به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «بررسی و آسیب‌شناسی ترجمه سه دهه ادبیات انقلاب اسلامی به زبان اسپانیایی» پیش از ظهر امروز 10 خرداد 1395 با حضور سعیده حسینجانی، مدیر مركز ترجمه حوزه هنری، نجمه شبیری، مدیر گروه ترجمه آثار به زبان اسپانیایی، دكتر جیران مقدم و خاویر ارناندث، در تالار سلمان هراتی حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد.

اهمیت زبان اسپانیایی در حوزه هنری
سعیده حسینجانی در این نشست درباره دلیل برگزاری این نشست به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر این که زبان علم فقط زبان انگلیسی نیست اشاره کرد و گفت: این نشست را برای آن برگزار کردیم که نشان دهیم زبان اسپانیایی چندان مهجور نیست. این مساله به دو دلیل همواره در اولویت حوزه هنری انقلاب اسلامی بوده است. نخست به دلیل میراث مشترک تمدنی و کهن هر دو کشور و دیگر، به دلیل حوزه زبانی گسترده زبان اسپانیایی است. حدود 500 میلیون تن در دنیا به این زبان سخن می‌گویند و این، جمعیت زیادی است.

مدیر مركز ترجمه حوزه هنری با تاکید بر این‌که در ترجمه آثار باید روحیات و نیاز کشور هدف را مورد توجه قرار داد، افزود: نیازسنجی بازار هم مهم است. در اسپانیا بیشتر به رمان و داستان علاقه نشان می‌دهند در حالی که در ترکیه به آثار عرفانی و تاریخی توجه دارند.

وی همچنین اهمیت مترجمان را در انتقال مفاهیم زبانی به جامعه هدف را یادآور شد و گفت: مترجمان native (زبان مادری) برای‌مان اهمیت ویژه‌تری دارند. مترجمان می‌توانند لایه‌های عاطفی متن را به جامعه هدف منتقل کنند. در این صورت است که مخاطب، باقی خواهد ماند و ما در حوزه هنری به تحقق این امر فکر می‌کنیم.

خود‌باوری کمرنگ نویسندگان ایرانی
نجمه شبیری نیز در این برنامه با اشاره به این‌که نویسندگان ایرانی خودباوری را از دست داده‌اند، افزود: اگر به خودمان باور داشته باشیم، دیگر برایمان اهمیت ندارد که دیگر کشور‌ها از ما چه می‌خواهند. مارکز و بورخس هم زمانی که می‌نوشتند به این که اثرشان در کشور‌های دیگر ترجمه شود، فکر نمی‌کردند.

وی یادآور شد: اکنون، با آن که کرسی‌های آموزش زبان فارسی در دنیا نداریم و این برای ما ضعف محسوب می‌شود، در کشور‌های دیگر شناخته شده‌ایم و گمان می‌کنم این حقیقت داشته باشد که ایران چون خاری در چشم دیگر کشور‌هاست. ما در دنیا موجودیت داریم و فقط باید ساختار خوبی برای معرفی شدن داشته باشیم.

شبیری ادامه داد: درست است که کشور‌هایی از نظر سیاسی اجازه رشد به ما نمی‌دهند. ما باید ادبیات را از سیاست جدا کنیم و به شیوه سیاسی در پی ترجمه آثار ادبی نباشیم. اکنون ادبیات پرو بال چندانی ندارد. متاسفانه در داخل به دو گروه عمده مذهبی و غیر مذهبی تقسیم شده‌ایم. چرا نباید به سروده‌های خوبی که شاعری در ظاهر غیر مذهبی سراییده است، توجه کرد؟ هر روز در حال ضربه‌زدن به خودمان هستیم.

این استاد دانشگاه کتاب‌های ترجمه‌شده‌ای را که ناشر ایرانی منتشر می‌کند بی‌استفاده دانست و گفت: متاسفانه آثار ترجمه‌شده‌ای که توسط ناشران داخلی منتشر می‌شوند، سرنوشتی جز خمیر شدن ندارند. باید کار انتشار را به ناشران خارجی سپرد. درباره ایران در اسپانیا کتاب‌های فراوانی نوشته شده است که با استقبال مواجه بوده‌اند. من در دوره دانشجویی در کشور اسپانیا، به معرفی و نقد شماری از این کتاب‌ها اعم از مخالف و موافق نظام جمهوری اسلامی ایران پرداخته‌ام که در قالب کتابی مستقل منتشر شد. این کار می‌توانست به دیگر آثاری که درباره ایران منتشر شده‌‌اند نیز پرداخته شود که متاسفانه این‌گونه نشد. معتقدم که برای شناخت دشمن حتی باید آثاری را خواند که در مخالفت با ما نوشته شده‌اند.

وی با بیان این‌که ادبیات ایران برای کشور اسپانیا درآمد‌ساز است، گفت: ما در دنیا شناخته شده‌ایم. باید بیشتر بر آثار ادبی خود کار کنیم. آثار مفاخر ادبی ایران که به زبان اسپانیایی ترجمه شده‌اند، به سرعت در این کشور نایاب می‌شوند. بهترین تبلیغ برای ایران، خدمان و آثار ادبی ما هستند. برخی معتقدند که شعر را نمی‌توان به زبان دیگر ترجمه کرد در حالی که من اعتقاد دارم، سه سطح مترجم عام، متوسط و قوی داریم. مترجم قوی، از پس ترجمه وزنی شعر بر می‌آید.

