا و معایب این نوع از چاپ و این‌که چرا برخی ناشران از استفاده از چاپ دیجیتال خودداری می‌کنند، پای سخنان دکتر خدایار صادقی، نویسنده و کارشناس حوزه چاپ نشستیم. متن این گفت‌وگو به شرح زیر است:

به‌نظر شما ضرورت و اهمیت چاپ دیجیتال در چیست؟

قبل از پرداختن به موضوع چاپ دیجیتال بد نیست به‌عنوان مقدمه به شرح یک ضعف تاریخی در صنعت چاپ کشور بپردازیم، بدین ترتیب که از گذشته دور، انتقال فناوری چاپ به کشور با مشکلات ماهوی مختلفی روبه‌رو بوده که از آن‌جمله می‌توان به عدم انتقال دانش فنی مرتبط با فناوری (Technical knowledge)‌، عدم انتقال دانش فرایند بکارگیری فناوری (Process knowledge) و توجیه نشدن صاحبان واحدهای چاپی با مدل کسب و کار متناسب با فناوری جدید (Business model) اشاره کرد.

در نتیجه با شرایطی روبه‌رو هستیم که در عین بکارگیری فناوری‌های به‌روز در بسیاری از واحدهای چاپی، سطح بهره‌وری در خوشبینانه‌ترین حالت، از 50 درصد تجاوز نمی‌کند. این بدان معنا است که ارزش‌افزوده زیادی از منابع مالی سرمایه‌گذاری شده، عاید واحدهای فعال نشده و با عدم تولید ثروت، واحدهای فعال به‌مرور قدرت سرمایه‌گذاری خود را از دست داده‌اند.

البته شرایط حاکم بر فناوری‌های دیجیتال نسبت به فناوری‌های سنتی چاپ بسیار بحرانی‌تر است، چراکه عمر تجهیزات دیجیتال بسیار کوتاه است و اگر با الزامات بهره‌برداری آن به‌سرعت آشنا نشویم، قبل از این‌که بتوان استفاده تجاری و عملیاتی درستی از آن کرد، فناوری‌های جدیدی جایگزین فناوری قبلی شده است. برای مثال عمر فناوری ایمیج ستر، آن‌قدر کوتاه بود که قبل از تسلط لیتوگرافان با زیرساخت‌های فنی و الزامات تجاری آن، نظیر لزوم استقرار گردش‌‌کار دیجیتال یا گردش‌کار PDF، عملاً عمر فناوری به‌سر رسید و جای خود را به فناوری پلیت‌ستر داد. نکته جالب توجه آن است که در مورد پلیت‌ستر نیز این غفلت همچنان ادامه دارد و اغلب واحدهای لیتوگرافی، با سیستم‌های کنترل کیفیت ملازم CTP نظیر سیستم مدیریت رنگ و پری‌فلایتینگ آشنا نیستند و یا از منافع گردش کار RGB استفاده نمی‌کنند.

بنابراین اگر چاپ دیجیتال را یک فناوری جدید محسوب کنیم که البته این‌طور نیست و سال‌ها از ظهور آن می‌گذرد، لازم است که الزامات بکارگیری درست آن از منظر دانش فنی، زیرساخت فرایندی و مدل کسب و کار مورد بررسی قرار گرفته و همچنین اثر این فناوری بر سایر فناوری‌ها و فضای کسب و کار چاپ مورد تحلیل قرار گیرد تا شرایط بهره‌برداری اثربخش و به‌صرفه از آن فراهم شود.

مزایا و معایب چاپ دیجیتال نسبت به سایر فناوری‌های چاپ کدامند؟

وضعیت چاپ دیجیتال به‌طور کلی و در ایران به‌طور خاص با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو است که پاسخ‌دهی به این پرسش را مشکل می‌کند. از جمله آن موارد زیر است:

بر خلاف فناوری‌های سنتی چاپ که در دوره بلوغ خود هستند، این فناوری به‌سرعت در حال رشد و توسعه است و شرکت‌های سازنده مختلفی در سراسر جهان در این عرصه با هم در رقابت بوده و هر روزه ابتکار جدیدی در این فناوری مشاهده می‌شود. بنابراین آنچه که از نقاط ضعف فناوری چاپ دیجیتال توسط یک کارشناس اسم برده می‌شود، ممکن است قبلاً برطرف شده و یا در آینده نزدیک برطرف شود (البته بسیاری از محاسن فعلی چاپ دیجیتال نسبت به سایر فناوری‌های چاپ و به‌خصوص اُفست نیز در حال کمرنگ شدن است چرا که فناوری اُفست نیز در سال‌های اخیر بسیار پیشرفت کرده است.)

