به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی، فرهنگی «رمضان؛ فرهنگ مهر، دوستی و مودت» با سخنرانی سیداحمد محیط طباطبایی، مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دکتر ثریا مکنون، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر داوود مهدوی‌زادگان، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر کامیار صداقت ثمر حسینی، استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر غلامحسین بیابانی، رئیس تحقیقات کاربردی پلیس آگاهی ناجا، شاهپور قجقی‌نژاد، عضو هیات علمی پژوهشکده مردم‌شناسی و مینو سلیمی، کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی سه‌شنبه یکم تیرماه در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
زندگی در صلح با احیاء آئین و سنت‌ها
محیط‌طباطبایی گفت: زمانی که تاریخ را ورق می‌زنید، می‌بینید که ایرانی ماه رمضان و هر مناسبت دیگری را با فرهنگ ایرانی می‌آمیزد و از آن بهره می‌گیرد. اگرچه در ماه رمضان نه تنها ایرانیان بلکه تمام مسلمانان جهان با بهره‌برداری از آئین روزه‌داری نوعی زندگی مسالمت‌آمیز را در جامعه خود پیش می‌گیرند اما ایرانیان از هر سنتی بخش معنوی و جمعی آن را در نظر می‌گیرند و در جامعه به آن عمل می‌کنند.
وی افزود: بنابراین یک بخش مهم در تاریخ جامعه ایران آن هویتی است که برگرفته از نگاه ایرانی به آداب و سنت‌هاست. با تکیه بر این نگاه است که امام علی (ع) در جایگاه اسطوره‌ای قرار می‌گیرد و در میراث پهلوانی و فتوت ما رخنه می‌کند و این جایگاه ورای فلسفه خلیفه چهارم است.
مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهش‌های بسیاری در رابطه با آئین‌های استقبال از ماه رمضان، اعیاد و شب قدر و... انجام داده که در این پژوهش‌ها به نوع نگاه ایرانی به جامعه خود رسیده است؛ پژوهش‌هایی که برخی از آنها نیز منتشر شده است.
محیط‌طباطبایی اظهار کرد: مهم‌ترین دستاورد ماه رمضان این است که چگونه با احیاء آئین و سنت‌ها و عمل به آنها به همزیستی مسالمت‌آمیز و ازدیاد مودت میان افراد جامعه برسیم؟ سرمایه‌هایی که باعث می‌شود جوامع در صلح با هم زندگی کنند.
مفهوم تابو در فرهنگ ترکمن‌ها
شاهپور قجقی‌نژاد در ادامه این نشست با مقاله «آداب و رسوم تطهیر در فرهنگ مردم ترکمن» گفت: بخش اعظمی از آداب تطهیر در فرهنگ مردم ترکمن ارتباط تنگاتنگی با مفهوم تابو دارد. در ایام ماه مبارک رمضان حدود تابو در مفهوم دینی و شرعی آن گسترش می‌یابد. به عبارت دیگر حدود موازین شرعی در این ایام در فرهنگ مردم ترکمن افزایش می‌یابد. در منابع مکتوب در معنی واژه تابو آمده است: تحریم اجتماعی یک عمل یا یک کلمه به طور رسمی یا شخصی، چیزی یا جایی که برای افراد یک قبیله تحریم شود یا هر چیز نذری یا مقدسی که نزدیک شدن و دست زدن به آن ممنوع باشد.
وی افزود: بر اساس این تعاریف در نزد یموت‌های ترکمن در ایام ماه مبارک رمضان به کار بردن الفاظ توهین‌آمیز، حرف‌های خارج از عرف و رکیک جایز نیست. بنابراین حدود و قلمرو تابوهای زبانی در ایام گسترش می‌یابد. در صورتی که شخصی غیرعمد تابو را بشکند موظف به توبه و تطهیر زبانی است و شخص خاطی باید سه بار دهان خود را با آب بشوید.
