خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- آنچه در پی می‌آید، یادداشت مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب است که بعد از سفر به کشور ایتالیا، نوشته و در اختیار خبرگزاری مهر گذاشته است. این نوشته، دربردارنده مشاهدات وی از بازدید از بزرگ‌ترین کتابفروشی‌های این کشور است:
 
«تمام کتابفروشی‌های دنیا شاید از منظر خیلی‌ها تفاوت آن­چنانی با هم نداشته باشند، کتابفروشی، کتابفروشی است دیگر، مکانی که در آن کتاب می‌فروشند. اما آن­چه در دنیای امروزِ کتابفروشی‌ها اتفاق می‌افتد فقط تفاوت در ظاهر نیست، که البته این نیز هست. کتابفروشی به عنوان یک حرفۀ ریشه‌دار و کهن طی سالیانِ سال دچار تحولات عدیده‌ای شده است. کتابفروشی‌های مطرح دنیا امروزه با به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید و اصول حرفه‌ای تجارت توانسته‌اند سهم بیشتری در توزیع و فروش کتاب و همچنین سودآوری کلان‌تر در بازار کتاب داشته باشند. امروزه الگوهای موفقی در این خصوص به چشم می‌خورد که آشنایی با آنها می‌تواند کمک شایان توجهی برای رونق کتابفروشی‌های ما در ایران داشته باشد.
  
طی مسافرت یک هفته‌ای در آپریل سال ۲۰۱۶ میلادی، این امکان را یافتم که ضمن بازدید از دو کتابخانۀ مهم ایتالیا یعنی کتابخانۀ ملی فلورانس و کتابخانۀ واتیکان و همچنین نمایشگاه کتاب بلونیا - که گزارش آنها را نیز به زودی منتشر خواهم کرد - از کتابفروشی‌های متعددی در شهرهای مختلف ایتالیا بازدید داشته باشم.
 
همۀ ما می‌دانیم که ایتالیا مهد چاپ در جهان محسوب می‌شود، البته فارغ از اینکه کُره‌ و چین در این زمینه پیش‌قراول بودند، اما گوتنبرگ برای اولین بار این پدیده را به سال ۱۴۵۵ میلادی در ایتالیا رونمایی کرد. جالب آنکه اولین کتاب‌­های ایرانیان نیز در ایتالیا و در شهر رم چاپ و منتشر شدند، ترجمۀ کتاب قانون بوعلی این شانس را یافت که در رم چاپ و انتشار پیدا کند. به هر روی شاید تصوری که به جهت این سابقه از ایتالیا به عنوان مهد کتاب و چاپ داریم بسیار فراتر از آنچه که می‌بینیم، باشد.
 
شما در اکثر شهرهای قدیمی مانند رم، فلورانس و ونیز هنوز کتابفروشی‌های کوچک و سنتی را می‌بینید. کتابفروشی‌هایی که بوی کهنگی و نوستالژی از آنها به مشام می‌رسد، اما تعدادشان بسیار کم است. کافه کتاب و حتی رستوران کتاب از جمله شیوه‌هایی هستند که در کتابفروشی‌های ایتالیا کم و بیش مرسوم است و البته این در حالی است که در برخی کافه‌ها علاوه بر نوشیدن قهوه، قفسه‌هایی نیز برای مطالعه کتاب تعبیه شده است.
 
اما آنچه در ایتالیا بیش از همه به چشم می‌خورد، توسعۀ کتابفروشی‌های مدرن با معماری زیبا و جذاب و همچنین کتابفروشی‌های زنجیره‌ای و بزرگ است. پدیده­‌ای که این روزها در سراسر جهان در حال رشد و به‌روز است. و البته سبک چیدمان و موضوع‌بندی این کتابفروشی‌ها نیز در نوع خود قابل ­توجه است. اولاً موضوع ادبیات در صدر کتاب­‌های همه کتابفروشی‌ها است و به محض ورود به هر کتابفروشی، اولین موضوعی که به چشم می‌خورد، داستان است. نکتۀ چشمگیر در بسیاری از کتابفروشی‌های ایتالیا نوع ارائۀ کتاب­‌ها است که به جای عطف بیشتر سعی شده کتاب­‌ها به روی جلد در معرض نمایش قرار گیرد تا جلب توجه بیشتری برای علاقه­‌مندان به کتاب داشته باشد.
 
