به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «سفرنامه ناصرالدین شاه به چمن سلطانيه» به کوشش مشترک زهرا موسیوند و نادر پروانه تصحیح و آماده چاپ شده است. مصححان این اثر، سال‌ها در حوزه تخصصی اسناد کار کرده‌اند و این اثر بیان‌کننده یکی دیگر از سفرنامه‌های ناصرالدین‌شاه است که تا كنون به چاپ نرسيده؛ سفرنامه‌ای که از لحاظ زمانی مقدم بر سفرنامه‌‌های قبلی است.

ناصرالدین شاه از معدود پادشاهانی است که به نگارش خاطرات و سفرنامه­‌های خود دست زده است. از این پادشاه قاجاری تعدادی سفرنامه و یادداشت روزانه باقی است، که می‌­توان آن­ها را به دو دسته یادداشت­‌ها و سفرنامه‌­ها تقسیم کرد؛ سفرنامه‌­هایی که در دو دسته سفرهای داخلی و خارجی جای می‌گیرد. این در حالی است که غالبا تمامی سفرنامه­‌های وی به چاپ رسیده است؛ از جمله آن­ها می­‌توان به سه «سفرنامه فرنگستان در سال­‌های ۱۲۹۰، ۱۲۹۵ و ۱۳۰۶ قمری»، «سفرنامه عتبات در سال ۱۲۷۸ق» با عنوان «شهریار جاده‌ها»، دو «سفرنامه خراسان در سال‌های ۱۲۳۸ و ۱۳۰۰ق»، دو «سفرنامه مازندران ۱۲۹۲ق»، «سفرنامه عراق عجم در سال ۱۳۰۹ق» و «سفرنامه قم» اشاره کرد. در برخی از تحقیقات جدید از سفر ناتمام ناصرالدین‌شاه به  نام برده شده است؛ لذا شاید دسترسی نداشتن به نسخه حاضر یکی از دلایل این مساله باشد.

«سفرنامه ناصرالدین شاه به چمن سلطانيه» و وقایع دویست روز از تاریخ ۲۵ شعبان/ ۱۰ فروردین ۱۲۷۵ق  تا ۲۲ ربیع الاول/ ۲۸ میزان ۱۲۷۶ق را در برمی­‌گیرد. در این سفر، ناصر­الدین‌شاه از هشتاد منزل عبور و از شهرهای مختلف از جمله قم، محلات، ملایر، همدان، سنندج، بیجار، میانه، تبریز، زنجان، چمن‌­سلطانیه و قزوین و... بازدید می­‌کند.

این سفرنامه علاوه بر عزل و نصب­‌ها، بازدید از شهرها، اوضاع سیاسی و اجتماعی، شکارهای ناصرالدین شاه؛ از لحاظ جغرافیای تاریخی مسیر سفر نیز حائز اهمیت فراوان است. در طول این سفر نیز با علمای شهرهای مختلف که حدودا اسامی آن­ها به پنجاه نفر می­‌رسد، دیدار مي­‌کند. بسياری از شاهزادگان و صاحب‌منصبان از جمله کیومرث میرزا ملک‌­آرا، علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه، بهمن میرزا بها­ءالدوله، احمدمیرزا عضدالدوله، میرزا محمدخان سپهسالار، فرخ‌­خان امین‌­الدوله، عباسقلی­‌خان معتمد­الدوله، میرزا سعیدخان وزیر دول خارجه، امیراصلان­‌خان مجدالدوله و میرزاجعفرخان مشیرالدوله و... در اين سفر وی را همراهی می­‌کردند.

سام ابن محمدقلی ملقب به ملک‌آرا و متخلص به رضوان که از شاعران دربار ناصری است، به دستور شاه این سفرنامه را به رشته تحریر درمی‌­آورد و به قول وی:
ز امر شه این دفتر آراستم                             همه عذرها سر به سر خواستم
و گر نیست پذیرفته عذر صواب                       بگو مدعی این قلم این کتاب

لذا با توجه به ساختار سفرنامه سعی بر آن شد تا صرفا به تشريح اصطلاحات و واژه‌های نامانوس پرداخته نشود بلكه تمامی اشعار، آیات، احادیث، اسامی صاحب­‌منصبان، روحانیون و نام همه شهرها و روستاها مستندسازی و توضیح داده شود.