این پژوهشگر فرهنگ عامه با اشاره به پختن نان «غوغن» و ارتباط با دنیای مردگان اظهار کرد: این نان در روغن جوش که معمولا در داخل دیگ‌های ترکمنی تحت عنوان غازان پخته می‌شوند که پختن آن با اهداف چندگانه‌ای همراه است؛ در باور مردم ترکمن داغ نمودن پیاز در داخل آن با هدف ارتباط با دنیای مردگان انجام می‌شود.
مناجات در قبرهای پیش‌ساخته
مینو سلیمی، پژوهشگر حوزه دفاع مقدس گفت: تورق روایت‌هایی که درباره هشت سال جنگ تحمیلی نوشته شده، حاکی از آن است که رزمندگان در جبهه روزه را با نیت نذر کردن آن برای پیروزی بر دشمن، به شهادت رسیدن، برای بالا رفتن تلفات دشمن، برای سلامتی امام، توفیق در عملیات، ماندن در جبهه و ... می‌گرفتند.
وی افزود: ارتشیان، سپاهیان و بسیجیان حاضر در جنگ اعمالی چون نماز صبح تا طلوع آفتاب، زیارت عاشورا، مناجات در قبرهای پیش‌ساخته، مناجات و خلوت در آخر شب، گرفتن روزه سکوت، دفترچه یادداشت برای ثبت اعمال و محاسبه آن و برخی رفتارهای دیگر را در طول ماه رمضان انجام می‌دادند.
این کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: تاریخ شفاهی یا اشاعه روایت‌های شفاهی به اندازه‌ای در روح و جان زندگی روزمره مردم رسوخ کرده که به قول دایانا آلن «زنده نگه داشتن خاطره رویدادها و مصائب جنگ به سنت جاری آدم‌های جنگ‌زده تبدیل می‌شود؛ سنتی که خاطرات شخصی را با بزرگداشت‌هایی مبتنی بر جنبه‌های آموزشی به هم می‌آمیزد؛ تا جایی که خاطرات و تجربیات گذشته در تار و پود روابط بیناذهنی مردم تنیده شده است و حتی نسل‌های زاده شده پس از رویدادهای منقول نیز چنان خاطراتی را از آن خود می‌دانند.»
انعکاس بین‌المللی جامعه ایران در رمضان
مکنون نیز با اشاره به تقویت روحیه جامعه گفت: خوب است مراکز تحقیقاتی و مردم‌شناسی به بازتاب نتایج ماه رمضان در سطح بین‌المللی بپردازند. ماهی که در آن جامعه مسلمانان از آرامش و گذشت برخوردار است و مسلمانان کمترین چالش را با یکدیگر دارند. بنابراین انعکاس این ویژگی‌های جامعه ما از بعد معنوی در سطح بین‌المللی می‌تواند موجب تقویت روحیه مسلمانان شود و هم در شناخت دین اسلام به ادیان دیگر تاثیرگذار باشد.
توجه مستشرقان به خلقیات ایرانیان
مهدوی‌زادگان در ادامه این نشست گفت: مستشرقان در آثار خود به خلقیات ایرانیان پرداخته‌اند و این موضوع برای آنها بسیار مهم و برجسته بوده است. تصور می‌کنم هر کس به حقیقت فرهنگ ایرانی نزدیک شده، جذب آن شده است. بنابراین آنچه از فرهنگ ایرانی برداشت کردم، روح آن را روحی فردیت‌گریز و اهل محبت و مودت یافتم.
وی افزود: تصورم بر این است که ایرانی به شدت از فردیت به عنوان یک اصل اساسی اساسی که دنیای غرب و تجدد بر آن استوار است، به شدت گریزان است و تمایلی به فردیت ندارد و در مقابل اهل محبت و مهرورزی و دوستی با دیگری است.
رمضان میراث مشترک مسلمانان
صداقت ثمرحسینی در پایان این نشست اظهار کرد: آیت‌الله شهرستانی در مقاله «رمضان تحبیب قلوب ...» می‌نویسد: رمضان میراث مشترک تمام مسلمانان و بهار اسلام است.» از طرفی اهمیت رمضان به دلیل نزول قرآن در این ماه است.
سه‌شنبه ۱ تیر ۱۳۹۵ - ۱۶:۰۵
نظر شما