به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست «نقش مطبوعات در کودتای 28 مرداد 1332» با سخنرانی مسعود کوهستانی‌نژاد، پژوهشگر و تاریخ‌‌نگار، کوروش نوروزمرادی، پژوهشگر و غلامرضا عزیزی، ریاست پژوهشکده اسناد آرشیو ملی در تالار ایران‌شناسی کتابخانه ملی و با حضور نویسندگان و صاحب‌نظران حوزه مطبوعات و تاریخ معاصر ‌شنبه 30 مردادماه برگزار شد.

نقش نشریات در جریان درگیری‌های جامعه

کوهستانی‌نژاد، نویسنده با اشاره به نقش نشریات در شکل‌گیری وقایع 28 مرداد، گفت: چیز عجیبی که در این نشریات وجود دارد این است که به هیچ وجه مباحث خارجی را در صفحات اول نمی‌بینیم و تمام صفحات، صحنه درگیری است.

وی با بیان اینکه این محتوا و پیام، هدایت‌گر جامعه و گروه‌های سیاسی به طرف درگیری‌های داخلی می‌شود، افزود: این مطبوعات به گونه‌ای جهت دادند که رو به سوی تشدید درگیری‌ها پیش رفت و مدام بدتر می‌شد.

کوهستانی‌نژاد با اشاره به اینکه نقش نشریات در جریان و سمت دادن به درگیری‌های جامعه، تاثیر زیادی بر جریان‌های بعد از خود داشت، بیان کرد: پیش از سال 30 این هتاکی‌ها در نشریات وجود نداشت؛ از سال 1321 تا 1330، نشریات یک آرامش محتوایی داشتند و این جریان آرام آرام شدیدتر می‌شود و از این به بعد با نشریات خشونت‌طلبی مواجه می‌شویم.   

این تاریخ‌نگار ادامه داد: در چنین فضایی که تا 24 مرداد وجود دارد، انتظار داریم که 25 و 28 مرداد چه اتفاقی بیفتد. این فضاسازی که مطبوعات ارائه دادند، اخلاق اجتماعی را از بین جامعه و مردم برد. نتیجه این می‌شود که از 25 تا 28 مرداد، توهین و هتاکی بیشتر خواهد شد.

کوهستانی‌نژاد با بیان اینکه غیر از مطبوعاتی که جریان‌ساز بودند، مطبوعاتی هم وجود داشتند که تاثیرگذار بودند اما وارد این جریانات نمی‌شدند، ادامه داد: مطبوعات زنان که تاثیر مهمی در نقش زنان در جامعه داشتند از نشریات تاثیرگذار بودند. برخی از آنها تلاش می‌کردند که زنان وارد جریانات سیاسی نشوند؛ هر چند در ادامه این اتفاق افتاد.

وی در پایان تاکید کرد: متاسفانه تاثیرگذاری مطبوعات بر روند مرداد 32 به گونه‌ای بود که نتیجه‌ای جز 28 مرداد به دست نمی‌آمد.

مطبوعات چپ از اطلاعات سری برخوردار بودند

نوروز‌مرادی در ادامه این نشست با بیان اینکه در زمان فعالیتم در کتابخانه مجلس با دو مجموعه مواجه شدم، خاطرنشان کرد: بخشی از آن مجموعه‌ای از کتابخانه پهلوی سابق بود که از سال 57 تا حدود سال 82، در انبار بود. یک مجموعه 200 جلدی که هر جلد آن بیش از 3 هزار برگ بود و سبکی نوین در شکل نگهداری نشریات بود.

وی افزود: تجربه من یک جلد از این آرشیو است که از 20 تا 30 مرداد را نشان می‌دهد. در این جلد نشریه 170 عنوان نشریه متشکل از روزنامه و هفته‌نامه وجود داشت.

این کارشناس عنوان کرد: در دوره 20 تا 30 مرداد 1328، تقریبا چهار گروه مطبوعاتی فعالیت داشتند که در این جریان،‌ به دو گروه تقسیم می‌شدند و از یکدیگر حمایت می‌کردند.

نوروز‌مرادی با بیان اینکه بیش از یک چهارم این نشریات با گرایش ملی چاپ می‌شدند که معمولا سوژه آنها در چند محور مانند «رفراندوم»، «انحلال مجلس هفدهم»، «حمایت از مصدق» و «مخالفت با دربار، بریتانیا و آمریکا»،‌ پیش می‌رفت، تصریح کرد: مطبوعات ملی علی‌رغم ظاهرشان، مطبوعات چپ بودند و مطبوعات چپ تعدادشان بعد از مطبوعات ملی در رده دوم قرار داشت.

وی با اشاره به اینکه در مقابل مهم‌ترین نشریات که کم نبودند نشریات حامی دربار بود، اظهار کرد: در این 10 روز مطبوعات مذهبی پشت مطبوعات دربار بودند و تمام تیترها به همین شکل بود.

این پژوهشگر بیان کرد: مطبوعات چپ از اطلاعات سری برخوردار بودند و افشاگری‌ها از جانب این روزنامه‌ها بود. از جمله این افشاگری‌ها، سه روزنامه چپ پیش‌بینی می‌کنند کودتایی در راه است و مصدق هوشیار باشد.

نوروزمرادی گفت: مطبوعات ملی‌گرا از رانت خبری برخوردار بودند و اخباری که آنها داشتند، دربار نداشت. به همین دلیل باختر امروز، به عنوان هسته اصلی این طیف، از 5 شاهی به 5 تومان در بازار سیاه فروخته می‌شد.

وی به مهم‌ترین روزنامه جریان‌های مختلف اشاره کرد و توضیح داد: باختر امروز، شورش، آپادانا، اخگر، اطلاعات، ایران، پیک اصفهان و توفیق، مهمترین روزنامه‌های جریان ملی، نیروی سوم، شجاعت، شهباز، مشت کارگر و جوانان سوسیالیسم از روزنامه‌های چپ،‌ نبرد ملت، ستاره اسلام، ندای حق، تقوا و شاهد روزنامه‌های مذهبی و کیهان، آتش، مرد آسیا، مهر میهن، ستاره،‌بختیار و لاله، مهمترین روزنامه‌های سلطنت‌طلب در زمان کودتای 28 مرداد بودند.

این کارشناس در پایان عنوان کرد: پس از واقعه 28 مرداد تنها 78 عنوان نشریه اجازه چاپ پیدا کردند. به جز وزارت کشور، شهربانی نیز در بحث صدور مجوز نشریات وارد شد و ناظران مطبوعاتی بیشتر شدند.

در پایان این نشست نیز غلامرضا عزیزی گزارشی را از یکی از روزنامه‌های زمان کودتا و رویکرد آن در دو روز را مورد بررسی قرار داد.