دکتر اسماعیل شهبازی، پدر علم روستاشناسی در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ضمن ارائه تعریفی از مفهوم کتاب پژوهشمحور اظهار کرد: شناسایی مولفههای کتاب پژوهشمحور به سطح کتاب‌ها بستگی دارد؛ کتابی که با هدف گسترش علم تولید شده، باید از نتایج پژوهشهای درازمدت به‌دست آمده باشد. دسته دیگری از کتابهای پژوهشمحور نیز به انعکاس گزارش‌هایی از فعالیت‌های پژوهشی اختصاص دارند.
اهمیت تولید کتابهای درسی براساس مولفههای پژوهشی
وی افزود: هر دو دسته کتابهای درسی و کمک آموزشی باید براساس مولفههای پژوهشی تولید شوند. آنچه مسلم است در حال حاضر پژوهشهای فراوانی در حوزه علوم محض صورت گرفته، اما آنچه در آثار مکتوب ارائه میشود، برگرفته از نتایج پژوهشهای گذشته است و به منابع ویژه‌ای در این پژوهش‌ها استناد میشود.
شهبازی در مقایسه‌ای بین تولید کتاب پژوهشمحور در حوزه‌های تجربی و علوم اجتماعی گفت: در حوزه علوم اجتماعی تولید کتاب‌هایی با مولفههای پژوهشی با حوزه تجربی متفاوت است. در شاخههای علوم‌اجتماعی مانند انسان‌شناسی زمانی‌که به درجه‌ای از تسلط رسیدیم باید با نگاهی بوم‌گرایانه به نوشتن و تولید کتاب اقدام کنیم؛ به‌عبارت دیگر محتوای کتاب‌ها به‌ویژه حوزه علوم‌اجتماعی باید مستند و براساس دریافت‌های میدانی باشد.
لزوم استفاده از منابع داخلی در تدوین کتابهای پژوهشمحور
مولف کتاب «ستارگان آسمان تولید» با تاکید بر لزوم استفاده از منابع داخلی در تدوین کتابهای پژوهشمحور ادامه داد: استفاده از منابع خارجی با رویکرد مطالعات تطبیقی بدون اشکال است، اما کتابهای علمی دانشگاهی اعم از درسی و آموزشی و منابعی که مخاطب آنها افراد دانشگاهی و متخصص هستند، باید متکی بر پژوهشهای مستند باشد.
پدر علم روستاشناسی ایران درباره نقش ناشران در تولید کتابهای پژوهشمحور نیز اظهار کرد: ناشران باید به نهاد‌های بالادستی نگاه کنند که ارگان‌های دولتی چه توجهی به مولف پژوهشمحور دارند؟ دستگاه‌های دولتی باید از ناشرانی که تمرکزشان را بر تولید کتابهای پژوهشمحور قرار داده‌اند، حمایت کنند. مولفان پژوهشمحور افرادی هستند که برخلاف برخی نویسندگان فقط پشت میز کار به نوشتن اشتغال داشته باشند، بلکه افرادی هستند که با مشکلات فراوان به روش‌های مختلف تحقیق را امتحان کرده و یافته‌های بدیعی به‌دست می‌آورند.
وی در تشریح نوع حمایت از پژوهشگران مولف افزود: پیش از هر چیز باید شأن اجتماعی پژوهشگران مولف حفظ شود؛ همان‌گونه که شأن بسیاری از اقشار جامعه به‌ویژه هنرپیشگان و ورزشکاران گرامی داشته میشود. برخی پژوهشگران مولف نزدیک به 70 سال از عمر خود را به پژوهش و تحقیق سپری کرده‌اند، در حالی‌که از بسیاری لذت‌‌ها از جمله همراهی با خانواده گذشته‌اند؛ بسیاری از این افراد گمنام هستند.
جامعه نگران وضعیت پژوهشگران نیست
شهبازی ادامه داد: هنگام گرفتاری و فوت هنرپیشگان یا ورزشکاران رسانه‌ها به جنب و جوش می‌افتند اما کوچک‌ترین خبری از احوالات پژوهشگران منتشر نمیشود؛ به‌عبارت دیگر توجهی از سوی جامعه به این قشر نشده و جامعه نگران وضعیت آنها نیست.
نویسنده کتاب «آسيب‌شناسی توسعه و ترويج روستائی» با تاکید بر لزوم حمایت اقتصادی از پژوهشگران مولف گفت: مولفان فعال در عرصه تولید کتاب نیز مانند افرادی که برای مملکت خود زور بازو و ماهیچه پای خود را به خدمت گرفته‌اند، به حمایت اقتصادی نیاز دارند.
وی عنوان کرد: در مقایسه با مقالات علمی چندان به تولید کتاب توجه نمیشود. به‌نظر می‌رسد که وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری باید در این عرصه وارد عمل شوند. به‌عنوان نمونه استنادها در تولید مقاله باید بیشتر به کتابهای داخلی باشد تا خارجی، در حالی‌که شاهدیم در بین 20 ارجاع شاید یک منبع فارسی وجود داشته باشد. افراد سرآمد دانشگاهی، بیشترین تاثیر را در گرایش افراد به استفاده از منابع داخلی یا خارجی دارند.