فناوری‌های دیجیتال بسیار متنوع هستند و ذکر مزیت یا عیب برای کلیت فناوری چاپ دیجیتال درست نیست، چراکه هر نوع از فناوری چاپ دیجیتال دارای کارکرد و محدودیت خاص خود است و بسیاری از اشکالات یا مزایای نامبرده شده درباره فناوری‌های چاپ دیجیتال، تنها در مورد بخش خاصی از این فناوری صادق است.

در حال حاضر برندهای مختلفی در جهان به تولید و توسعه فناوری‌های چاپ دیجیتال مشغولند که متأسفانه بسیاری از آن‌ها آمریکایی یا وابسته به تکنولوژی‌های آمریکایی بوده و به دلایل تحریم‌های اولیه دولت آمریکا، در ایران حضور رسمی نداشته و امکان ورود ماشین‌آلات چاپ دیجیتال مدرن و پیشرفته این برندها به ایران وجود ندارد. در مواردی نیز به دلایل تجاری نظیر به‌صرفه‌ نبودن خرید و بکارگیری تجهیزات پیشرفته، حتی برندهای معروف اروپایی یا ژاپنی نیز در بازار ایران فعال نیستند. بنابراین اگر درباره مزیت رقابتی ماشین‌آلات پیشرفته چاپ دیجیتال در مقایسه با سایر فناوری‌های چاپ صحبت می‌شود، بدان معنا نیست که در حال حاضر استفاده از این مزیت‌ها در کشور امکان‌پذیر است. فناوری‌های دیجیتال قابل رقابت یا حتی برتر از فناوری‌های سنتی چاپ، بسیار با آن‌چه که در کشور در قالب تعدادی ماشین استوکی تکثیر یا جوهرافشان بی‌نام و نشان چینی یافت می‌شود، فاصله دارند.

با تکیه بر توضیحات بالا، به بعضی از مزایا و معایب فناوری چاپ دیجیتال نسبت به سایر فناوری‌های سنتی چاپ اشاره می‌شود و مجدداً تأکید می‌شود که این موارد بسیار کلی است و قابل تعمیم به همه انواع فناوری چاپ دیجیتال و کاربردهای آن نیست.

مزیت‌ها

- راحتی کار با ماشین‌آلات چاپ دیجیتال نسبت به سایر فناوری‌های سنتی چاپ (دانش‌محور در مقابل تجربه‌محور).
- تربیت اپراتور چاپ دیجیتال در زمانی بسیار کمتر نسبت به فناوری‌های سنتی انجام می‌شود (البته لازم است که اپراتور چاپ دیجیتال از دانش پیش از چاپ دیجیتال، گردش کار دیجیتال، نرم‌افزاهای گرافیکی و مبانی شبکه مطلع باشد).
- زمان آماده‌سازی کم ماشین (البته زمان آماده‌سازی ماشین‌آلات چاپ اُفست به‌شدت در حال کاهش است).
- فقدان باطله اول چاپ بر خلاف سایر فناوری‌های چاپ.
- ساده‌تر بودن دستیابی به کیفیتی یکسان در چاپ‌های مختلف.
- بی‌نیازی از زمان خشک شدن محصول چاپی.
- کیفیت محصول چاپی در فناوری چاپ دیجیتال، به متغیرهای کمتری نسبت به چاپ‌های سنتی وابسته است.
- بستر چاپی قابل استفاده در چاپ دیجیتال (substrate) بسیار متنوع است و از کاغذ و مقوا گرفته تا سنگ و شیشه و فلز و بسیاری از احجام را شامل می‌شود.
- زمان سفارش تا تحویل ماشین چاپ دیجیتال کمتر از فناوری‌های سنتی چاپ است.
- تعداد برندهای فعال در چاپ دیجیتال بسیار بیشتر از برندهای فناوری‌های سنتی هستند و بدین ترتیب قیمت‌ها رقابتی‌تر و قدرت انتخاب و چانه‌زنی مشتری بیشتر است.
- در تیراژ پایین، قیمت تمام‌شده یک عدد از محصول چاپ دیجیتال، نسبت به قیمت واحد محصولات تولیدشده توسط فناوری‌های دیگر کمتر است (اما این مسأله بدین معنی نیست که این قیمت برای مشتری، در همه موارد قابل قبول و رضایت‌بخش است).
- به علت نبود مستر فیزیکی در چاپ دیجیتال، امکان ارائه خدمات ارزش‌افزوده‌ای نظیر چاپ اطلاعات متغیر (variable data printing) وجود دارد.
- چاپ دیجیتال فاقد پساب‌های صنعتی است و از این نظر کمتر به محیط زیست آسیب وارد می‌کند.
- چاپ دیجیتال تولید آلودگی صوتی نمی‌کند و امکان بهره‌گیری از آن در محیط‌های شهری وجود دارد.
- امکان اشتغال بانوان در این فناوری، نسبت به فناوری‌های سنتی بیشتر است.
- چاپ دیجیتال برگ برنده صنعت چاپ در مقابله با رقبای بی‌رحمی نظیر اینترنت به‌خصوص در بخش بازار چاپ تجاری است.