در ایتالیا مانند بسیاری از کشورهای جهان فقط کافی است که شما گوگل­‌مَپ خود را روشن کنید، تا در هر شهر و هرجایی که هستید، لیستی از کتابفروشی‌ها را با مشخصات حداقلی مانند ساعت کاری، شمارۀ تلفن و آدرس وب سایت آنها به ترتیب فاصلۀ مکانی داشته باشید.
 
تقریباً در هر شهری شما شمار حداقلی از کتابفروشی‌ها را می‌بینید. کتابفروشی‌هایی از جنس‌های مختلف و با سبک و سیاقی متفاوت، که البته در آنها می‌توانید کتاب‌هایی با موضوعات و زبان‌هایی مختلف را ببینید. و البته غلبه با کتابفروشی‌های زنجیره‌ای مانند فلترینلی و ای بی سی و....
 
کتابفروشی‌ها در اکثر شهرها شکلی مشابه داشتند حالا با متراژهای مختلف و البته کم و بیش با تنوع موضوعی متفاوت اما در واتیکان کتابفروشی‌ها از جنس دیگری بودند. در واتیکان دو کتابفروشی بود، اولی کتابفروشی عمومی که در آن انواع و اقسام کتب دین مسیحیت به چشم می‌خورد آن هم به زبان‌های مختلف و طبقه‌بندی اصلی این کتاب‌ها نیز بر اساس زبان بود و شما تقریباً به همه زبان‌های مطرح دنیا می‌توانستی به هر شکلی که دوست داری کتاب های مسیحیت و یا راهنمایی مختلف مذهبی و توریستی در خصوص واتیکان، سن پدرو و یا رم و ایتالیا را داشته باشی . این کتابفروشی که در حیاط کلیسای مشهور سن پدرو جای داشت و خیل کثیری از بازدیدکنندگان را به خود می‌کشاند، علاوه بر جنبه تجاری که البته از قرار معلوم از آن بهره می‌برد، از جنبه تبلیغی هم استفاده می کرد.
 
کتابفروشی دیگر در خود واتیکان و تقریباً سمت چپ ورودی کتابخانه واتیکان قرار داشت. اگر راهنمایی نداشته باشی و البته اطلاعی، قطعاً متوجه نخواهید شد که در این مکان کتابفروشی وجود دارد. این کتابفروشی به جای قفسه‌های باز و البته شکل و شمایل کتابفروشی به‌صورت مخزن کتابخانه بود. هدف از راه‌اندازی این کتابفروشی در دسترس قرار دادن کتاب‌های منتشره کتابخانه واتیکان برای علاقمندان آن است. لیستی از کتاب‌های این انتشارات در کتابی به قطع رقعی در کنار پنجره‌ای قرار داده شده که شما می‌توانید با مطالعه آن شماره کتاب درخواستی خود را ارائه داده و کتاب مدنظر خود را دریافت نماید. البته این کاتالوگ که به زبان ایتالیایی نوشته شده نسخه سال ۲۰۱۴ میلادی است.
 
مافیایی به نام فلترینلی
 
فلترینلی [Feltrinelli] بزرگترین کتابفروشی زنجیره‌ای در ایتالیا است که از اولین کتابفروشی خود را در سال ۱۹۵۷م. افتتاح کرد و تاکنون موفق شده است که بیش از ۱۳۰ فروشگاه با بیش از ۲۰۰۰ نفر نیرو در سراسر ایتالیا ایجاد کند. این کتابفروشی را می‌توان بزرگترین مافیای کتاب در ایتالیا برشمرد. چرا که وجود شعبه‌های متعدد آن در سراسر ایتالیا قدرتی عجیب برای پخش و توزیع کتاب به آن داده است. کمتر ایستگاه قطار یا مترویی می‌بینیم که شعبه‌ای بزرگ از این کتابفروشی عظیم در آن مشغول به فعالیت نباشد. این کتابفروشی در کنار کتاب که البته حجم عمده محصولاتش را تشکیل می‌دهد، محصولات دیگری چون مجلات، سی دی بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و ... نیز به فروش می‌رساند و به طور متوسط سالانه ۲۶ میلیون محصول توسط فروشگاه‌های خود را توانسته عرضه کند. اما آنچه در فلترینلی به چشم می‌آید، کتاب است و شما در حجم وسیع از فضای این کتابفروشی‌های بخشی ناچیزی از محصولات غیرکتابی را می‌بینید.
 
