به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سه‌شنبه 11 خرداد، با حضور سیدرضا صالحی امیری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانه ملی، شهرام یوسفی‌فر، معاون سازمان اسناد و جمعی از اهالی رسانه در ساختمان اسناد این سازمان برگزار شد.

صالحی امیری در این نشست در تشریح فعالیت‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی، به ضرورت توجه به بحث اسناد و آرشیو ملی اشاره کرد و گفت: آرشیو ملی در دنیا نهاد مستحکم حافظ میراث مکتوب و مستند یک ملت است و به عبارتی مهم‌ترین کانون معرفی هویت و تاریخ آن ملت اسناد آن کشور محسوب می‌شود.

وی افزود: در دنیا دو روش برای شناخت تاریخ داریم؛ یک روش تحلیلی و روش دیگری اسنادی است که متأسفانه امروزه در روش‌های پژوهشی کمتر به اسناد رجوع می‌شود و بیشتر به مراجع تحلیلی مراجعه می‌شود.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با تأکید بر تسهیل دسترسی پژوهشگران به اسناد ملی گفت: ما  حدود 200 میلیون برگ سند ارزشمند از 700 سال تاریخ این ملت در سازمان اسناد نگهداری و حراست می‌کنیم و وظیفه خود می‌دانیم که زمینه دسترسی راحت برای پژوهشگران به این اسناد را فراهم کنیم. بند 6 قانون اسناد ملی نیز تاکید دارد که این سازمان موظف است همه اسناد را دریافت و با دیجیتال‌سازی آنها مسیر دسترسی پژوهشگران به این آنها را تسهیل کند.

صالحی امیری با بیان اینکه «اسناد سیر تحول تاریخی کشورها را مشخص می‌کند و به نوعی آیینه‌ای برای تداوم حیات ملت‌ها به شمار می‌آید» افزود: ما در کشور 15 دستگاه اسنادی داریم که خوشبختانه طی چند سال اخیر حرکت منسجمی برای همگرایی این دستگاه‌ها انجام شده است. به طوری که با تشکیل مجمع هماهنگی نهادهای اسنادی (مهتاب) وظیفه سیاست‌گذاری، هماهنگی، استانداردسازی، تبادل اطلاعات و آموزش در حوزه استاندارد بین این دستگاه‌ها به بهترین شکل انجام می‌شود.

وی عنوان کرد: همه نهادهای مؤثر در حوزه اسنادی در مجمع (مهتاب) حضور فعال دارند. این مجمع تاکنون گام‌های موثری در حوزه اسنادی برداشته؛ به طوری که امروز می‌توانم اعلام کنم که نوعی همگرایی و همدلی بی‌سابقه در مجموعه اسنادی کشور شکل گرفته است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه به مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب) اشاره کرد و گفت: ما نمونه همین حرکت را در حوزه کتابخانه‌ای نیز داریم، به طوری که مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب) متشکل از 15 کتابخانه و نهاد کتابخانه‌ای توافق کرده‌اند تا با پیش‌بینی سازوکارها و زیرساخت‌های نرم‌افزاری در یک سامانه یکپارچه همه منابع کتابخانه‌های بزرگ کشور را به هم متصل کنند تا همگان بتوانند از سراسر کشور به تمامی منابع همه کتابخانه‌ها دسترسی داشته باشند.

43 اثر در انتظار ثبت در حافظه جهانی یونسکو
صالحی امیری همچنین به ثبت چند اثر در حوزه اسنادی در برنامه حافظه ملی در یونسکو اشاره کرد و گفت: ما در حال حاضر 43 اثر را در نوبت ثبت یونسکو داریم و به لحاظ ثبت آثار در جهان صاحب رتبه هفتم هستیم اما از آنجایی که در ثبت آثار مستقل با محدودیت یک اثر در سال از سوی یونسکو مواجه هستیم به سمت ثبت مشترک آثار با مشارکت کشورهای همسایه حرکت کرده‌ایم.