معایب

- با این‌که کیفیت چاپ دیجیتال بسیار بهتر از گذشته است، اما در بعضی جنبه‌ها، هنوز به پای فناوری‌های سنتی نمی‌رسد و این در حالی است که کیفیت تولید فناوری‌های سنتی نیز روزبه‌روز، رو به ارتقاء و بهبود است.
- سرعت چاپ فناوری‌های دیجیتال غالباً پایین‌تر از رقبای سنتی آن است و در تیراژهای بالا این کُندی قابل ملاحظه و ملموس است که البته در حال رفع شدن است.
- محدودیت سایز کاغذ در ماشین‌آلات چاپ دیجیتال لیزری که عمدتاً جهت تکثیر استفاده می‌شوند از دیرباز وجود داشته و بدین خاطر، گزینه‌های پیش‌رو برای انجام عملیات پس از چاپ نظیر روش‌های صحافی را محدود می‌کرد که البته در حال رفع شدن است.
- به‌طور کلی در چاپ دیجیتال، امکان استفاده از رنگ‌های ساختنی و متالیک نیست (که البته در بعضی از فناوری‌های جدید چاپ دیجیتال، اثر بصری این رنگ‌ها قابل شبیه‌سازی است).
- کیفیت کار ماشین‌آلات چاپ دیجیتال مخصوصاً در جوهرافشان به اُرژینال بودن متریال و مرکب بسیار وابسته است. لذا در صورت در دسترس نبودن مواد مصرفی خود برند، کیفیت کار به‌شدت نازل می‌شود. معمولاً مواد مصرفی خود برند نیز بسیار گران است.
- محدودیت روش‌های تکمیلی و تبدیلی مختص چاپ دیجیتال، همچنان یک چالش است.
- محدودیت در بعضی از انواع جلوه‌های ویژه نظیر یو وی موضعی یا طلاکوبی (سرد و گرم) از دیرباز در چاپ دیجیتال وجود داشته است.
- در تیراژهای بالا، قیمت تمام‌شده یک واحد از محصول چاپ دیجیتال، نسبت به موارد مشابه چاپ سنتی به‌مراتب بالاتر است (که البته این نقطه ضعفبه مرور در حال رفع شدن است).
- استهلاک ماشین‌آلات چاپ دیجیتال بسیار زیاد است و احتیاج به سرویس‌های تعمیر و نگهداری دائمی دارند که بعضاً گران‌تر از قیمت خود ماشین تمام می‌شود و در صورت فقدان نمایندگی مجاز برای اخذ سرویس مناسب، ماشین از تولید باز می‌ماند و صرفه اقتصادی مورد نظر حاصل نمی‌شود.
- طول عمر ماشین‌آلات چاپ دیجیتال به علت تغییر و تحویل سریع این صنعت و رقابت شدید برندها بسیار کوتاه است و اگر خریدار یک دستگاه پیشرفته و به‌روز، نتواند در کوتاه‌ترین زمان با اتخاذ مدل کسب و کار مناسب بازگشت سرمایه را محقق کند، در اندک زمانی، با ورود ماشین‌آلات پیشرفته‌تر از طرف رقبای خود در بازار روبه‌رو می‌شود و مزیت رقابتی خود را از دست می‌دهد.
- کسانی که وارد بازار چاپ دیجیتال می‌شوند به علت نداشتن استراتژی کسب و کار مناسب این کار که قابلیت ارائه خدمات تخصصی و متنوع چاپ دیجتال را داشته باشند با ارائه خدمات ساده و عمومی، با رقبای زیادی تحت عنوان دفاتر فنی روبه‌رو  می‌شوند که با استفاده از تجهیزاتی ارزان‌قیمت، خدمات ساده تکثیر و پرینت را انجام می‌دهند و بنابراین مجالی برای رقابت چاپخانه‌های ظاهراً بزرگ‌تر و پُرهزینه‌تر باقی نمی‌ماند.
- هر کسب‌ و‌ کاری نظیر خدمات چاپ دیجیتال که سرمایه کمتری برای راه‌اندازی طلب کند با رقابت تنگ‌تری در بازار روبه‌رو خواهد بود و بنابراین موفقیت در چاپ دیجیتال احتیاج به نوآوری بیشتری دارد.