در سال ۲۰۰۰ این شرکت تصمیم می‌گیرد که با همکاری شرکت فوجیستو الگویی برای توسعه وفاداری مشتری ایجاد کنند. ایجاد ابزاری برای مدیریت داده‌ها و اطلاعات مشتریان و بازاریابی و وفاداری آنها سیاست کلان این کتابفروشی برای توسعه فعالیت‌های خود بود.
 
تعداد و فراوانی مشتریان، میزان خرید، اولویت‌های خرید و ... از جمله مسائلی بود که مورد ارزیابی قرار گرفته و آگاهی فلترینلی را جهت توسعه فعالیت‌ها و در نتیجه سوددهی بیشتر هموار می‌کرد. درک ترجیحات مشتریان هدف، بهبود تجربه خرید از این فروشگاه را در پی داشت و با همین هدف، فلترینلی سعی می‌کرد وضعیت فروشگاهی خود را بهبود و ارتقا بخشد.
 
در کنار این شیوه مشتری مداری و بازاریابی توسعه فعالیت‌های انتشاراتی خود را نیز در دستور کار قرار داده است به گونه‌ای که امروزه آثار این انتشاراتی در بسیاری از کشورهای جهان من‌جمله ایران ترجمه و چاپ می‌شود و این در حالی است که طی چند سال اخیر نیز این انتشاراتی رایت برخی از آثار ایرانی برای ترجمه به زبان ایتالیایی و چاپ و انتشار آن را خریداری کرده است و به همراه برنامه‌های فرهنگی از جمله کارهایی است که مقبولیت قابل توجهی برای این موسسه دربرداشته است. 
 
جایزه فلترینلی در پنج بخش علوم تاریخی و اخلاقی، علوم فیزیک ریاضیات و تجربی، ادبیات، هنر و پزشکی جایزه‌ای مشهور در حوزه کتاب ایتالیا است که به پژوهشگرانی که با آثار علمی و فرهنگی‌شان در قالب کتاب به تحقیق و پژوهش در ایتالیا کمک کرده باشند اعطا می‌شود. امروزه فلترینلی به عنوان یک ناشر و کتابفروشی آنچنان در لایه لایه صنعت کتاب کشور ایتالیا نفوذ کرده است که اگر ناشر یا مولف سهمی از بازار فلترینلی نداشته باشد، به هیچ وجه امکان رشد و ارتقا پیدا نخواهد کرد.
 
این کتابفروشی در کنار فروش کتاب به زبان‌های ایتالیایی چندی است که سهم فروش کتاب به زبان‌های دیگر مانند انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی و ... را از آن خود کرده و در حال حاضر اولین مرجع برای تامین این نوع از کتاب‌ها در کشور ایتالیا محسوب می‌شود. کسب چنین موفقیتی نتیجه یک تجارت هدفمند و حساب شده است که البته قرین با اصول حرفه‌ای تجارت بوده است.
  
فلترینلی با راه‌اندازی وب سایت خود نیز توانسته سهم بیشتری از بازار را از آن خود کند و مشتریان این فروشگاه بزرگ می‌توانند با ورد به این سایت تمامی محصولات آن را از طریق یک خرید اینرنتی ساده (http://www.lafeltrinelli.it) و لذت بخش خریداری کنند.
 
الگوی موفق این فروشگاه در راه‌اندازی فروشگاه‌های جدید، معماری، چیدمان، سرویس‌دهی، بازاریابی، مشتری‌مداری و ... می‌تواندالگویی برای کتابفروشان ایران باشد و امیدوارم روزی شاهد ظهور بروز چنین کتابفروشی‌های در ایران البته به شکلی بومی‌سازی شده باشیم.»