محمدرضا توکل‌صدیقی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره فرایند قیمتگذاری کتاب در کشور اظهار کرد: قیمتگذاری کتاب توسط خودِ ناشر و به وسیله فرمول‌ها و شرایطی است که البته دو عامل تعیین‌کننده این فرمول هستند؛ یکی بحث هزینه‌ها و خدماتی است که برای چاپ کتاب باید متقبل شود و دیگری، سود معقولی که باید برای خود در نظر بگیرد و در نهایت نظام تخفیفی که باید برای مراکز پخش قائل باشد.
وی با بیان این‌که ناشران در قیمتگذاری کتاب سیاست‌های مختلفی اتخاذ می‌کنند، گفت: برخی ناشران سعی می‌کنند با قیمت پایین‌تر اما شمارگان بیشتر دامنه فعالیت و سودشان را گسترش دهند. البته برخی کتاب‌ها اصلاً نمی‌توانند تیراژ بالا داشته باشند. مثلاً اگر ناشر کتاب‌های حوزه فلسفه بتواند هزار نسخه از کتاب‌های این حوزه را به فروش برساند هنر کرده است. بدون تردید این ناشر نمی‌تواند سود حاصل از فروش کتاب را پایین و در مقابل، شمارگان کتاب‌ها را بالا بگیرد.
نایب‌رئیس اول اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ادامه داد: بعضی ناشران نیز قیمت کتاب را یک مقدار بالا می‌برند اما با ابزار و به کارگیری مکانیزم‌های اقتصادی مانند تخفیف بیشتر دادن به مراکز پخش سعی می‌کنند جاذبه بیشتری برای مراکز پخش ایجاد کنند تا این مراکز بتوانند خرید این‌گونه کتاب‌ها را در اولویت قرار دهند.
عضو شورای سیاستگذاری بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران افزود: برخی ناشران نیز کتاب‌های خاصی چاپ می‌کنند که مورد نیاز بخش یا مرکز ویژه‌ای است. آنها نیز با توجه به مخاطبانشان که به این دسته از کتاب‌ها نیاز دارند و ناشر دیگری آنها را منتشر نمی‌کند، قیمتگذاری خاص خودشان را انجام می‌دهند؛ در چنین شرایطی امکان دارد قیمت کتاب را بالا ببرند.
توکل‌صدیقی در پاسخ به این پرسش که «آیا نظارتی بر قیمت کتاب‌ها صورت می‌گیرد؟» گفت: در گذشته (بیش از 25 سال پیش) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر امر قیمتگذاری کتاب‌ها نظارت می‌کرد (البته این هم مشکلات خودش را داشت چون واقعاً ارزیابی برخی کارها بسیار سخت است) اما اکنون چنین نظارتی وجود ندارد.
وی در تکمیل سخنانش، اظهار کرد: در این میان، یک نظارت عمومی بر قیمت کتاب‌ها وجود دارد. به این معنا که وقتی کتاب‌های ناشری بسیار گران باشند ممکن است این ناشر مخاطبان خود را به‌تدریج از دست دهد مگر این که جامعه به معنای واقعی به کتاب آن ناشر احتیاج داشته باشد.
مدیرمسئول انتشارات صابرین ادامه داد: برخی ناشران نیز بازارهای خاصی دارند. به این معنا که ناشران ارتباطاتی دارند که به واسطه آنها می‌توانند کتاب‌هایشان را در مکان‌ها و مراکزی، بهتر به فروش برسانند اما در نهایت این خودِ ناشر است که با توجه به سیاست‌هایش و حوزه‌‌ای که فعالیت می‌کند و دامنه مخاطبی که دارد، قیمتگذاری می‌کند.
عضو شورای سیاستگذاری بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ضمن تأکید بر این نکته که عموم ناشران قیمت معقول و منطقی برای کتاب‌هایشان انتخاب می‌کنند، عنوان کرد: ناشرانی که به شیوه تجربه و خطا پیش می‌روند و تازه‌کار هستند ممکن است کتاب را در ابتدا با قیمت بالا بفروشند اما به‌تدریج متوجه می‌شوند کتاب‌هایشان برای این‌که به فروش برسند باید یک قیمت منطقی داشته باشند.
توکل‌صدیقی توضیح داد: در جامعه ما آن چه الزام است، این است که ناشر باید کتاب‌ها را قیمتگذاری کند؛ این موضوع در همه جای دنیا رسم نیست به ویژه کتاب‌هایی که فروششان درازمدت است مثل کتاب‌های نفیس، عرفان و فلسفه. فروش این کتاب‌ها معمولاً پنج سال طول می‌کشد. در چنین شرایطی وقتی ناشر این‌گونه کتاب‌ها به طور مثال امسال قیمتگذاری می‌کند دو سال دیگر با پول فروش آن نمی‌تواند حتی کاغذ آن کتاب را بگیرد و آن را دوباره چاپ کند. بنابراین مجبور است دائم روی قیمت کتاب دست ببرد و سپس مشکلاتی با تعزیرات پیدا می‌کند.