چه عواملی را در خودداری ناشران برای استفاده از چاپ دیجیتال دخیل می‌دانید؟

خوب دلایل این کار را باید از خود ایشان پرسید و مورد تحلیل و بررسی قرار داد. شاید ناشران نگران آن هستند که با تولید کتاب به کمک چاپ دیجیتال، عرصه را برای تولیدکنندگان غیر‌قانونی کتاب در بازار سیاه باز کرده و کتاب‌های تولیدشده توسط آنها که عمدتاً به روش تکثیر دیجیتال انجام می‌شود، توسط خود ناشران به رسمیت شناخته می‌شود که در جواب باید گفت که علاوه بر حمایت‌های قانونی که برای ممانعت از این اتفاق باید جلب بشود بهترین مانع، اتخاذ مدل کسب و کار مناسب و ماشین‌آلات چاپ دیجیتال حرفه‌ای این کار از طرف ناشران است که با تولید کتاب‌هایی ارزان و باکیفیت در کمترین زمان، جلوی عرض اندام جاعلان و متقلبان گرفته بشود.

اما به‌نظر بنده در شرایط موجود، ناشران اگر هم بخواهند، قادر به استفاده از مزایای مثبت چاپ دیجیتال در امر نشر نیستند، چراکه تولید کتاب به روش دیجیتال، پیوند عمیقی با مدل کسب و کار تولید کتاب بر اساس تقاضا یا book on demand دارد که سال‌هاست در جهان بکار گرفته شده است. در این مدل از مرحله بازاریابی کتاب گرفته تا مرحله آماده‌سازی و تولید و توزیع به روشی انجام می‌شود که بتوان در کمترین زمان تعداد زیادی سفارش کم‌تیراژ را تولید و به بازار عرضه کرد. تنها در این‌صورت است که سرمایه‌گذاری روی ماشین‌آلات چاپ دیجیتال مناسب این مدل کسب و کار، مقرون به‌صرفه برای ناشر و خریدار کتاب خواهد بود که متأسفانه صنعت نشر کشور، تاکنون آمادگی لازم برای تطبیق مدل کسب و کار خود با این فناوری را نداشته است.

ماشین‌آلاتی که در دنیا به‌صورت حرفه‌ای به امر تولید کتاب به روش دیجیتال می‌پردازند و تولید BOD را محقق می‌کنند عمدتاً در ایران موجود نیست و یا چنان‌که در بالا توضیح داده شد به علت عدم بکارگیری مدل کسب و کار نشر متناسب با آنها، توجیه اقتصادی ندارد. بنابر‌این به‌نظر نمی‌رسد که شاهد استفاده از فناوری چاپ دیجیتال در تولید کتاب به نحوی باشیم که قیمت نهایی کتاب تولید‌شده با قیمت همان کتاب در صورتی‌که به روش اُفست و در تیراژ بالا چاپ شود، قابل رقابت باشد. 

کمی درباره تأثیر چاپ دیجیتال در افزایش سرانه مطالعه صحبت کنید.

