حجت‌الاسلام محمدعلی احمدی‌ابهری، مدیر سابق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در یکمین سالگرد درگذشت زنده‌یاد عبدالحسین حائری به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: گمان می‌کنم وی نگاه اساسی و بنیانی به نسخ خطی و به ویژه نسخ خطی اسلامی داشت و نسخ را نه به عنوان یک اثر تاریخی و باستانی که ما به آن افتخار می‌کنیم، بلکه به عنوان لوازم و اساس نگارش تاریخ علم مسلمانان جهان می‌دید.

وی افزود: زنده‌یاد حائری که سال‌ها عمر خود را صرف فهرست‌نگاری از نسخ خطی کرد، معتقد بود که اگر نسخ خطی بازخوانی شود، تاریخ علم مسلمانان به دست خودشان نوشته خواهد شد. بنابراین اگر ما چنین نگاهی داشته باشیم، می‌توانیم تاریخ علم خودمان را بنویسیم و به تاریخ‌نگاری دیگران که خالی از قصد و غرض نیست، تکیه نکنیم.

مدیر سابق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در پاسخ به پرسشی برای تداوم منش و راه حائری در نسخه‌نگاری ادامه داد: طبیعتا باید کارهای مقدماتی در این زمینه انجام دهیم. در حال حاضر می‌توان گفت تقریبا بیشتر نسخ‌های خطی کتابخانه‌های ایران فهرست‌نگاری شده است.

وی ادامه داد: اگر بتوان از این فهرست‌ها مجموعه‌ای مانند مجموعه «فنخا» که به کوشش مصطفی درایتی انجام و کتابخانه ملی آن‌را به صورت یک مجموعه کتاب به چاپ رساند، تهیه و آنها را در یک مرکز اطلاعاتی گردآوری کنیم، می‌توانیم پایگاه اطلاعاتی نسخ خطی داشته باشیم و با اتکاء بر این منابع متمرکز به تالیف تاریخ علم مبادرت کنیم.

ابهری گفت: چند سال پیش به یکی از وزارتخانه‌ها پیشنهاد دادم که اتحادیه نسخ خطی اسلام را تاسیس کنیم که متاسفانه از آن استقبال نشد. این اتحادیه می‌توانست نخستین قدم برای تالیف و تدوین تاریخ علم، جهان اسلام باشد.

درباره زنده‌یاد استاد حائری

استاد عبدالحسین حائری‌یزدی تیرماه ۱۳۰۶ در شهر قم به دنیا آمد. پدرش آقا میرزا احمد حائری از علمای روزگار خود بود و پدربزرگش (پدر مادرش) آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم بود. وی در همان اوان کودکی قرآن و قدری خواندن و نوشتن را در مکتب فراگرفت. بعد هم نزد پدر مقدمات عربی و بعضی کتاب‌های لغت و دروس مدرسه‌ای را خواند. سپس سطوح عالی فقه و اصول را تا سن 19 سالگی نزد استادانی چون آیات عظام حاج شیخ مرتضی حائری (دایی‌اش)، حاج شیخ محمد صدوقی، حاج سید محمدرضا گلپایگانی به پایان رساند.

بعد از آن نزد مراجع عالیقدری همچون آیات عظام حاج سید محمد تقی خوانساری، حاج سید صدرالدین صدر، حاج سید محمد حجت و حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی دروس خارج را گذراند و در سن 24 سالگی به درجه اجتهاد نائل شد.

وی در سال 1330 به دلایل مختلف به تهران مهاجرت کرد. در آنجا به طور اتفاقی با آقای تفضلی، معاون وقت کتابخانه مجلس آشنا شد و تفضلی از وی دعوت کرد به کتابخانه مجلس بیاید. در آنجا نسخه‌های خطی را به وی نشان دادند و از همان موقع شروع به نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری کرد.

پس از تأسیس اداره بررسی و تحقیق در کتابخانه، در سال 1343، مسئولیت آنجا به عهده وی گذاشته شد. در سال 1354 ریاست کتابخانه را عهده‌دار و در سال 1363 نیز ریاست کتابخانه شماره دو مجلس به وی واگذار شد. در سال 1368 هم به عضویت هیات امنای کتابخانه‌های عمومی کشور درآمد.

استاد عبدالحسین حائری بیش از نیم قرن (از سال 1331 تا کنون) در کتابخانه مجلس شورای اسلامی مشغول به خدمت بود و نزدیک به 20 سال از این دوران را عهده‌دار سمت ریاست کتابخانه مجلس بوده است. همچنین وی 17 سال عضو هیات مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود و بر چاپ چند جلد از آن نیز نظارت داشت. وی صاحب نظریه «بازنویسى تاریخ علم بر اساس بازنویسى فهارس نسخ خطى» است که جایزه‌ای جهانی را نیز برای وی به ارمغان آورده است.

استاد حائری نسخه‌شناس، فهرست‌نویس و رئیس پیشین کتابخانه مجلس (1354 - 1374) بامداد یکشنبه، یکم شهریور 1394 چشم از جهان فروبست.