وی با بیان این‌که خوب است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دست ناشران را در قیمتگذاری کتاب‌ها در برخی حوزه‌ها باز بگذارد و الزامی برای آنها نداشته باشد، گفت: ناشر اگر در قیمتگذاری آزاد باشد بهتر می‌تواند برای کتاب‌های عمومی قیمت تعیین کند چرا که در این صورت ناشر برای حمایت از مصرف‌کننده خود و جلب حمایت او گام برمی‌دارد و می‌تواند به یک سیاست هماهنگ فروش در کل کشور دست یابد و باعث نشود که یک کتابفروش آن را گران و دیگری ارزان به فروش برساند. اما درباره کتاب‌های خاص، مخاطبان این‌گونه کتاب‌ها مانند هنر و فلسفه و کتاب‌های مرجع، خودشان می‌فهمند قیمت این کتاب‌ها واقعاً چیست و حتی اگر گران‌تر از سایر کتاب‌ها هم باشد، باز آنها را تهیه می‌کنند چون می‌دانند که برای آن کتاب زحمت زیادی کشیده شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که «چرا با وجود این‌که می‌بینیم در چاپ دوم کتاب‌ها از برخی هزینه‌های ناشر صرفه‌جویی می‌شود، کتاب‌ها باز در چاپ دوم گران هستند؟» اظهار کرد: دولت برخی کشورها که صاحب نشر پیشرفته هستند از کتاب‌هایی که سرمایه‌گذاری نیاز دارند و کتاب‌هایی که تولیدشان واقعاً برای ناشر هزینه‌بر است (مانند کتاب‌های مرجع) حمایت می‌کند و کتابخانه‌ها این کتاب‌ها را می‌خرند. ناشران برخی کشورها مانند آمریکا، چاپ اول کتاب‌ها را با قیمت بالا به فروش می‌رسانند تا سود خوبی عائدشان شود به عبارت دیگر هزینه‌هایشان را در چاپ اول کتاب جبران می‌کنند. ناشران ابتدا این کتاب‌ها را به کتابخانه‌ها می‌فروشند و سپس برای مردم قیمت کتاب را پایین می‌آورند. اما در ایران این طور نیست که چاپ دوم از چاپ اول ارزان‌تر باشد بلکه معمولاً گران‌تر نیز است. دولت به‌ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند با اتخاذ چنین تدابیر و سیاست‌هایی (خرید کتاب از ناشران) در راستای حمایت از صنعت نشر کشور و تعادل بازار قیمت کتاب‌ها گام بردارد.
وی در تکمیل پاسخ خود، گفت: در ایران بسیاری از ناشران در چاپ اول کتاب سود کافی نمی‌برند و برای این‌که کتاب گران قیمتگذاری نشود در چاپ اول سود کمتری می‌برند اما در چاپ دوم این سود کمتر را با افزایش قیمت کتاب جبران می‌کنند.
توکل‌صدیقی گفت: در هیچ جای دنیا این امور تخلف محسوب نمی‌شوند. هیچ کدام از کشورهای پیشرفته در عرصه نشر از روش‌های نظارتی استفاده نمی‌کنند اتفاقاً دولت یارانه‌های مستقیم خودش را در بخش‌هایی کم می‌کند و آنها را صرف زیرساخت‌ها می‌کند و ویترین‌های کتاب را افزایش می‌دهد یا این‌که فرایند خرید کتاب خود را به کتاب‌هایی که تولیدشان سرمایه‌بر و سخت است، متمرکز می‌کند.
مدیرمسئول انتشارات صابرین ضمن تأکید بر این نکته که ناشران دولتی باید از حوزه نشر خارج شوند و دولت از تصدی‌گری خود در این حوزه بکاهد، اظهار کرد: ناشر در چنین شرایطی می‌داند با مخاطبان خود چگونه رفتار کند. بدون تردید وی کاری نمی‌کند که مخاطبان خود را از دست دهد چون می‌داند اگر کتاب‌ها را ارزان بفروشد برایش خوشنامی به دنبال دارد. در نتیجه تیراژ کتاب‌ها بالا می‌برد و بازار به تعادل می‌رسد.
نائب‌ریس اول اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران ادامه داد: وقتی قیمت کاغذ افزایش می‌یابد ناشران مجبورند قیمت کتاب‌هایشان را افزایش دهند. اگر قیمت کاغذ 10 درصد افزایش یابد می‌تواند در کل کار ناشران تأثیر بیشتری داشته باشد چرا که بهای تهیه کاغذ بخش اعظمی از هزینه‌های تولید کتاب را به خود اختصاص داده است.
توکل‌صدیقی توضیح داد: یکی از مشکلات اقتصادی کشور ما که در همه بخش‌ها از جمله نشر وجود دارد، بی‌ثباتی قیمت‌ها است؛ در چنین شرایطی حتی خود من به عنوان یک ناشر نمی‌دانم چگونه باید قیمتگذاری کنم. البته ناگفته نماند که به‌تازگی (حدود دو سال) قیمت کاغذ ثابت شده است.
عضو شورای سیاستگذاری بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اظهار کرد: اخیراً صحبتی مبنی بر افزایش تعرفه گمرکی کاغذهای وارداتی به نفع تولیدات داخلی مطرح شده است که این موضوع نیز معضلی است که هر دوره یک عده به این بهانه قیمت کاغذ داخلی را افزایش می‌دهند. این در حالی است که کیفیت کاغذ داخلی بهتر نمی‌شود. این معضل از ضعف مدیریت این عده نشأت می‌گید و می‌خواهند با افزایش قیمت، مدیریت کنند تا ورشکست نشوند. در چنین شرایطی ما ناشران باید هزینه سوء مدیریت آنها را بدهیم.
سه‌شنبه ۱۵ دی ۱۳۹۴ - ۱۰:۰۴
نظر شما