شبیری در بخش دیگری از سخنانش به واقعه هولوکاست اشاره کرد و گفت: در این واقعه علاوه بر یهودی‌ها، بخش زیادی از معلولان آلمانی و کولی‌های اسپانیایی نیز به قتل رسیدند اما یهودی‌ها فقط کشته‌شدن خودشان را پررنگ می‌کنند. خوب است که آثاری چون «دا»، «پایی که جا ماند» و دیگر کتاب‌های خوب حوزه دفاع مقدس را به زبان اسپانیایی ترجمه کنیم. کار ترجمه این کتاب‌ها رو به پایان است. ما چه بخواهیم یا نه، تا زانو در خون زندگی می‌کنیم و بر شانه‌های بزرگانی ایستاده‌ایم که به دلیل اعتلای وطن ما از جان خود گذشتند. این بخشی از فرهنگ ایرانی ماست. ادبیات جنگ باید به زبان اسپانیایی ترجمه شود. به زودی ترجمه کتاب «دا» در اختیار دفتر ترجمه قرار می‌گیرد.
 
وی با توجه به بحران اقتصادی در کشور اسپانیا، گفت: این مساله اقتصاد نشر اسپانیا را هم درگیر خود کرده است اما ایران باید هزینه کند تا ناشر اسپانیایی آثار حوزه دفاع مقدس را منتشر کند.
 
سیاسی‌گری در ادبیات محکوم به حذف است
جیران مقدم دیگر سخنران این برنامه بود. وی با دیدگاه انتقادی به کتاب‌هایی که برای انتشار در نظر گرفته می‌شوند، پرداخت و گفت: باید پرسید که سلیقه انتخاب آثار از کجا می‌آیند؟ حق نداریم به صورت گزینشی آثار ادبی را انتخاب و ترجمه کنیم. اگر به هر دلیلی از نویسنده‌ای خوشم نمی‌آید، حق ندارم او را از جریان ادبی کشورم حذف کنم زیرا در این صورت متهم به سیاسی‌کاری در حوزه ادبیات شده و خودم حذف می‌شوم.
 
وی تاکید کرد: باید آثار ادبی دوست و دشمن ما در کنار هم ترجمه شود و این حق را باید برای مخاطب اسپانیایی زبان قائل باشیم که خودش انتخاب کند که چه بخواند؟ من به عنوان مترجمی که مبتنی بر نظریه‌های پیر بوردیو و فوکو معمولا کار می‌کنم، همواره به دو رو بودن متهم می‌شوم چرا که متاسفانه گروهی در کشور ما گمان می‌کنند چنین مترجمی نباید آمریکا و اسرائیل‌ستیز باشد. معتقدم که آثار ادبی همه روشنفکران در کنار هم باید ترجمه شود.
 
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش گفت: وقتی درباره سرمایه حرف می‌زنیم، زبان و ادبیات هم بخشی از آن است و باید بدانیم که با ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های دیگر، در واقع در حال محقق شدن شعار امسال «اقتصاد مقاومت، اقدام و عمل» هستیم. تعامل اقتصاد گفتمان باید محقق شود. هژمونی ترجمه زبان انگلیسی باید شکسته شود و به زبان‌های دیگر هم باید پرداخت.
 
جای خالی ترجمه داستان کوتاه به زبان اسپانیایی
خاویر ارناندث، مترجم اسپانیایی تبار ساکن در ایران نیز در ادامه برنامه با استقبال از ترجمه بهترین کتاب‌های زبان فارسی به زبان اسپانیایی، گفت: به این ترتیب، ما درباره فرهنگ با هم سخن می‌گوییم. متاسفانه کتاب‌های فارسی که به اسپانیایی ترجمه شده باشند در ایران کم است و توریست‌های اسپانیایی که هر ساله شمار بیشتری از پیش به ایران می‌آیند، امکان تهیه آسان این کتاب‌ها را ندارند.
 
وی تاکید کرد: نباید فراموش کنیم که باید آثار مجموعه‌ای از ادبیان ایرانی را در کنار هم ترجمه کنیم. با وجود مشکلات اقتصادی که نشر اسپانیا را هم تحت تاثیر قرار داده است، باید حوزه هنری به ناشران اسپانیایی یاری برساند تا ترجمه کتاب‌هایی چون «زندگی مولانا» را در این کشور ترجمه کند.

این مترجم اسپانیایی‌تبار، ترجمه شعر به زبان اسپانیایی را دشوار دانست و افزود: درست نیست که شعر را به شیوه نثر ترجمه کرد. این گونه مخاطب برداشت درستی از نویسنده اصلی کتاب نخواهد داشت. البته مخاطبان خاصی به شعر علاقه‌مند‌ند و این گونه ادبی مخاطب عام ندارد.

وی در پایان سخنانش پیشنهاد داد که کتابی از نمونه‌های داستان کوتاه‌های نویسندگان مشهور ایرانی به زبان اسپانیایی ترجمه شود، سپس گفت: در کنار هم آمدن آثار داستان‌نویسانی چون جمال‌زاده، جلال آل احمد، صادق چوبک، هوشنگ گلشیری و ... می‌تواند دلایل تحول در جامعه ایرانی را به روشنی برای مخاطبان اسپانیایی زبان بیان کند. این گونه آثار توریست‌پسند است و برای جامعه مخاطب عام نیز مفید خواهد بود.