وی همچنین به انتقال اسناد مربوط به دوره‌های مختلف نخست‌وزیری در ایران تا سال 57 اشاره کرد و گفت: با تدبیر و درایت رئیس نهاد ریاست جمهوری، مجموعه اسناد نخست‌وزیری در حال انتقال به سازمان است. همچنین طی جلسه‌ای که با آقای ظریف و معاون حقوقی نهاد ریاست جمهوری داشته‌ایم قرار شده اسناد وزارت امور خارجه تا سال 55 آزاد شوند، مگر اسنادی که انتشار آنها به منافع ملی لطمه می‌زند و این تصمیم‌گیری را کمیته‌ای رقم می‌زند که در راستای این توافقات تشکیل شده است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: خبر خوب برای ملت ما این است که خوشبختانه ما توانستیم علاوه بر نقشه‌های خلیج‌فارس در دوره صفویه با مشارکت مرکز دراسات کربلای معلی اسناد کربلا را نیز در یونسکو به ثبت برسانیم و در تلاشیم به طور گسترده تمامی اسناد ملی و تاریخی این کشور را در یونسکو به ثبت برسانیم.

صالحی امیری از همکاری آرشیو ملی ایران با آرشیو ملی 53 کشور دنیا خبر داد و گفت: در ادامه این روند ما در سال جدید با ترکیه تفاهم‌نامه همکاری امضا کردیم و در ادامه کشورهای چین و عراق نیز در دستور کار ما قرار دارند. پیش‌بینی می‌کنیم در سال 95 بتوانیم با آرشیو ملی 10 کشور مختلف تفاهم‌نامه همکاری به امضا برسانیم.

وی در ادامه به حضور فعال ایران در شورای آرشیو جهانی (ایکا) اشاره کرد و گفت: شورای آرشیو جهانی همواره برای پژوهشگران داخلی عرصه‌ای بوده تا با ارسال مقالات خود حضور ایران را در این شورا به صورت پررنگ نمایان کند. ایران یکی از بزرگترین و غنی‌ترین منابع اسنادی در دنیا و منطقه است که تاکنون توانسته 9 اثر را در یونسکو به ثبت برساند.

توافق ایران و ترکیه برای ثبت مثنوی به صورت مشترک
صالحی امیری در این نشست درباره ثبت مشترک مثنوی مولوی به صورت مشترک با کشور ترکیه توضیح داد: مولانا یکی از نقاط مشترک فرهنگی ایران و ترکیه است بر همین اساس امسال با ترکیه توافق کرده‌ایم که مثنوی مولوی را به صورت مشترک ثبت کنیم. با توجه به اینکه ترکیه نیز برای ثبت مثنوی به صورت مستقل می‌توانست اقدامات موثری انجام دهد، تصمیم گرفتیم با به‌کارگیری همگرایی فرهنگی به جای تقابل فرهنگی، این اثر ارزشمند را به صورت مشترک ثبت کنیم.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: کشور ایران به لحاظ ثبت آثار در یونسکو رتبه هفتم دنیا را دارد با توجه به محدودیتی که یونسکو برای ثبت آثار دارد ما تنها می‌توانیم هر سال یک اثر را برای ثبت در یونسکو به صورت اختصاصی معرفی کنیم، اما برای ثبت آثار مشترک هیچ محدودیتی وجود ندارد بنابراین ما تصمیم گرفته‌ایم تا برای تسریع در روند ثبت آثار در یونسکو آثار را به صورت مشترک با کشورهای همسایه معرفی کنیم.

وی از رایزنی با مسئولان فرهنگی دو کشور عراق و سوریه برای حفظ اسناد ارزشمند ایرانی اسلامی خبر داد گفت: با توجه به حضور جریان تکفیری داعش و خطر آسیب یا نابودی اسناد ارزشمند کشورمان در دو کشور عراق و سوریه مذاکراتی با سران فرهنگی این دو کشور انجام دادیم تا بتوانیم این اسناد ارزشمند و نسخ خطی را از آسیب و گزند این جریان حفظ کنیم.

