گفتوگو با مترجم کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» به مناسبت روز پزشک
جابرانصاری: فاصله زیادی با تولید کتابهای بومی در حوزه پزشکی داریم!/ 6 قرن تدریس «قانون» در سراسر دنیا
مصطفی جابرانصاری، پژوهشگر تاریخ پزشکی ضمن اشاره به تلاشهای علمی ابوعلیسینا درباره تولید بومی کتاب پزشکی گفت: هرچند که تعصب ملی داریم اما باید قبول کنیم تا نقطهای که بتوانیم کتاب بومی تولید کنیم فاصله زیادی داریم و نیازمند ساماندهی اطلاعات پزشکی در سراسر کشور هستیم.
وی با اشاره به فعالیتهای علمی ابوعلیسینا افزود: ابوعلیسینا در دوران زندگی کوتاه خود فعالیتهای چشمگیر و حیرتآوری را صورت داده است. تلاشهای این شخصیت بزرگ آموزنده است و باید از سوی جامعه پزشکی کشور مورد توجه قرار گیرد. مورخان مطرح معتقدند که ابوعلیسینا از بزرگترین شخصیتهای تاریخ پزشکی جهان است. شیخالرئیس شرفالملک، حجتالحق و شاهزاده اطبا از القاب این پزشک شهیر است. ابوعلیسینا نزدیک به 450 کتاب نوشته بنابراین تنها شخصی که با وی برابری میکند، جالینوس است.
جابرانصاری درباره آثار ابوعلیسینا ادامه داد: از آثار پزشکی وی میتوان به «قانون» بهعنوان بزرگترین و مفیدترین اثر وی نام برد. «قانون» طی 6 قرن در مدارس آسیا و اروپا بهعنوان درسنامه تدریس شده حتی در دوران جنگهای صلیبی بهعنوان یک مرجع درمان مجروحان جنگی مورد استفاده قرار گرفته است. «قانون» در سال 1473 در شهر میلان به زبان لاتین چاپ شده و نسخههایی از این اثر در آمریکا نیز به انگلیسی در قرن 17 منتشر شده است.
این پژوهشگر تاریخ علم پزشکی گفت: ابوعلیسینا جزو نخستین افرادی است که درباره هپاتیت و صرع نظریه علمی مطرح و پژوهشهایی در باب روش تولید اسید سولفیلیک و خواص درمانی الکل صورت داده است. سرطان پستان را با درک عمیق و با روش خاص «داغ کردن» معالجه کرده است. در ردیف معدود پزشکانی قرار دارد که مشکل افراد گرفتار جوشخوردگی بد را با ایجاد شکستگی مجدد درمان کرده است.
جابرانصاری در تشریح دیگر کتابهای ابوعلیسینا اظهار کرد: ابوعلیسینا بهعنوان یکی از نوادر عالم پزشکی استفاده از موی بافته شده را برای بخیه کردن عروق بهتر از ابریشم و کنف دانسته و درباره ترمیم عصب قطع شده نیز صاحب نظر است. ابوعلیسینا جزو نخستین پزشکان اطفال به حساب میآید که روشهای درمانی این گروه سنی را در کتابهای خود منعکس کرده است.
وی ادامه داد: تعداد آثار بوعلی سینا در حوزه پزشکی بیش از 100 رساله است، وی علاوه بر پزشکی در حوزه فلسفه دارای پنج کتاب، 6 کتاب در ریاضیات، هفت کتاب در علوم طبیعی و در رشتههای دیگر نیز صاحب کتاب است. کتابهای «آناتومی»، «داروشناسی» منابعی درباره مغز، قلب و کبد نیز از این دانشمند بهجا مانده است. وی همچنین در موسیقی در کنار فارابی صاحبنظر است. اشعاری نیز از این حکیم به جای مانده است. باید به این نکته اشاره کنم که برای تشریح فعالیتهای علمی ابوعلیسینا باید سمینار چند روزه برگزار شود.
مترجم کتاب «تاریخ مصور جراحی جهان» افزود: با بررسی، پزشکی مدرن در چند سال گذشته بهطور تقریبی پژوهش پایهای و عمیقی که بتوان به رشته تحریر درآورد نداشتیم بنابراین منابع علمی که در بیش از 80 سال گذشته تدریس شده ترجمهای از منابع آمریکایی است که در حال حاضر نیز وضعیت مشابهای وجود دارد. پیش از انقلاب این منابع به راحتی در اختیار دانشجویان قرار داشت و بعد از انقلاب به دلیل نپیوستن ایران به «کنوانسیون بِرن» کتابها حالت اُفست یا اصلی با قیمتهای بسیار بالا عرضه میشود. دانشجویان ما توان مالی کافی را برای تهیه کتاب درسی با بهایی بین 700 تا یک میلیون تومان ندارند.
جابرانصاری ادامه داد: مشکلات از این دست موجب شده تا دانشجویان به نسخههای الکترونیکی تمایل پیدا کنند. علاوه براین در فضای مجازی به منابع پزشکی به راحتی میتوان دسترسی پیدا کرد. بنابراین بهنظر میرسد که مسالهای در دستیابی به منابع درسی وجود ندارد.
این پژوهشگر تاریخ علم پزشکی درباره ظرفیت علمی دانشمندان پزشکی ایران برای تولید کتاب بومی گفت: هرچند که تعصب ملی داریم اما باید قبول کنیم ما تا نقطهای که بتوانیم کتاب بومی تولید کنیم فاصله زیادی داریم؛ چراکه نیازمند ساماندهی اطلاعات پزشکی در سراسر کشور هستیم. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که طرح تحول سلامت را در اولویت قرار داده بسیار قابل توجه است؛ اما به نظر میرسد که ما تا زمانی که پروندههای پزشکی در کشور بهصورت الکترونیکی ساماندهی نشود اطلاعات پایهای نخواهیم داشت. پروندههای پزشکی در سراسر دنیا بهصورت استاندارد تدوین میشود.
جابری انصاری اظهار کرد: علاوه بر پروندهنویسی استاندارد، باید توجه داشته باشیم که اشتغال در حوزه پزشکی دارای تنش است در حالی که پژوهشگر این رشته در آرامش توانایی تولید محتوا دارد. با مرور کلی در اخبار رسانهها متوجه میشویم که تعداد خبرهای مربوط به داعش با اخبار حوزه پزشکی و مشکلات آن برابری میکند. چرا؟ این قدر جنجال پیرامون جامعه پزشکی موجب میشود تا افراد صاحبنظر فرصت کافی را برای ماندن در اتاق فکر پیدا نکنند.
وی افزود: پزشکان براساس پروتکلهایی که در منابع درسی آمده به تجویز آنتیبیوتیک اقدام میکنند در حالی که این منابع در کشور آمریکا و با توجه به ویژگیهای جسمانی مردم این منطقه تدوین شده است در حالی که ما درباره عوامل عفونتزا در کشورمان اطلاعاتی نداریم بنابراین به الکترونیکی شدن پروندهها نیاز داریم و وقتی اطلاعات نداریم نمیتوانیم پژوهش کنیم.
نظر شما