به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نخستین نشست «آینده‌نگاری کتابخانه‌های عمومی» که به بررسی روند جهانی آینده کتابخانه‌های عمومی اختصاص داشت، امروز (سه‌شنبه 2 شهریورماه) با حضور محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد، اصغر گودرزی، مدیرکل امور کتابخانه‌های نهاد، سیامک محبوب، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی نهاد کتابخانه‌های عمومی و جمعی از کارشناسان حوزه آینده‌پژوهی در سالن کنفرانس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.

محمد جوهرچی در این نشست گفت: اگر تدبیری برای آینده هر سازمان اندیشیده نشود، شاید بسیاری از خدمات و فعالیت‌ها و کوشش‌های روزمره سمت و سوی شایسته‌ای پیدا نکند و به هدف مطلوبی منتهی نشود. البته این موضوع به این معنا نیست که با اقداماتی تحت عنوان مطالعات آینده، آینده‌پژوهی، آینده‌نگاری و امثالهم به برنامه‌ریزی‌ها رنگ و لعاب بدهیم. اما بی‌تردید می‌توان از این‌گونه مطالعات بهره‌های فراوان جست و سمت و سوی مناسبی را برای حرکت برگزید.

مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد کتابخانه‌های عمومی افزود: وضعیت کتاب، کتابخانه و کتابخوانی در شرایط کنونی خود مقوله‌ای مجزا است، اما سابقه نگاه به آینده با عنوان «مطالعات آینده» در نهاد کتابخانه‌های عمومی که با برگزاری همایش ملی آینده‌پژوهی کتابخانه‌های عمومی آغاز شد، به بیش از 2دو سال گذشته باز می‌گردد.

وی ادامه داد: طبیعتا ادامه این رویداد، فعالیت دبیرخانه‌ای را می‌طلبید، اما به جای یک یا چند رویداد منقطع، سعی کنیم که یک امر متداوم را شکل بدهیم تا ثمرات آن در حوزه تاب و کتابخانه بهتر و بیشتر متجلی شود. بر این اساس پس از جلسات متعدد امسال طرحی را به‌عنوان «آینده پژوهشی کتابخانه‌های عمومی» تعریف کردیم که گام نخست آن با همت دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در قالب آینده‌نگاری کتابخانه‌های عمومی، با تمرکز بر واحد کتابخانه‌های عمومی شکل گرفت.
 
بررسی و رصد روندهای کتابخانه‌های عمومی پیشرو در دنیا

محمدمهدی ذوالفقارزاده، عضو هیات علمی بخش آینده‌پژوهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، در ادامه درباره این مطالعات عنوان کرد: این پروژه در پنج فاز اصلی تعریف شده که فاز نخست آن از یک الگوی مرسوم آینده‌نگاری راهبردی، با عنوان «دیده‌بانی» تبعیت می‌کند؛ این‌که ما بتوانیم در فضای مرتفع‌تری قرار بگیریم و تحولاتی که در حوزه کتابخانه‌ها رخ می‌دهد، شناسایی کنیم و آن را مبنای گام‌های بعدی قرار دهیم.

وی توضیح داد: این دیده‌بانی نیز در دو بخش دیده‌بانی کتابخانه‌های پیشرو و دیده‌بانی کتابخانه‌های داخلی تعریف شده است؛ ما در اولین گام از این پژوهش به بررسی و رصد روندهای کتابخانه‌های عمومی پیشرو در دنیا خواهیم پرداخت و به نوعی می‌خواهیم بدانیم که کتابخانه‌های پیشرو در دنیا تحت تأثیر چه روندهایی فعالیت خودشان را پیش می‌برند.

این عضو هیات علمی بخش آینده‌پژوهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران با تقدیر از نهاد کتابخانه‌های عمومی برای فعالیت در این حوزه گفت: متأسفانه مدیران ما در کشور کمتر به موضوع آینده‌پژوهی در حوزه خود می‌پردازند، چراکه معمولا مدیران تصور می‌کنند که سخن از آینده به عمر مدیریت خودشان قد نمی‌دهد و سعی می‌کنند بیشتر دنبال کارهای زودبازده بروند و از این جهت این اقدام نهاد جای تقدیر دارد.

ذوالفقاری افزود: آینده‌پژوهی، دانش و معرفت شکل‌بخشیدن به آینده، به شیوه‌ای آگاهانه، عاملانه و پیش‌دستانه است و انسان را از غافلگیری در برابر طوفان سهمگین تحولات آینده مصون نگه می‌دارد. تأسیس دانشگاهی این مطالعات به سال 1968 در آمریکا  و در ادامه در اروپا برمی‌گردد.

وی با اشاره به اهداف آینده‌پژوهی ادامه داد: این پژوهش با هدف ارائه تجویزهایی برای شکل‌دادن به آینده مطلوب و آماده‌سازی برای رویارویی با عدم قطعیت‌های آینده و رویدادهای غیر منتظره ایجاد شده که ما سعی داریم حوزه کتابخانه‌های عمومی را در این پروژه بررسی کنیم.
 
روند جهانی آینده کتابخانه‌های عمومی

احمدیان، دانشجوی دکترای آینده‌پژوهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران نیز در این نشست طی سخنانی به بررسی روند جهانی آینده کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: مفهوم کتابخانه در فرهنگ ما مساوی با مکانی است به علاوه کتاب که نهایتا فردی با مراجعه به این مکان می‌تواند کتابی را بگیرد و برای مدتی با خود همره داشته باشد. اما امروزه در سطح دنیا شاهد بازتعریف مفهوم کتابخانه هستیم که روند‌های مختلفی بر آن موثر بوده است.

وی در ادامه با بررسی روندهای موثر بر تغییر کتابخانه‌ها عنوان کرد: ما در کتابخانه‌ها با دو نوع روند مواجه هستیم، یکی روند نرم‌افزاری و دیگری روند سخت‌افزاری. در روند نرم‌افزاری، عواملی چون توسعه جنبه‌های مجازی کتابخانه‌ها، تمرکز کتابخانه‌ها بر فعالیت‌های اجتماعی، گذار از مصرف‌گرایی به خلاقیت‌گرایی در کتابخانه‌ها، افزایش گرایش به کتاب‌های الکترونیک و غیره موثر است.

احمدیان در تشریح عوامل موثر در روند سخت‌افزاری افزود: برجسته‌سازی و جذاب‌سازی کتابخانه‌ها در انظار عمومی، افزایش سرمایه‌گذاری برای تأمین رفاه و آرامش کاربران، کاهش وابستگی کاربر به کتابدار، چند منظوره‌سازی فضای کتابخانه، تنوع‌بخشی فضای کتابخانه برای گروه‌های مختلف سنی، اتکاء فزاینده به فناوری‌های سبز و طراحی جامعه‌گرا و کاربرپسند برای کتابخانه، از جمله اقدامات موثر در روند سخت‌افزاری هستند.