صالحی امیری با اشاره به اینکه میانگین میزان دیجیتال‌سازی در جهان بین 15 تا 23 درصد است، گفت: بنا داریم در یک برنامه پنج‌ساله میزان دیجیتال‌سازی در سازمان اسناد را از 5 درصد فعلی به 20 درصد برسانیم. به راین اساس تجهیزات لازم فراهم و تمهیداتی پیش‌بینی شده تا پس از دیجیتال‌سازی این اسناد به راحت‌ترین شکل در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.

خطر نابودی اسناد ارزشمند در منازل شخصی
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به حجم بالای اسناد موجود در منازل شخصی عنوان کرد:  به اذعان کارشناسان اسناد ارزشمند بسیاری در منازل شخصی نگهداری می‌شود و کارشناسان معتقدند عمر مفید اسناد در منازل فراتر از 50 سال نخواهد رفت و لازم است این اسناد در شرایطی استاندارد نگهداری شود.

وی در ادامه به افرادی که این گونه اسناد را در منازل خود نگهداری می‌کنند پیشنهاد داد: این افراد می‌توانند اسناد را به صورت امانت در اختیار سازمان اسناد قرار دهند و ما سند کافی برای عودت این اسناد را به ایشان در هر زمان ارائه خواهیم کرد. همچنین خانواده‌ها می‌توانند این اسناد را به صورت اهدایی به سازمان اسناد تحویل دهند تا با نام خودشان در این سازمان نگهداری شود و در نهایت اگر شرایط اهدای اسناد را نداشتند ما آمادگی خریداری آن اسناد را داریم.

صالحی امیری با بیان اینکه کارشناسان معتقدند در مجموع 2 میلیون اثر خطی در دنیا به زبان فارسی و عربی متعلق به فرهنگ تمدنی ایران وجود دارد گفت:  از این میان یک میلیون نسخه در حوزه شبه‌قاره شامل کشورهایی مانند هندوستان و پاکستان، 500 هزار نسخه در آسیای میانه و قفقاز و 500 هزار نسخه نیز در ایران وجود دارد. ما تاکنون حدود 320 هزار نسخه خطی را در قالب 45 جلد فهرست‌نویسی کردیم که با عنوان (فنخا) منتشر شده است.

39 هزار 598 مرقع و نسخه خطی در سازمان اسناد
در ادامه این نشست غلامرضا امیرخانی معاون کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی در پاسخ به سوالی درباره نسخ خطی توضیح داد: در همه جای دنیا نسخ خطی متعلق به کشورها و خروج آن غیرقانونی است بنابراین برنامه ما در سال قبل همانطور که در تعامل با کشور چین صورت گرفت، تلاش برای ثبت تصاویر این نسخ خطی است.

وی افزود: در جنوب و جنوب شرقی چین موفق به یافتن نسخ نفیسی به زبان فارسی و عربی شدیم که به سختی توانستیم 180 نسخه با کیفیت از این اسناد را تصویربرداری کنیم و تصاویر این کتاب‌ها به سازمان اسناد و کتابخانه ملی انتقال داده شد. در سال گذشته مجموعاً 93 اثر اهدایی و 835 اثر خریداری شده به مخزن سازمان اضافه شدند که مرقعات نفیسی را از جمله آثار قرآنی شامل می‌شوند و قرار است تا نیمه دوم امسال فهرست‌نویسی این آثار منتشر شود.

امیرخانی یادآور شد: در حال حاضر تعداد مرقعات و نسخ خطی موجود در سازمان 39 هزار و 598 اثر است که از این تعداد هزارو 831 اثر در سال اخیر به مجموعه اضافه شده است.