جواب این سوال را زمانی می‌توان داد که دلایل پایین بودن سرانه مطالعه به روشی علمی مورد احصاء قرار گرفته باشد که به‌نظر نمی‌رسد تاکنون چنین تحقیقی مبتنی بر تحلیل استراتژیک محیط کسب و کار نشر انجام شده باشد. آنچه که در حال حاضر در دسترس است، نتیجه گفت‌وگوهای پراکنده با تعدادی از کارشناسنان فرهنگی و بعضی ناشران و همچنین گزارش تعدادی نظرسنجی قدیمی است که در چند سال گذشته و قبل از همه‌گیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه تلگرام انجام شده و  نتایج آن در حال حاضر مورد وثوق نیست.

به‌نظر من پرسیدن چنین پرسش‌‌هایی از مردم کوچه و بازار و حتی کارشناسان توسط خبرنگاران هیچ سودی نداشته و پیدا کردن راه‌حل برای بحران پایین بودن سرانه مطالعه که روزبه‌روز هم بر شدت آن افزوده می‌شود، در گروی اراده جمعی همه ذی‌نفعان امر مطالعه است. این ذی‌نفعان که شامل چندین وزارتخانه‌ دولتی، سازمان‌های فرهنگی غیردولتی، رسانه‌ها، ناشران و حتی دست‌اندرکاران صنعت چاپ است، ضمن تشکیل یک کمیته بحران، باید بر تعریف و انجام چندین طرح تحقیقاتی کلان به کمک استادان مدیریت استراتژیک، بازاریابی، اقتصاد، مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تعلیم و تربیت و رسانه نظارت کنند. به عقیده بنده، به‌خاطر تعدد عوامل موثر و سازمان‌های دخیل بر بحران کمی سرانه مطالعه در کشور، تنها نظام مدیریتی که قادر است مدیریت جامع چنین تحقیقاتی را برعهده گرفته و با بکارگیری روش‌های علمی، راه‌حل مناسب را پیشنهاد کند، مدیریت استراتژیک است و انجام تحقیقات فرهنگی و رسانه‌ای صِرف، کمکی به حل مسأله نمی‌کند.

اگر بخواهیم به بحث خود برگردیم، شاید امکان‌‌پذیر‌ شدن چاپ عناوین بیشتری از کتاب‌ها در تیراژ کم، با استفاده از چاپ دیجیتال تا حدی به بازار تألیف، ترجمه و انتشار کتاب‌های جدید رونق دهد و به جلب مخاطب بیشتر و به طبع آن افزایش سرانه مطالعه منجر شود که مجدداً تأکید می‌کنم تا ریشه‌های اصلی پایین بودن سرانه مطالعه به روش علمی بدست نیاید، نمی‌توان از راه‌حل مناسب و احتمالاً تأثیر مثبت تولید کتاب به روش چاپ دیجیتال صحبت کرد.
 
با توجه به توسعه روزافزون چاپ دیجیتال، آینده صنعت چاپ و نشر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

تأثیر چاپ دیجیتال بر آینده صنعت چاپ و صنعت نشر دو مقوله جداگانه است، چراکه اولی خود شامل چاپ دیجیتال بوده و موضوع تأثیر متقابل یک عضو جدید از یک خانواده بر اعضای قدیمی آن است و در مورد دوم، موضوع تأثیر یک فناوری چاپی بر رونق یا رکود بخشی از بازار مصرف کالاهای چاپی است.

اما به عقیده بنده چاپ دیجیتال سه نوع رفتار را در برخورد با فناوری‌های سنتی چاپی و بسته به نوع بازار مصرف کالاهای چاپی دارد.

رفتار اول) تهاجمی ـ در این رفتار چاپ دیجیتال به سمت کسب جایگاه و موقعیت فناوری‌های سنتی، قدم برداشته و برای فناوری‌های سنتی رقیب محسوب می‌شود. برای مثال بسیاری از موارد کاربرد چاپ سیلک اسکرین توسط فناوری جوهرافشان منسوخ شده است و یا این‌که در بسیاری از موارد قبلی که اقلام تبلیغاتی یا اوراق اداری توسط چاپ اُفست انجام می‌شد، امروزه توسط چاپ دیجیتال بسیار سریع‌تر، راحت‌تر و با انعطاف بیشتر انجام می‌شود. البته این رفتار از چاپ دیجیتال در کاربرد تبلیغاتی چاپ یا به عبارتی چاپ تجاری بیشتر مشاهده می‌شود و هنوز به بازار چاپ بسته‌بندی و نشر تسری پیدا نکرده است.

