به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «بررسی کارنامه پژوهشکده اسناد» وابسته به سازمان آرشیو ملی با سخنرانی غلامرضا عزیری، مدیر پژوهشکده سه‌شنبه 21 اردیبهشت‌ماه در سرای کتابنمای یک برگزار شد.

عزیزی گفت: پس از نزدیک به چهار دهه تلاش برای سامان‌بخشی به بایگانی‌های وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، سازمان اسناد ملی ایران (سابق) در سال 1349 با وظایف‌ اصلی «جمع‌آوری و حفظ اسناد ملی ایران در سازمان واحد و فراهم آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به آنها و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری و استخدامی از طریق تمرکز پرونده‌های راکد وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و امحاء اوراق زائد» تأسیس شد.

وی افزود: با گسترش فعالیت‌های سازمان، به منظور دانش‌افزایی در حوزه آرشیو و دسترسی افراد به اسناد، به ‌تدریج انتشار آثاری در زمینه آرشیو، فهرست‌های اسناد و گزیده اسناد در دستور کار سازمان قرار گرفت. این آثار نخست به صورت جزوه‌های پلی‌کپی تکثیر شد. از این آثار می‌توان به «ارزشیابی اسناد دولتی»، «آرشيو؛ اهداف؛ وظايف و تشكيلات»، «لزوم و اهميت آرشيو ملی و مركز بايگانی راكد كشور»، «اسناد روابط خارجی ایران در دوره‌ای از حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار ۱۲۸۰ تا ۱۲۹۷ ه.ق.» و «گزیده‌ای از اسناد سفرنامه فرنگستان ناصرالدین‌شاه قاجار: سفر به روسیه تزاری ۱۲۹۰ ه.ق./ ۱۸۷۳م.» اشاره کرد. این امر سرآغازی برای انتشار اسناد در مقیاسی وسیع‌تر و به منظور دسترسی بیش‌تر مردم به ‌ویژه پژوهشگران به آنها بود.

مدیر پژوهشکده اسناد ادامه داد: این سازمان در سال 1369 پنج کتاب منتشر کرد (ایران و جنگ جهانی اول، اسناد وزارت داخله؛ سازمان اسناد ملی ایران، آرشیو، اهداف، وظایف و تشکیلات؛ فهرست راهنماي اسناد آماده بهره برداري؛ فهرست اسناد علاءالدوله و حشمت‌الدوله؛ حفظ و نگهداري اسناد و كتب؛ روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان، جلد اول) در سال 1370 نیز دو کتاب فعالیت‌های کمونیستی در دوره رضا شاه (۱۳1۰ – ۱۳0۰) و تلگرافات عصر سپهسالار (خط تبریز 95- 1296)، منتشر شد.

عزیزی عنوان کرد: در سال 1371 تعداد پنج عنوان کتاب‌های «ساختمان و تجهیزات آرشیو»، «خشونت و فرهنگ: اسناد محرمانه کشف حجاب (1313-۱۳22)»، «گزارش‌های محرمانه شهربانی؛ نهضت جنگل، اسناد محرمانه و گزارش‌ها»، «روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر سوم فرنگستان» جلد دوم و «خاطرات نصرالله انتظام: شهریور ۱۳۲۰ از دیدگاه دربار» منتشر شد.

وی بیان کرد: در این سال مسئولان سازمان با عنایت به نقش آرشیو ملی در حافظه ملی کشورها و نیز با در نظر گرفتن رسالت فرهنگی و پژوهشی سازمان اسناد ملی ایران علاوه بر وظایف اجرايي‌ به فكر تأسيس واحدی پژوهشی افتادند. این طرح پس از تصويب در سازمان مديريت و برنامه‌ريزی وقت، در شورای گسترش آموزش عالی مطرح شد. اين شورا با ايجاد اين پژوهشكده موافقت اصولی کرد و اساسنامه آن را در 11 ماده و شش تبصره تصویب کرد. شورای گسترش آموزش عالی نزدیک به 10 سال با ايجاد پژوهشكده اسناد وابسته به سازمان اسناد و كتابخانه ملی ايران موافقت قطعی به عمل آورد.

مدیر پژوهشکده اسناد اظهار کرد: انجام تحقیقات اسنادی و آرشیوی، نمود اصلی فعالیت‌های پژوهشکده اسناد در سالیان گذشته است. سازمان اسناد ملی ایران (سابق)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران طی این دوران بنا به سیاست‌های سازمانی هر کدام به نحوی، سهم پژوهشکده را در تدوین آثار نشان دادند اما به هر دليل در شناسنامه برخی آثار منتشر شده‌ای که در پژوهشکده اسناد به انجام رسیده است، نام پژوهشکده نیامده و یا هنگام انتشار، تنها از لوگوی آن استفاده شده است.

عزیزی گفت: در سال 1372 از میان 6 عنوان کتابی كه سازمان منتشر كرد، فقط در شناسنامه کتاب «گزارش‌های اوضاع سیاسی، اجتماعی ولایات عصر ناصری (۱۳۰۷ ه. ق.)» نام پژوهشکده اسناد آمد. در دو کتاب منتشر شده در سال 1373 فهرست راهنمای اسناد نخست‌وزیری و «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان» جلد سوم نامی از پژوهشکده به میان نیامده است.

 وی افزود: در واقع فعالیت پژوهشکده در زمینه تدوین کتاب از سال 1374 خود را نشان داد. به نحوی که در شناسنامه هر کدام از کتاب‌های منتشر شده «دولت ایران و متخصصان مهاجر آلمانی (1310- 1319)»، «اسناد روابط ایران و شوروی (در دوره رضا شاه ۱۳04 - ۱۳18ه. ش)»، «شاه اسماعيل اول و جنگ چالدران»، «اسناد مطبوعات ایران (1320- 1332)» جلد اول، «اسنادی از روند اجرای معاهده ترکمانچای (1245- 1250ق.)»، «اسناد مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین»، نام پژوهشکده آمده است. روندی که تا سال1381 ادامه و پس از آن تا سال 1388 کاهش یافت.