بخش دولتی مشوق بخش خصوصی نشر باشد
شهبازی در تشریح نقش بخش خصوصی و دولتی در تولید کتاب پژوهشمحور افزود: مسائل اقتصادی برای بخش خصوصی دارای اولویت است. البته به‌نظر می‌رسد که بخش خصوصی نقش اصلی را در نشر کتابهای پژوهشمحور دارد، اما وقتی این بخش از توانمندی لازم برخوردار نیست و نمی‌تواند هزینههای خود را تامین کند، بخش دولتی باید مشوق بخش خصوصی باشد و اگر ناشری در این حوزه با خلاقیت، ابداعاتی را ارائه کرد، حمایت‌‌ها افزایش پیدا کند. با این راهکار می‌توان مانع حذف ناشران از دایره نشر شد. اقداماتی مانند تعیین جایزه از تولیدات داخلی نیز به منظور حمایت از ناشران و مولفان تاثیرگذار خواهد بود.
این برنده جایزه ترویج علم در سال 94 گفت: این موضوع باید بررسی شود که چرا تالیفات داخلی چندان مورد توجه نیست و کمتر معرفی می‌شوند؟ در حوزه توسعه روستایی ده‌ها عنوان کتاب مطرح نوشته شده که دیده نشده‌اند. هرساله پژوهشگران زیادی در عرصه روستاشناسی فعالیت داشته‌اند که اسمی از آنها برده نمیشود و این در حالی است که جهاد سازندگی سال‌ها پیش از مولفان به بهانه‌های مختلف مانند برگزاری مسابقه قدردانی می‌کرد.
وی درباره رویکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تعیین آیین‌نامه ارتقاء اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد که ارزش تولید مقاله باید بعد از تولید کتاب قرار گیرد؛ کتاب‌هایی که براساس نتایج پژوهشهای سالیانه دانشگاهیان تولید شده باشند. تولید کتاب فرایند سختی دارد، بنابراین مولف باید از شأن و جایگاه بالاتری برخوردار شود.
مروری بر پرونده
پژوهشگر برتر سال 94 کشور، ضمن اشاره به موانع تولید کتابهای پژوهشمحور گفت: دولت می‌تواند سفارش‌دهنده کتابهای پژوهشمحور به پژوهشگران و مراکز پژوهشی و از سوی دیگر تضمین‌کننده فروش آنها باشد. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر سیدمسعود هوشمند را اینجـــــــــا بخوانید.
قاسم حسینیسالکده، معاون پژوهشی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، ضمن ارزیابی وضعیت تولید کتابهای پژوهشمحور گفت: براساس استاندارد جهانی، کتابهای تخصصی به‌صورت تقسیم‌بندی بخش‌های یک کتاب بین متخصصان شاخههای مختلف و با حضور جدی یک ادیتور تولید میشود. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر قاسم حسینیسالکده را اینجـــــــــا بخوانید.
پژوهشگر برتر سال 94 و استادتمام دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، ضمن اشاره به نقش کتاب پژوهشمحور در قرار گرفتن به‌عنوان مرجعیت علمی گفت: تولید کتابهای پژوهشمحور را باید منوط به پیش‌قدمی نخبگان و بستر‌سازی بخش دولتی دانست. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر مجید اسدی را اینجـــــــــابخوانید.
پژوهشگر برتر سال 94 کشور با اشاره به ضرورت تمرکز در فعالیت‌های پژوهشی گفت: دانشگاه‌ها با نیازسنجی و شناسایی کمبود‌ها تولید کتاب را به پژوهشگران سفارش دهند. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر حسین حسین‌زاده را اینجـــــــــــا بخوانید.
پژوهشگر برتر سال 1394 کشورر با اشاره به بهبود شرایط برای تولید کتاب پژوهشمحور در برخی شاخههای دانشگاهی گفت: به‌نظر می‌رسد نبود فرهنگ «کار جمعی» از مهم‌تـرین دلایل بی‌توجهی به تألیف کتابهای پژوهشمحور است. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر مهرداد فوج‌لعلی رااینجـــــــــــا بخوانید.
پژوهشگر برتر سال 94 کشور، ضمن اشاره به اهمیت شناسایی پایان‌نامه‌های برتر دانشگاهی با هدف تولید کتاب پژوهشمحور گفت: در مقایسه میزان تاثیر‌گذاری بخش خصوصی و دولتی در تولید کتاب پژوهشمحور، بخش دولتی از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه بعید به‌نظر می‌رسد بخش خصوصی تمایل چندانی برای این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها داشته باشد. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر کامران قائدی را اینجـــــــــــا بخوانید.
پژوهشگر برتر سال 94 و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شیراز با اشاره به عمر کوتاه کتاب «پژوهشمحور» گفت: کتاب پژوهشمحور عمر چندانی در عرصه علمی کشور ندارد و برای کاربردی بودن نیازمند افزایش سرعت در روزآمدی است. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر طاهر نیکنام رااینجـــــــــــا بخوانید.
پژوهشگر برتر سال در استان فارس و عضو یک درصد دانشمندان برتر جهان با تاکید بر اهمیت نقش بخش خصوصی در تقویت زمینه‌های تولید کتابهای پژوهشمحور گفت: عوامل محدودکننده در تولید کتاب پژوهشمحور را می‌توان به زمان‌بر بودن و تحمیل هزینههای سنگین به مولف در شرایطی که امید چندانی برای بازگشت سرمایه ندارد، تقسیم کرد. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار ایبنا با دکتر جمشید آقائی را اینجـــــــــا بخوانید.
شنبه ۱۷ بهمن ۱۳۹۴ - ۰۹:۳۰
نظر شما