رفتار دوم) تکمیلی یا حمایتی ـ در این رفتار چاپ دیجیتال نه تنها قصد اشغال سهم بازار فناوری‌های سنتی چاپ را ندارد، بلکه به کمک این فناوری‌ها برخواسته و آن‌ها را در جلب رضایت مشتریان یاری می‌رساند. برای مثال چاپ دیجتال با فراهم کردن شرایط چاپ کتاب در نسخه‌های محدود این امکان را به ناشر می‌دهد که قبل از سرمایه‌گذاری بر تولید انبوه کتاب، به ارزیابی کشش بازار پرداخته و با ارسال کتاب‌های نمونه برای استادان و صاحب‌نظران، از اشکالات احتمالی موجود در کتاب مطلع شود. همچنین به کمک چاپ دیجیتال می‌توان بدون سرمایه‌گذاری هنگفت و ترس دپوی کتاب در انبار ناشر و به طبع آن خواب سرمایه، عناوین بیشتری از کتاب‌ها را که تعداد زیادی از آن‌ها ممکن است نشر اولی باشند به چاپ رساند. بدین‌ترتیب هم رضایت گروه‌های کم‌جمعیت بیشتری از مخاطبان حاصل خواهد شد و هم این‌که از جواب رد دادن به طیف وسیعی از نویسندگان و مترجمان تازه‌کار توسط ناشران جلوگیری می‌شود. البته همانظور که قبلاً هم توضیح داده شد لازمه این کار، اتخاذ مدل جدیدی برای کسب و کار نشر است که با روش سنتی آن در ایران متفاوت است.

البته بهره‌گیری از این رفتار، در تولید محصولات چاپ تجاری ترکیبی که تلفیقی از چاپ اُفست و دیجیتال هستند، امکان‌پذیر است و در جهت تولید محصولاتی با ارزش‌افزوده بیشتر صورت می‌گیرد.

رفتار سوم) نوآورانه و پیشرو ـ در این رفتار از چاپ دیجیتال، محصولاتی تولید می‌شود که اساساً به کمک فناوری‌های قدیمی تولید آن‌ها امکان‌پذیر نبوده است. بدین‌ترتیب که طیف وسیعی از محصولات چاپی مورد استفاده در تبلیغات و نشر به کمک این فناوری می‌توانند شخصی‌سازی شده و مورد استفاده مخاطبین قرار گیرند. چاپ دیجیتال سه بُعدی نیز یکی دیگر از این نوع خدمات است که به روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست.

در انتها باید متذکر شوم که در عین توسعه روزافزون چاپ دیجیتال و فراگیر شدن استفاده از آن، با این عقیده که در آینده نزدیک فناوری‌های سنتی چاپ منسوخ و جایگاه خود را به چاپ دیجیتال می‌سپارند، مخالفم. برخی از دوستان عمر فناوری‌های سنتی چاپ را پایان یافته تلقی می‌کنند و به‌عنوان دلیلی بر مدعای خود، به رونق چاپ دیجیتال در نمایشگاه‌های تخصصی چاپ و بسته‌بندی اشاره می‌‌کنند که به‌نظر من درست نیست، چراکه نمایشگاه‌های فناوری، اساساً محل ارائه محصولات جدید است و طبیعی است که چاپ دیجیتالی که با سرعت زیاد در حال تحول است، در این نمایشگاه‌ها خوش بدرخشد و حرف اول را بزند. اما این بدان معنا نیست که همه فناوری‌های قدیمی منسوخ می‌شود، بلکه این فناوری‌ها به علت این‌که در حلقه عمر خود (life cycle) در مرحله بلوغ (maturity) هستند، کمتر در معرض نمایش و کار تبلیغاتی قرار می‌گیرند. در علم بازاریابی، این از مفاهیم اولیه تلقی می‌شود که محصول بالغ به علت داشتن مشتریان وفادار، احتیاجی به معرفی و تبلیغات ندارد.

به عقیده من مادامی که یک فناوری بتواند محصول مورد درخواست بازار را با کیفیت و قیمت مناسب و در زمان قابل قبول تولید کند، از دایره صنعت خارج نمی‌شود و در مورد فناوری‌های سنتی چاپ و به‌خصوص در بخش چاپ بسته‌بندی و نشر، این زمان بسیار طولانی خواهد بود.